Safnablaðið Kvistur - 01.11.2014, Blaðsíða 38

ÍSLENSK SAFNALÖG
Samfélagslegt hlutverk safna
Á Bretlandi hefur lengi verið hefð
fyrir því að söfn sinni umfangsmiklu
samfélagslegu hlutverlci.
Samtök safna í Bretlandi (e. Museum
Association) gáfu nýlega út framtíðar-
stefnumótun sem ætlað er að stuðla
að auknum félagslegum áhrifum
safna og kallast hún Söfn breyta lífi
fólks (e. Museums change lives).
Með stefnunni er ætlunin að hvetja
safnafólk til að hafa aulcin áhrif út
á við, hvetja styrktaraðila til að styðja
söfn í því að ná betur til almennings
og beina stofnunum í samstarf við
söfn með það að marlcmiði að hafa
jákvæð áhrif á líf fólks.
Par er lögð áhersla á hvernig söfn
geti haft samfélagslegt hlutverk sitt
að leiðarljósi og að öll söfn, óháð því
hvernig starfsemi þeirra er háttað eða
hvert sérsvið þeirra er, geti stuðlað að
jálcvæðum samfélagslegum breyting-
um. Stefnan er í þremur liðum:
a) að auka velferð, b) að hafa áhrif
á umhverfi sitt og samfélag og c) vera
uppspretta hugmynda og innblásturs.
í stefnunni er lögð áhersla á jafnt
aðgengi fyrir alla og að það sé hugað
að þörfum allra á grundvelli félags-
legs réttlætis, óháð aðstæðum eða
bakgrunni fólks. Pað er mikilvægt að
söfn hjálpi til við að móta hvern stað,
þorp eða borg, og jafnvel heil sam-
félög. Söfn eiga að glæða hvern stað
lífi, tengja saman ólílca hópa og bæta
umhverfi sitt og líf fóllcs sem þar býr,
stuðla að fræðslu, framsækinni hugs-
un og hvetja til þekkingarleitar.
Söfn eru ekki hlutlausar stofnanir,
straumar fortíðar og nútíðar móta
safneignina og miðlun hennar. Par
sem almenningur gerir ráð fyrir hlut-
leysi safna bera þau mikla ábyrgð.
Slíkar stofnanir ættu að nýta það
u
í íslenslcum safnalögum frá 2012
er tilgreint að söfn slculu „hafa að
leiðarljósi að aulca lífsgæði manna
með því að efla skilning á þróun
og stöðu menningar, lista, nátt-
úru eða vísinda". Gera þau það?
w
traust sem víða er borið til þeirra til
að hvetja fóllc til að velta fyrir sér
helstu áslcorunum nútímasamfélags.
Þau ættu að tala fyrir félagslegu rétt-
læti og almennum mannréttindum,
talcast á við fordóma og tala fyrir
sanngirni og jafnrétti.
Hér á landi er umræða um samfélags-
legt hlutverk safna ekki hávær. í ís-
lenskum safnalögum frá 2012 er eklci
sérstaklega fjallað um samfélagslegt
hlutverk safna en þó telcið fram að
söfn slculu „hafa að leiðarljósi að auka
lífsgæði manna með því að efla skiln-
ing á þróun og stöðu menningar, lista,
náttúru eða vísinda“. (1. lcafli 3. gr.)
í Safnastefnu á sviði þjóðminjavörslu
fyrir árin 2010-2014 er samfélags-
legt hlutverlc safna eitt af mark-
miðunum. Þar er íjallað um milcil-
vægi þess að gestir í minjasöfnum
hafi möguleilca á því að sælcja sér
þelckingu á eigin forsendum. Einnig
að safnastarf sé unnið í samráði við
heimamenn og nýti þannig þelck-
ingu sem fyrir er en stuðli um leið
að nýslcöpun. Þá er einnig rætt um
jálcvæð áhrif af sjálfboðaliðastörfum
sem leiði til ávinnings bæði fyrir
söfnin og sjálfboðaliðana.
Margt af því sem talið er upp í
greinargerðinni hefur víða verið
innleitt í safnastarf á íslandi. Skýr
stefnumótun myndi þó styrkja og
efla samfélagslegt hlutverk íslenskra
safna og hvetja til frelcari umræðu
á þessu sviði.
Nánar má lesa um stefnuna á
www.museumsassociation.org/
museums-change-lives
38