Fréttablaðið - 12.12.2018, Blaðsíða 38

Skotsilfur Hamfarir fyrir franskt atvinnulíf
Páll Harðarson
forstjóri Kaup­
hallarinnar
Bruno Le Maire, efnahagsráðherra Frakklands, segir harkaleg mótmæli „gulu vest anna“ hafa verið sem „hamfarir“ fyrir franska hagkerfið. Þetta
eru hamfarir fyrir fyrirtæki. Þetta eru hamfarir fyrir hagkerfið okkar, sagði hann þegar hann heimsótti verslanir og veitingastaði í París sem hafa
orðið fyrir barðinu á óeirðaseggjunum. Frönsku verslunarsamtökin áætla að smásalar hafi tapað að minnsta kosti einum milljarði evra frá því að
mótmælin hófust í síðasta mánuði. Velta á veitingastöðum hefur dregist saman um 20 til 50 prósent. NordicPHotos/Getty
Í síðustu viku gerði ég það að umtalsefni að skráning Íslands-banka og Landsbankans gæti
komið íslenskum hlutabréfamark-
aði langleiðina upp á stall með bestu
hlutabréfamörkuðum heims. Það
hefði aftur mikla þýðingu fyrir fjár-
mögnunarmöguleika skráðra fyrir-
tækja og þar með möguleika þeirra
til að stækka og eflast og skapa verð-
mæt störf fyrir íslenskt þjóðarbú.
Þetta er afskaplega mikilvægt, en
ávinningurinn yrði margþættari.
Með sölu stærsta hluta eignar ríkis-
ins í bönkunum mætti í senn bæði
auka skilvirkni fjármálakerfisins og
stuðla að hækkun lánshæfismats
ríkissjóðs.
Bókfært virði eignar ríkissjóðs í
Íslandsbanka og Landsbankanum
í lok september síðastliðins nam
um 15,5% af áætlaðri vergri lands-
framleiðslu síðasta árs. Eignarhlutur
ríkisins á þennan mælikvarða er
margfalt hærri en tíðkast víðast hvar
í Evrópu. Hætt er við að svo mikið
opinbert eignarhald dragi úr skil-
virkni bankakerfisins, bæði vegna
ónógs eigendaaðhalds og mismunar
á samkeppnislegri stöðu fjármála-
fyrirtækja í opinberri eigu annars
vegar, og annarra fjármálafyrirtækja,
hins vegar.
Sala ríkisbankanna myndi stuðla
að lausn þessa vanda. Jafnframt gæti
ríkissjóður notað söluandvirðið til
að greiða niður skuldir. Ekki er óvar-
legt að ætla að skuldastaða ríkisins
gæti lækkað um 40%. Áhrif á láns-
hæfismat yrðu vafalítið jákvæð.
Betra lánshæfismat myndi skila sér
í hagstæðari fjármögnunarkjörum,
ekki bara til ríkisins heldur til all-
flestra íslenskra fyrirtækja með til-
heyrandi ábata fyrir íslenskan efna-
hag.
Það er jafnframt litlum vafa undir-
orpið að hagstæðasta söluverð, og
þar með jákvæðust áhrif á láns-
hæfi og fjármögnunarkjör, fengist
með almennu útboði bankanna og
skráningu á hlutabréfamarkað. Í
fyrsta lagi þýðir almennt útboð að
leitað er til eins stórs hóps mögu-
legra fjárfesta og hugsast getur. Í
öðru lagi tryggir skráning fjárfestum
gagnsæi, jafnræði og eftirmarkað þar
sem þeir geta selt eða aukið við hlut
sinn. Þetta eykur greiðsluvilja þeirra.
Með skráningu á markað mætti
einnig tryggja dreift eignarhald og
stuðla að aukinni beinni þátttöku
almennings sem fjárfesta í efnahags-
lífinu. Nánar um leiðir og álitamál í
næsta pistli.
