Ljósmæðrablaðið - 01.12.2017, Side 25

25LJÓSMÆÐRABLAÐIÐ - DESEMBER 2017
Með því að draga línuna við lok 22. viku þungunar eða þau tíma-
mörk sem fóstur er lífvænlegt utan móðurkviðs þá erum við að virða
sjálfsákvörðunarréttinn til fulls. Við erum líka að ná inn öllum rann-
sóknum sem snúa að fósturskimun innan þess tímaramma þannig að
konan getur tekið ákvörðun út frá öllum upplýsingum sem fyrir liggja.
Einnig teljum við mikilvægt að það sé ekkert í nútíma fóstureyðinga-
lögum sem mismuni fötluðum á neinn hátt.
Jafnframt má geta þess að í greinargerð frá Félagi íslenskra fæðinga-
og kvensjúkdómalækna og í framsögu lækna á Fósturgreiningadeild
Landspítalans á fundi nefndarinnar var lögð rík áhersla á að draga
línuna við lok 22. viku þungunar.
En réttindum fylgja líka ábyrgð. Hvar liggur ábyrgðarlínan, er hægt
að draga hana fyrr?
Það er lögð skýr áhersla á það í tillögum nefndarinnar að þungunar-
rof sé framkvæmt eins fljótt og auðið er og helst fyrir 12. viku
þungunar, alveg eins og gert er í núgildandi lögum og það gera lang-
flestar konur. Við erum að tala um undantekningatilvik þegar konur
hafa til dæmis farið fram yfir 16. viku þungunar þá er oft um mjög
erfiðar eða flóknar aðstæður að ræða. Ætlum við þá að taka sjálfsá-
kvörðunarréttinn af konum, einmitt þegar þær eru í hvað viðkvæmastri
stöðu? Ætlum við þá að setja upp hindranir og úrskurðanefnd? Ég
mundi einmitt segja að þá væri þeim mun mikilvægara að við reyndum
að hjálpa þessum konum.
Í hverju einasta landi þar sem konur hafa rétt til þess að taka
ákvörðun aðeins fram að einhverjum ákveðnum tíma þá er verið að
segja að ríkið eigi rétt á því að ráða yfir henni, hennar líkama, af því
að hún er ekki fær um það sjálf. Við búum í einstöku landi, það er
oft talað um að Ísland sé jafnvel komið langlengst í jafnréttisbaráttu, í
kvennabaráttu og ættum við ekki líka að vera komin langt í að vernda
frelsi konunnar til að geta sjálf tekið svona stóra ákvörðun í lífinu?
Eru fordæmi fyrir svipuðum tímaramma annars staðar í heiminum?
Í Bretlandi höfum við fóstureyðingarlög frá árinu 1967 og þar eru
fóstureyðingar leyfðar fram til loka 24. viku þungunar. Í Hollandi er
miðað við til loka 22. viku þungunar. Í Kanada eru engin tímamörk
sett og þar er reynslan sú að í langflestum tilfellum eru konur að fara á
fyrstu vikunum. Í Svíþjóð er svo miðað við til loka 18. viku þungunar
að ósk konunnar.
Er talið líklegt að fóstureyðingum muni fjölga ef þessi lög verða að
veruleika?
Nei. Þessar áhyggjur í sambandi við það að konur muni hér flykkjast
í fóstureyðingu eftir 16. viku þungunar eiga ekki við rök að styðjast.
Hver kona er skynsöm í sambandi við sínar ákvarðanir, hún vill ekki
hafa þetta yfir höfði sér of lengi, hún vill geta farið snemma. Þetta er
ekki ákvörðun sem er tekin á léttan hátt og það er ekkert sem gefur
okkur tilefni til að ætla að aukinn fjöldi kvenna muni kjósa að binda
enda á þungun seint.
Ég vil líka benda á forvarnaþáttinn. Við þurfum að leggja miklar
áherslu á hann og ég vil benda á tillögur nefndarinnar sem lúta að
aðgengi að getnaðarvörnum, niðurgreiðslu þeirra og annað slíkt. Ef við
stöndum okkur vel í forvörnum á þessu sviði þá erum við einmitt að
minnka líkur á að konur standi í þeim sporum að þurfa að taka þessa
ákvörðun.
Tók nefndin á einhvern hátt mið af sjónarmiðum heilbrigðisstarfs-
fólks sem sinnir til að mynda konum sem kjósa að enda meðgöngu?
Já, í fyrsta lagi sátu í nefndinni þrír aðilar sem allir hafa áratuga-
reynslu á ólíkum sviðum málaflokksins; læknir, félagsráðgjafi og
hjúkrunarfræðingur. Við fengum einnig til okkar starfsfólk frá fóstur-
greiningadeildinni og svo gátu allir sent inn álit sem tekin voru til
greina. Voru þessi álit frá mörgum heilbrigðisstarfsmönnum og fagfé-
lögum þeirra.
En er ekki hætt við því að þessi tímarammi muni setja starfsfólk í
óþægilega stöðu eða stöðu sem stríðir gegn þeirra gildum?
Þetta er eitt af því sem við ræddum mikið í nefndinni. Við erum
fagfólk og okkur ber að koma fram við alla á jafnan hátt. Við höfum
skoðanir á svo mörgu en þær skoðanir mega aldrei hafa áhrif á það
hvernig við komum fram við skjólstæðinga okkar. Einstaklingur á rétt
á því að taka sínar ákvarðanir, við verðum að virða þær. Þegar kemur
að svona viðkvæmum málum þá verðum við, ef við ætlum að starfa í
þessu, að hafa gert upp hug okkar í sambandi við svona málefni. Þetta
er kannski eitthvað sem mörgum finnst vera erfitt en þetta er í lögum
og kona á rétt á því að taka ákvörðun um það að fara í fóstureyðingu
og fyrst að það er í lögum þá verðum við sem heilbrigðisstarfsfólk að
virða það og mæta konunni fordómalaus. Ef við teljum okkur algjör-
lega vanfær um að sinna einhverjum málum, þá er spurning hvort við
eigum yfir höfuð að vinna á þeim stað.
Er skortur á faglegri umræðu um þetta mál? Þarf kannski að tala
aðeins meira um þetta á opinskáan hátt?
Já, þetta málefni er nokkuð falið, þetta er eitthvað sem er óþægilegt.
Þetta er erfiður málaflokkur, þess vegna þurfum við kannski enn meira
að hlúa að þessum konum og gæta þess að þær fái allar þær upplýs-
ingar sem þær eiga rétt á að fá og hafi alla möguleika til að taka góðar
ákvarðanir, það er það sem við erum að leggja áherslu á í skýrslunni.
Nú er ár síðan skýrslan kom út. Hvar er málið statt í dag?
Við kláruðum skýrsluna í nóvember 2016 og funduðum með þáver-
andi heilbrigðisráðherra Kristjáni Þór Júlíussyni og kynntum honum
skýrsluna. Síðan kynntum við skýrsluna fyrir núverandi ráðherra
Óttari Proppé í febrúar á þessu ári. Hann var fylgjandi því að halda
þessu máli áfram og þá fór undirbúningsvinna af stað í ráðuneytinu í
sambandi við það að semja frumvarp og skoða ýmsa þætti í sambandi
við framkvæmd á tillögunum og fleira. Nú er beðið eftir því að nýr
ráðherra taki við og þá verður að skoða það aftur hvort hann sé vilj-
ugur að fylgja málum eftir.
Rut Guðmundsdóttir
Bryndís Ásta Bragadóttir
Sóley Bender, prófessor við Háskóla Íslands