Fréttablaðið - 23.11.2018, Qupperneq 30

Frá degi til dags
Halldór
Útgáfufélag: torg ehf. Stjórnarformaður: Einar Þór Sverrisson forStjóri: Ingibjörg Stefanía Pálmadóttir Útgefandi: Kristín Þorsteinsdóttir kristin@frettabladid.is
ritStjórar: Kjartan Hreinn Njálssson kjartanh@frettabladid.is, Ólöf Skaftadóttir olof@frettabladid.is, markaðurinn: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is fréttablaðið.iS: Sunna Karen Sigurþórsdóttir sunnak@frettabladid.is.
Fréttablaðið kemur út í 85.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds. ISSN 1670-3871 fréttablaðið kalkofnsvegur 2, 101 reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is helgarblað: Kristjana Björg Guðbrandsdóttir kristjanabjorg@frettabladid.is
menning: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is ljóSmyndir: Anton Brink anton@frettabladid.is framleiðSluStjóri: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Hörður
Ægisson
hordur@frettabladid.is

Séríslenskar
aðgerðir
hafa stuðlað
að óskil-
virkni á
markaði og
hærra
vaxtastigi.

Hér gæti
verið um að
ræða eitt
stærsta
framtakið til
þess að jafna
atvinnu-
þróun í
landinu í
áratugi.
Bros auglýsingavörur með þínu merki
Skoðaðu litríkt úrval á bros.is
Bros auglýsingavörur, Norðlingabraut 14.
ÞITT
MERKI
HÉR
Margt leggst á eitt þessa dagana við að draga úr skilvirkni markaðarins. Afleiðingin birtist okkur í hærri vaxtakostnaði en ella fyrir heimili og atvinnulífið. Hvað veldur? Orsakirnar eru margþættar en einsleitur
fjárfestahópur á fjármálamörkuðum, sem samanstendur
nær einvörðungu af lífeyrissjóðum sem horfa núna út
fyrir landsteinana, ræður þar hvað mestu um. Einkafjár-
festar hafa kosið að standa við hliðarlínuna og innflæði
erlends fjármagns hefur verið hverfandi eftir að sett voru
á innflæðishöft. Þetta er ekki góð staða. Þótt ákvörðun
Seðlabankans um að losa um höftin hafi verið tímabær þá
breytir hún litlu fyrir stóru myndina – skort á fjárfestum og
fjármagni. Bankinn ætti að afnema höftin sem fyrst. Engin
vá er fyrir dyrum fái erlendir aðilar að fjárfesta haftalaust í
skuldabréfum íslenskra fyrirtækja við núverandi aðstæður.
Ísland þarf á auknu innflæði erlends fjármagns að halda,
sem er forsenda hagvaxtar sem byggist á fjárfestingu, ekki
hvað síst núna þegar útlit er fyrir að krónuskortur sé að
gera vart við sig í bankakerfinu. Lausafjáreignir bankanna
í krónum hafa dregist saman, meðal annars vegna arð-
greiðslna og talsverðrar aukningar í útlánum, um lið-
lega fjórðung frá áramótum. Stefán Broddi Guðjónsson,
forstöðumaður greiningardeildar Arion banka, sagðist í
samtali við Markaðinn í vikunni „óttast að við gætum siglt
inn í peningalegt aðhald sem er mun meira en stýrivextir
Seðlabankans einir og sér gefa til kynna. Að við sköpum hér
ástand þar sem myndast skortur á krónum sem dregur úr
fjárfestingu og kælir hagkerfið mun meira en ástæða er til“.
Þótt útlán bankanna hafi vaxið nokkuð – um 15 prósent
til fyrirtækja á síðustu tólf mánuðum – þá nema þau aðeins
um 100 prósentum af landsframleiðslu. Það er svipuð
staða og um síðustu aldamót. Frekari vaxtageta bankanna
takmarkast við eigin- og lausafjárkröfur FME. Þegar litið er
til þess að eiginfjárhlutfall bankanna er í dag lítið hærra en
sem nemur lágmarkskröfum er að óbreyttu ekki útlit fyrir
að þeir geti staðið undir stórum hluta þeirra fjárfestinga
sem eru áætlaðar á næstu árum. Hvaðan á þá fjármagnið
að koma? Svarið blasir ekki við eins og sakir standa.
Íslendingar hafa kosið að ganga þjóða hvað lengst við
innleiðingu á sérstökum eiginfjáraukum – Ísland er eina
landið þar sem bankar þurfa bæði að uppfylla kröfur um
eiginfjárauka vegna kerfisáhættu og kerfislegs mikilvægis
– og beitt mun meira íþyngjandi aðferðum við útreikning
á áhættuvogum til að meta eiginfjárþörf bankanna.
Afleiðingin er sú að bankarnir þurfa að binda um þrefalt
meira eigið fé heldur en aðrir evrópskir bankar sem aftur
veldur því að útlánageta þeirra er minni og vextir hærri.
Þær kröfur munu hækka enn frekar í vor þegar svonefndur
sveiflujöfnunarauki verður hækkaður um 0,5 prósentur.
Sú ráðstöfun, sem byggist á ákvörðun sem var tekin fyrir
meira en ári, skýtur skökku við núna þegar hagkerfið er
að kólna. Það standa því fremur rök til þess að lækka þær
kröfur og styðja þannig við útlánavöxt bankanna.
Séríslenskar aðgerðir – bankaskattur, innflæðishöft og
ströngustu eiginfjárkröfur í Evrópu – hafa stuðlað að óskil-
virkni á markaði og hærra vaxtastigi. Það þarf að leiðrétta