Margþættur ávinningur af sölu bankanna
Fjárfesting dróst saman um 5,6% á þriðja fjórðungi ársins en samdráttur hefur ekki
mælst í fjárfestingu frá miðju ári
2014. Þó hægi á í hagkerfinu kom
þetta undirritaðri á óvart og Seðla-
bankanum væntanlega líka miðað
við fjárfestingarspá bankans fyrir
árið. Til að spáin gangi upp þarf fjár-
festing að vaxa um 12% milli ára á
yfirstandandi fjórðungi. Ólíklegt
er að fjárfestingarákvörðunum hafi
verið snúið hratt við í október og
nóvember miðað við atburði síðast-
liðinna vikna. Prósentutölur geta þó
verið villandi. Þriðji ársfjórðungur
var sterkasti fjárfestingarfjórðung-
urinn í fyrra. Íbúðafjárfesting ein og
sér óx þá um 45%. Erfitt getur reynst
að framkalla miklar prósentubreyt-
ingar með slíkar tölur í farteskinu.
Samdrátturinn í atvinnuvegafjár-
festingu er engu að síður eftir-
tektarverður. Vöxtur opinberrar
fjárfestingar hefur tekið við sér, en
ef kenningar Keynes lifa enn á ríkið
einmitt að gefa í þegar svartsýnin
tekur yfir. Sér í lagi þegar undir-
liggjandi aðstæður eru í stakasta
lagi; lágar skuldir, nægur viðskipta-
afgangur og vænn þjóðhagslegur
sparnaður.
Í nýbirtri rannsókn skoða hag-
fræðingar á vegum Alþjóðagjald-
eyrissjóðsins og Stanford-háskóla
hversu oft orðið „óvissa“ er notað
í skýrslum „The Economist Intell-
igence Unit“ á síðustu tveimur
áratugum. Úr gögnum 143 landa
mynda þeir „heimsóvissuvísi-
tölu“, sem bendir til að óvissustig
hafi verið óvenjuhátt síðastliðin
6 ár. Auðvitað er óvissa alltaf til
staðar. Hún er þó oftar tengd við
neikvæða þróun en jákvæða. Þá
virðist óvissustigið hærra ef um
þekkt áföll er að ræða – þar sem
ræða má líkur slíkra áfalla – en ef
um óþekkta óvissu er að ræða eða
„unknown unknowns“ eins og
Donald Rumsfeld orðaði það. Því
kemur ekki á óvart að „óvissuvísi-
talan“ hafi neikvæða fylgni við hag-
vöxt samkvæmt fyrrnefndri rann-
sókn, þar sem efnahagsaðstæður
hafa verið erfiðar víðsvegar um
heim síðustu ár. Íslensk, og erlend,
hagsaga er þó lituð af jákvæðum
jafnt sem neikvæðum, þekktum
jafnt sem óþekktum, búhnykkjum.
Við ræðum oft um hagvöxt sem
stærð sem stýrist af ytri kröftum,
en staðreyndin er sú að væntingar
okkar drífa hann líka upp og niður.
Fjárfesting og einkaneysla eru við-
kvæmar fyrir væntingum almenn-
ings og fyrirtækja. Ef við búumst við
því að allt fari á versta veg höldum
við að okkur höndum og þá hægir á.
Sú vísitala sem kemst hvað næst
því að mæla slíkt óvissuástand hér
á landi er líklega væntingavísitala
fyrirtækja um stöðu og horfur í
efnahagsmálum. Samkvæmt henni
hafa stjórnendur í 400 stærstu
fyrirtækjum landsins búist við
versnandi aðstæðum frá lokum árs
2016. Þó mældist 4% hagvöxtur
2017 og stefnir í annan eins vöxt
á þessu ári, þrátt fyrir umrædda
fjárfestingarniðursveiflu. Oftar en
ekki hefur fjárfestingarvöxtur fylgt
vísitölu um efnahagsvæntingar,
líkt og í tilviki fyrrnefndrar „heims-
óvissuvísitölu“. Þó hægt hafi á fjár-
festingarvexti síðastliðin tvö ár
hafa væntingar á tímabilinu þróast
í mun neikvæðari átt en fjárfesting
fyrirtækja. Aðgerðir hafa ekki fylgt
orðum og upplifun fram til þessa. Á
síðasta fjórðungi varð þó loks úr og
fjárfesting gaf eftir. Eins neikvæður
og almenningur virðist vera stendur
einkaneyslan þó enn keik. Mikil
kaupmáttaraukning hefur mælst
meðal flestra hópa á síðastliðnum
árum og byggst upp vænlegur
sparnaður meðal heimila. Meira
svigrúm er því meðal almennings
til að jafna út neyslu ef hægir á en
meðal fyrirtækja sem hafa áhyggjur
af hækkandi kostnaði eftir tímabil
minnkandi rekstrarsvigrúms.
