Dagblaðið Vísir - DV - 26.10.2018, Qupperneq 56

56 26. október 2018
Tímavélin
Á
sjötta og sjöunda áratug síð­
ustu aldar fór fram harð­
vítug forræðisdeila á milli
Steingríms Hermanns­
sonar, síðar forsætisráðherra, og
bandarískrar sundfimleikakonu.
Þau áttu saman þrjú börn sem oft
lentu harkalega á milli í deilunum
og hasarinn var mikill þegar þau
reyndu að komast úr landi. Skiln­
aðurinn var stórt fréttamál í Banda­
ríkjunum en ekki var ritaður
stafkrókur um það í íslenskum dag­
blöðum.
Stormasamt samband
Steingrímur kynntist Söru Jane
Donovan, sem hann kallaði Dollý,
þegar hann var í verkfræðinámi
í Bandaríkjunum á seinni hluta
fimmta áratugarins. Þau giftust
árið 1951 og eignuðust þrjú börn á
næstu árum; Jón Bryan, Ellen Her­
dísi og Neil. Á sjötta áratugnum
bjuggu þau í Kaliforníu og á Íslandi.
Steingrímur fékkst þá við ýmis verk­
fræðistörf og Dollý kenndi sund­
ballett og sundfimleika.
Samband þeirra var stormasamt
og rifrildi tíð og heiftúðleg. Árið
1957 fluttu þau frá Bandaríkjunum,
eignuðust sitt þriðja barn, byggðu
hús við Laugarásveg og Steingrím­
ur tók við stöðu framkvæmdastjóra
Rannsóknarráðs. Faðir Steingríms,
Hermann Jónasson, var þá aftur
orðinn forsætisráðherra Íslands.
Þetta sama ár sauð upp úr hjá Stein­
grími og Dollý.
Stöðvaði flótta í tvígang
Undir lok ársins var meðgöngu
Dollý að ljúka og vildi hún fara út
til fjölskyldu sinnar í Chicago til
að fæða og ætlaði að taka börn­
in tvö með sér í ferðina. Samband
þeirra var þá orðið svo slæmt að
Steingrímur svaf yfirleitt á skrif­
stofunni. Þegar hún sagði hon­
um þetta brást hann illa við því að
hann grunaði að Dollý og börnin
myndu ekki snúa aftur til baka.
Kvöld eitt hringdi síminn á
skrifstofunni þar sem Steingrím­
ur var sofandi. Þegar hann svar­
aði var vinur hans á línunni sem
sagði að Dollý væri á leið út á flug­
stöð Loftleiða með börnin. Stein­
grímur rauk af stað og var kominn
um svipað leyti og hún. Í ævisögu
Steingríms, sem Dagur B. Eggerts­
son ritaði, segir:
„Börnin voru með í för, berfætt
og illa klædd. Fjöldi fólks sá mig
taka börnin og bera þau út í bílinn
minn.“
Dollý reyndi aftur að komast úr
landi með börnin skömmu síðar
og pantaði miða hjá Loftleiðum.
Steingrímur ræddi þá við forsvars­
menn félagsins og stöðvaði flótt­
ann. Þann 16. desember fæddi
hún dreng á Landspítalanum.
Kynntist annarri konu
Fyrstu mánuðirnir eftir fæðinguna
voru rólegir á heimilinu og í byrj­
un febrúar fór Steingrímur til New
York vegna vinnu. Þremur dögum
síðar fékk hann símhringingu frá
flugvellinum í New York og var
Dollý á línunni, með öll börnin
með sér. Hún hafði undirbúið
flóttann vel en ekki sagt neinum
frá honum nema vinafólki sínu
í Bandaríkjunum. Steingrímur
skipaði henni að snúa rakleitt aft­
ur til Íslands en hún neitaði því.
Hélt hún þá beint heim til fjöl­
skyldu sinnar í Chicago og Stein­
grímur elti. Þegar þangað kom
reyndi hann að fá hana aftur
með sér heim til Íslands en hún
neitaði. Eftir næstum þrjár vik­
ur gafst Steingrímur upp og sneri
aftur til Íslands. Skilnaður virtist
óumflýjan legur en Steingrímur
var mjög gramur að sjá ekki börn­
in. Hann kynntist einnig annarri
konu, Guðlaugu Eddu Guð­
mundsdóttur. Hann skrifaði því til
Dollýjar og bað um að skilnaður­
inn yrði kláraður í ágúst 1958.
Dollý snýr aftur
Þann 25. september árið 1958
fékk Steingrímur símskeyti frá
Dollý þar sem hún sagðist vera á
leiðinni til Íslands. Þegar Stein­
grímur bar upp skilnað tók hún
því illa og því var ástandið á heim­
ilinu spennuþrungið. Steingrímur
vildi hefja líf með Eddu en hann
vildi ekki missa börnin sem voru
þá allt í einu komin til hans á ný.
Í október skrifaði hann bréf til
hennar áður en hann fór til Parísar
í viðskiptaferð. Í því stóð:
„Ég treysti þér ekki lengur og
tilhugsunin um að búa með þér
og vera þér eiginmaður finnst
mér mjög fráhrindandi. Með það í
huga bið ég þig að átta þig á því að
ég gæti aldrei gert þig hamingju­
sama hér á Íslandi. Ég gæti hvorki
uppfyllt þrár þínar né verið þér
trúr.“
Með bréfinu fylgdu skilnaðar­
sáttmálar og segir Steingrímur að
hún hafi lagt fram falsaða útgáfu
af bréfinu í forræðisdeilunni sem
fór í hönd. Í því bréfi myndi Stein­
grímur afsala sér forræði allra
barnanna og veita Dollý meðlag,
lífeyri, hús í Bandaríkjunum og
hluta í heimili þeirra við Laugar­
ásveginn.