þessa kerfisvillu. Að öðrum kosti kann að vera í vændum
harkaleg niðursveifla og enn hærri vextir Seðlabankans.
Viljum við fara þá leið? Tæplega. En það er sú staða sem er
að teiknast upp sökum ákvarðana embættismanna sem
flestir vita að eru líklega að valda meiri skaða en ávinningi.
Kerfisvilla 
Prófessor fær glæpahroll
Svanur Kristjánsson, prófess-
or emeritus, vakti á Facebook
athygli á frétt á Fréttablaðið.is
um að bókin Kaupthinking, eftir
Þórð Snæ Júlíusson, hefði selst
meira í verslunum Pennans en
sjálfur Arnaldur Indriðason.
Svanur bendir á að á eftir Arnaldi
í 2. sæti komi Yrsa Sigurðardóttir
með Brúðuna. „Þrjár glæpasögur
efstar á metsölulista,“ segir hann
og segir eflaust þá efstu vera
mestu „hrollvekjuna“, hún sé
nefnilega sönn. Svanur klykkir
síðan út með þessu: „Að mínu
mati ein allra mikilvægasta sann-
saga okkar tíma.“
Heimur feigrar stéttar
Víða virðist setið á svikráðum
gegn Sigurgeiri Brynjari Krist-
geirssyni, Binna í Vinnslu-
stöðinni. Guðmundur Krist-
jánsson, lengi kenndur við Brim,
hafði sitthvað við reksturinn að
athuga á meðan hann var einn
stærsti eigandi Vinnslustöðvar-
innar. Eftir að Seðlabankinn var
gerður afturreka með kæru sína á
hendur Samherja upplýsti Binni
í Morgunblaðinu að bankinn
stæði einnig á bak við kæru gegn
honum og að um „skipulagða
atlögu að sjávarútveginum hafi
verið að ræða og greinilegir
þræðir hafi verið á milli Seðla-
bankans, ríkisstjórnarinnar og
Kastljóss RÚV“. Það er greinilega
ekki heiglum hent að standa í
útgerð þegar þeir sigla inn í jafn
þéttriðið samsærisnet.
thorarinn@frettabladid.is
Skortur á forgangsröðun ríkisstjórnarinnar varð skýr þessa vikuna. Veiðigjaldafrumvarp ríkisstjórnarinnar var rifið út úr nefnd með enn frekari lækkun veiði-
gjalda til útgerða. Síðar í vikunni knúðu stjórnarflokk-
arnir fram lækkun framlaga til öryrkja og eldri borgara
við fjárlagaumræðu. Skilaboðin eru merkilega skýr hjá
ríkisstjórninni undir forystu sósíalista: Öryrkjar og eldri
borgarar geta beðið en útgerðirnar ekki.
Við í Viðreisn höfum talað fyrir því að frjáls markaður
sé best til þess fallinn að skila sanngjörnu verði til eigenda
fiskveiðiauðlindarinnar – þjóðarinnar sjálfrar. Ekki er
meirihluti fyrir því á Alþingi eins og er. Það er miður.
Nokkuð breiður samhljómur er hins vegar um aðrar
leiðir sem við höfum einnig talað fyrir sem vert er að ná
samkomulagi um; tímabundna samninga og innviðaupp-
byggingu.
Vilji þjóðarinnar um eignarhald fiskveiðiauðlindanna
og að framsal nýtingarréttarins sé tímabundið hefur
ítrekað verið staðfestur. Því væri rétt að lögfesta endur-
gjald fyrir tímabundinn afnotarétt útgerðanna. Hættan á
því að almannahagsmunir verði látnir víkja er raunveru-
leg eftir því sem dráttur á töku ákvörðunar er lengdur.
Slíkt óréttlæti má ekki festast í sessi. Þess vegna þarf þetta
skref, auk auðlindaákvæðis í stjórnarskrá.
Á undanförnum þremur áratugum hefur orðið mikil
hagræðing og framleiðniaukning í sjávarútvegi. Færri og
stærri sjávarútvegsfyrirtæki hafa styrkt þjóðarbúskapinn
í heild og störfum við veiðar og vinnslu fækkað umtals-
vert. Sömu áhrif hafa orðið af hagræðingu í landbúnaði.
Þessi þróun mun halda áfram. Þéttbýlið hefur notið
ávaxta af framþróun þessara tveggja atvinnugreina, sér-
staklega sjávarútvegsins, en landsbyggðin hefur setið eftir.
Þess vegna ætti að verja meginhluta af endurgjaldinu í
uppbyggingarsjóð fyrir landshlutana sem skapa verð-
mætin og efla nýsköpun, þróun eða aðrar atvinnugreinar
í samvinnu við sveitarstjórnir. Hér gæti verið um að ræða
eitt stærsta framtakið til þess að jafna atvinnuþróun í
landinu í áratugi. Tímabundnir samningar og uppbygg-
ingarsjóður fyrir landsbyggðina eru fyrstu skrefin í átt að
aukinni sátt um sjávarútveginn með almannahagsmuni í
huga. Ef ríkisstjórnin treystir sér til þess.
Sátt um sjávarútveginn
Þorgerður
Katrín
Gunnarsdóttir
formaður
Viðreisnar
2 3 . n ó v e m b e r 2 0 1 8 F Ö S T U D A G U r28 S k o ð U n ∙ F r É T T A b L A ð i ð
SKOÐUN
2
3
-1
1
-2
0
1
8

0
4
:5
2
F
B
0
9
6
s
_
P
0
6
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
9
6
s
_
P
0
6
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
9
6
s
_
P
0
3
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
9
6
s
_
P
0
3
1
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
1
7
D
-3
1
4
4
2
1
7
D
-3
0
0
8
2
1
7
D
-2
E
C
C
2
1
7
D
-2
D
9
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
1
B

F
B
0
9
6
s
_
2
2
_
1
1
_
2
0
1
C
M
Y
K