Aðrir vilja meina að það sé ekki
óvissa ein og sér sem hefur áhrif
á fjárfestingarákvarðanir fyrir-
tækja, heldur erfiður aðgangur að
fjármagni. Nýtt frumvarp ríkis-
stjórnarinnar sem liðkar fyrir fjár-
festingu erlendra aðila í tengslum
við fjármagnshöft gæti stutt hér
við. Erlendir aðilar eiga það til að sjá
tækifærin hérlendis öðrum augum
en innfæddir. Sums staðar þykir
um 2,5% hagvöxtur, 5% vextir (á
næsta ári) og stöðugt stjórnarfar
hið besta fjárfestingarumhverfi þó
Íslendingar upplifi það ekki þannig.
Haldið að sér höndum
Kristrún
Frostadóttir
aðalhagfræðingur
Kviku banka
Kauphallirnar
bítast um Marel
Forstjórar kaup­
hallanna í Kaup­
mannahöfn,
Amsterdam
og Lundúnum
keppast nú um
að gera hosur
sínar grænar fyrir
Árna oddi Þórðarsyni, forstjóra
Marels, en stjórnendur fyrir­
tækisins meta nú hvaða kauphöll
verður fyrir valinu við tvíhliða
skráningu á hlutabréfum félagsins.
Margir reikna með að niðurstaðan
verði kauphöllin í Kaupmannahöfn
en starfsemi Marels í Danmörku
hefur vaxið ört síðustu ár og er
félagið með um 600 starfsmenn
þar í landi. Þá vakti það athygli að
Lars Løkke Rasmussen, forsætis­
ráðherra Danmerkur, sá ástæðu
til að heimsækja höfuðstöðvar
Marels í Garðabæ þegar hann var á
Íslandi í tilefni af 100 ára fullveldis­
afmælinu. Marel er langsamlega
verðmætasta fyrirtækið í Kaup­
höllinni á Íslandi með markaðs­
virði upp á 263 milljarða. Sam­
kvæmt nýlegu verðmati bresks
greiningarfyrirtækis er talið að
skráning þess í erlenda kauphöll
geti leitt til þess að hlutabréfa­
verðið hækki um 40 til 60 prósent
vegna virkari verðmyndunar og
aukinna líka á yfirtökutilboði.
Góður díll fyrir
starfsmenn
Bankaráð Lands­
bankans hefur
ákveðið að nýta
heimild til kaupa
á eigin hlutum
sem nemur 0,3
prósentum af út­
gefnu hlutafé bank­
ans. Fyrir á bankinn, en bankastjóri
hans er Lilja Björk einarsdóttir, 1,5
prósenta hlut í sjálfum sér en ríkis­
sjóður fer með 98,2 prósenta hlut.
Öðrum hluthöfum, sem eru fyrst
og fremst starfsmenn bankans,
býðst að selja hlutabréf sín á
gengi sem jafngildir bókfærðu
eigin fé Landsbankans. Það hlýtur
að teljast gott verð fyrir starfs­
mennina þegar litið er til þess að
markaðsvirði Arion banka, eina
viðskiptabankans sem er skráður á
hlutabréfamarkað, er í dag aðeins
um 70 prósent af bókfærðu virði
eigin fjár bankans.
1 2 . d e s e m b e r 2 0 1 8 m I Ð V I K U d A G U r14 markaðurinn
1
2
-1
2
-2
0
1
8
0
4
:4
3
F
B
0
5
6
s
_
P
0
3
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
3
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
1
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
2
6
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 2
1
B
6
-A
D
7
C
2
1
B
6
-A
C
4
0
2
1
B
6
-A
B
0
4
2
1
B
6
-A
9
C
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
6
A

F
B
0
5
6
s
_
1
1
_
1
2
_
2
0
1
C
M
Y
K