Safnablaðið Kvistur - 01.11.2014, Blaðsíða 10

SAFNBÚÐIR OG MINJAGRIPIR
bolla selst best. Það er leitun að
lægri samnefnara minjagrips og
safneignar, hvað sem það kann að
vera. En ef varan þjónar þrátt fyrir
allt marlcmiði og tilgangi safnsins,
það er að fræða eða kveilcja áhuga á
viðfangsefninu og tengja saman safn
og einstakling. Helgar tilgangurinn
þá ekki meðalið? Sérstaklega vegna
þess að við söluna varð meira að segja
eftir peningur í kassanum. Eða getur
safnið gefið vörunni aukið innihald,
til dæmis með því að merkja hjálm-
inn með varúðarsetningu á borð við:
Athugið að útlit víkingahjálmsins er
tilgáta. Eða: Rannsóknir á fornleifum
frá víkingaöld staðfesta hvorlci né
útiloka útlit hjálmsins. Eða: Varúð,
þetta er 19. aldar túlkun á höfuðfati
víkings. Og með málverki prentuðu
á bolla fylgir: Athugið, þetta er bolli
nr. 5893 af upplagi 10.000.000 bolla.
Listamaðurinn x seldi elckert verlc á
ferlinum en bollinn hefur farið mjög
víða. Eða: Þótt listamaðurinn hafi
ekki selt verlcið á ferlinum er það í
dag almennt og opinberlega mikils
metið og þess vegna prentað á ýmsa
vöru en ágóði af sölunni rennur til
forvörslu, skráningar, rannsókna og
miðlunar á verkinu sem og öðrum
verkum í eigu Listasafnsins. Það er
ekki litið fram hjá því að vörurnar
í safnbúðinni eru fulltrúar safnsins,
safnastefnunnar, starfseminnar og
safneignarinnar.
í grein sinni The Object as a Data
Carrier (Reinwardt Academy, 1984)
skilgreinir safnafræðingurinn Peter
van Mensch safnvæðingu sem ferli
þar sem hlutur er færður úr sínu
félagslega umhverfi og inn í safna-
samhengið þar sem hann fær nýtt
hlutverlc og notagildi. Samlcvæmt
þessari kenningu er safnstóllinn elcki
lengur stóll í eiginlegri merlcingu.
Það má ekki lengur sitja í honum,
því núna er hann hluti af safneign
og rannsóknarefni. Hann er varð-
veittur, skráður og ef til vill sýndur
almenningi. í safnbúðinni gildir
svipað en þó viðsnúið lögmál. í safn-
búðinni má skoða og snerta bækur
og sýningarskrár með vísanir í safn
og safneign. Þar eru líka endurgerðir
og endurprentanir eins og til dæmis
styttur, póstkort og plaköt. Vörurnar
sem helja sitt líf í safnbúðarrým-
inu eru sendiherrar safnsins því
við söluna færist varan inn í annað
samhengi. Þetta er tilfærsla á vöru
úr opinberu rými safnsins og inn í
það persónulega. Eftir stendur varan,
hlutur meðal hluta, inni á heimili
eða í jakkavasa, minjagripur með
vísun í ferð á safn og áþreifanlegur
vitnisburður um safn og safneign. í
flestum tilfellum hefur söluvaran ný-
lega verið fjöldaframleicld, verðmerlct
til sölu og hefur að minnsta lcosti
elcki ennþá verið valin af opinberum
aðilum til varðveislu sem hluti safn-
eignar. Sölumerktar endurgerðir eru
staðgenglar alvöru safneignar og þær
má kaupa og taka með sér heim.
Upphaf og endir
safnheimsóknarinnar
Hugmyndin að safnbúðinni slcýrist
af þörfinni fyrir aukið fjármagn til
safnsins. Hún verður ljósið sem lýsa
á veginn til hagsældar á safninu. En
það er varasamt að láta gróðasjónar-
miðið stjórna vöruframboðinu, hvað
þá að ætla safnbúðinni að standa und-
ir relcstri safns. Markmið og hlutverk
safnbúðar einskorðast eklci við að ná
inn peningum, heldur miklu fremur
að ná fram víðtækum virðisauka í
huga safngestsins, safninu til fram-
dráttar. Þannig takmarkast mark-
aðshlutverk safnbúðarinnar ekki við
fjárhagslegan hagnað, heldur virðis-
auka í víðara samhengi. í búðinni á að
eiga sér stað samtal á milli safns og
notanda þar sem varan er miðillinn.
En í ljósi tengingar á milli búðar og
safns hlotnast safnbúðinni frelsi til að
nálgast viðfangsefnið á annan hátt en
sjálft safnið. Helsti styrkur búðarinn-
ar er því þessi lína sem safnið dansar
á, mitt á milli safns og hefðbundinn-
ar verslunar. Ljósi punlcturinn er að
allir sem koma á safnið eiga kost
á að upplifa og lcaupa eitthvað sem
tengist safneigninni. Safnbúðin er
þess vegna bæði upphaf og endir
safnaheimsóknarinnar.
Ingunn Jónsdóttir,
vöruhönnuður og safnafræðingur
10