Þegar Steingrímur sneri
heim sagði hann Dollý frá Eddu.
Þau bjuggu í sama húsi næstu
mánuðina en lá við stríðsástandi.
Þau rifust, sváfu hvort á sínum
staðnum og leituðu til prests.
Allan þennan tíma hélt Steingrím­
ur áfram að hitta Eddu og að lok­
um flutti hann út af heimilinu.
Handalögmál og
lögregluheimsóknir
Um miðjan febrúar árið 1959 var
skilnaðurinn dómfestur í Borgar­
dómi Reykjavíkur. Bæði gerðu þau
kröfu um fullt forræði. Á meðan
málið var í meðferð kom Stein­
grímur oft á Laugarásveginn og þá
urðu árekstrar, líkamlegir og þurfti
lögreglan að hafa afskipti af.
Í eitt skiptið var lögreglan
kölluð að Laugarásveginum og
sagði Dollý að Steingrímur hefði
reynt að keyra á sig. „Kærði mig
í raun fyrir morðtilraun,“ seg­
ir í ævisögunni. „Lýsir það vel því
óefni sem öll okkar samskipti voru
komin í og sjálfsagt áttum við þar
bæði sök.“
Í annað skipti fór Steingrímur
með eldri soninn til að byggja
laxastiga. Þá kom til áfloga milli
þeirra og Steingrímur kippti sím­
anum úr sambandi þegar Dollý
ætlaði að hringja á lögregluna.
Þegar hann fór með drenginn út í
bíl og ætlaði að keyra af stað kom
hún út á náttfötunum og reyndi að
stöðva bílinn. Þegar það tókst ekki
fór hún til nágrannans og tilkynnti
málið til lögreglu. Var Steingrímur
yfirheyrður í kjölfarið en engir eft­
irmálar urðu.
Málið endaði fyrir Barna­
Gamla
auglýsingin
Vísir 14. apríl 1925
TÍMAVÉLIN
EIGUM MARGA
LITI Á LAGER
Nánari upplýsingar á
mt.is og í s: 580 4500
HANNAÐ FYRIR
ÍSLENSKT VEÐURFAR
ÁLKLÆÐNINGAR &
UNDIRKERFI
Kristinn Haukur Guðnason
kristinn@dv.is
ÍSLENDINGUR Á TÍRÆÐISALDRI FLÚÐI AF SKOSKUM FLUGVELLI
n Of gamall til að vera einn
M
iðvikudaginn 6. júlí árið
1949 var auglýst eftir 94
ára gömlum íslenskum
manni, Lárusi Jóhanns­
syni, í breskum dagblöðum. Hann
hafði komið með flugvél frá Íslandi
til Prestwick í Skotlandi og verið
neitað um landvistarleyfi. Ástæð­
an var sú að hann væri of gamall
og enginn til að sjá um hann í Bret­
landi. Lárus lét það hins vegar eins
og vind um eyru þjóta og stakk af.
Flúði af vellinum
Hafnfirðingurinn Lárus hafði starf­
að sem predikari og trúboði og því
ferðast víða um heim. Hann bjó
hjá fólki við Austurgötu en lét það
ekki vita að hann væri á leiðinni til
útlanda, en það gerði hann reynd­
ar sjaldnast. Mánudagsmorgun­
inn 4. júlí keypti hann sér farseðil til
Skotlands hjá Flugfélagi Íslands og
flaug út degi seinna. Ætlaði hann að
vera í landinu í tvær vikur.
Þegar hann lenti með Gullfaxa á
Prestwick­flugvelli vildi útlendinga­
eftirlitið þar ekki hleypa honum inn
í landið. Hann væri 94 ára gamall og
gæti ekki nefnt neina aðstandendur
í Bretlandi sem myndu sjá um hann
meðan á dvöl hans stæði. Hann lét
þó ekki segjast og náði að flýja af
flugvellinum.
Þegar vinir Lárusar voru spurð­
ir hvort þeir óttuðust um hann neit­
uðu þeir því. Þeir sögðu að Lárus
væri vel ern þó hálftíræður væri.
Einnig ætti hann marga félaga í
Skotlandi sem hann gæti leitað til
enda tvisvar ferðast til landsins á
árunum eftir stríð.
Aldrei séð svo gamlan mann
Flóttinn stóð ekki lengi yfir. Dag­
blöðin auglýstu eftir honum á mið­
vikudeginum og þá um kvöldið
hafði lögreglan í Edinborg uppi á
honum. Hafði þá leit staðið yfir í
18 klukkutíma. Eftir flóttann hafði
hann farið til vina sinna í Glasgow
og gist þar eina nótt. Var samstund­
is farið með hann á Prestwick og var
hann settur um borð í fyrstu vél aft­
ur heim til Íslands. Hafði lögreglan
í Skotlandi þá verið í sambandi við
íslenska lækna sem ráðlögðu hon­
um að snúa aftur heim.
„Þetta gerir ekkert til. Ísland er
besta landið og hér er best að vera,“
MÁLIÐ SEM EKKI MÁTTI TALA UM
n Heiftúðlegt skilnaðarmál og forsjárdeila Steingríms Hermannssonar n Flótti á flugvöllum„Fjöldi fólks
sá mig taka
börnin og bera
þau út í bílinn
minn“
Steingrímur
Hermannsson