Dagblaðið Vísir - DV - 04.01.2019, Síða 35

FÓLK - VIÐTAL 354. janúar 2019
spil. Ég lék mér meira og minna við
frændur mína og við vorum allir að
teikna.“
Einn þessara frænda er Hugleikur
Dagsson skopmyndateiknari sem er
ári eldri en Þrándur.
„Við teiknuðum mikið saman.
Stundum bjuggum við hvor í sínu
landinu og þegar við hittumst bár-
um við saman teikningarnar okkar.
Ég held að áhuginn hafi sprottið frá
þessum stundum. Snemma áttaði ég
mig hins vegar á því að við Hugleik-
ur myndum stefna hvor í sína áttina
á þessu sviði.“
Þrándur segist hafa tekið þá
ákvörðun að verða listmálari á
menntaskólaárunum. Hann var þá á
myndlistarbraut við Menntaskólann
á Akureyri.
„Það var hátíðleg stund þegar
ég ákvað að leggja þetta fyrir mig.
Ég hafði alltaf teiknað en byrjaði að
mála á þessum árum. Ég sá fyrir mér
að þetta væri það eina sem ég vildi
gera. En ég gerði mér grein fyrir því
að þetta væri ekki auðveldasta leiðin.
Það væri miklu hagkvæmara að
fara í grafíska hönnun eða eitthvað
þvíumlíkt.“
Á Akureyri umgekkst Þrándur
annað listafólk og bóhemana á Kaffi
Karólínu. Síðan lá leið hans í Lista-
háskólann en þar var hann einungis
í eitt ár. Þrándur hafði þá strax mun
meiri áhuga á eldri stíl en almennt
tíðkaðist innan skólans.
„Það var engin stemning fyrir
því sem ég var að gera. Kennararnir
sýndu þessu lítinn skilning og sögðu
mér að ég yrði að læra þennan
fígúratífa stíl heima. Eina myndlistin
sem var kennd þar var hugmynda-
list, konseptlist. Það sem ég vildi gera
var alveg á skjön við það sem var ver-
ið að kenna. Ég vildi mála eins og
gömlu meistararnir.“
Hélt að Odd væri fullur við fyrstu
kynni
Þrándur leit til meistara á borð við
Rembrandt, Goya og yngri málara
eins og Lucian Freud, Andrew Wyeth
og Odd Nerdrum. Lá hann yfir lista-
verkabókum þeirra á námsárum sín-
um. Menntun sína sótti Þrándur til
sjálfs Nerdrum á meðan hann bjó
hér á landi og var lærlingur málarans
sérvitra í þrjú ár.
„Ég frétti að hann væri fluttur til
Íslands og fannst upplagt að athuga
hvort hann vildi taka við lærlingi
eins og mér. Fyrir tilviljun sá ég
hann á rölti á Laugaveginum og elti
hann inn á Súfistann. Hann tók vel
í þetta og sagði mér að banka upp
á hjá honum daginn eftir. Odd er
einn skemmtilegasti karl sem ég hef
kynnst. Hann er einstaklega sérvitur
og skrýtinn. En ástmildur líka og fjöl-
fróður. Svo talar hann út í eitt eins og
það skipti ekki máli hvort einhver sé
að hlusta. Í fyrsta skiptið sem ég hitti
hann hélt ég að hann væri fullur.“
Áttu honum mikið að þakka?
„Já, bæði faglega og síðan sagði
hann mér svo margt sem fékk mig til
að hugsa. Hann sér hlutina í svo allt
öðru ljósi en aðrir sem hef kynnst. Ég
er ekki viss um að það séu margir í
mínu lífi sem hafa haft meiri áhrif á
mig en hann.“
Odd Nerdrum hefur lýst sjálfum
sem sem kitsch-málara og síðan þá
hefur eins konar hreyfing myndast
í kringum hann. Í kitsch felst aftur-
hvarf til gömlu meistaranna og gagn-
rýni á nýrri listastefnur. Þrándur skil-
greinir sig sjálfan hins vegar ekki sem
kitsch-listamann.
„Ég get ekki alveg lagt mið að
þessari stefnu. Ég skil þessa hug-
myndafræði og styð hana að ein-
hverju leyti. Mér finnst hún samt
sníða fólki örlítið of þröngan stakk.
Odd sjálfur var orðinn svo leiður á
allri gagnrýninni sem hann fékk að
hann bjó til þessa hreyfingu sem
stendur fyrir utan myndlistaheim-
inn.“
Erfiðara að stuða fólk í dag
Þrándur vakti fyrst athygli lands-
manna með hinu óhugnanlega
verki Grýla fyrir um áratug. Eftir
það hefur hann notið sívaxandi vin-
sælda og nú rjúka verkin út, stund-
um áður en hann nær að klára þau.
Hvað er það við þennan gamla
stíl sem heillar fólk?
„Eflaust er það misjafnt. Ég fæ
oft að að heyra um mig að loksins
máli einhver myndir sem fólk skil-
ur. Þetta er aðgengilegt form. Svo
finnst fólki þetta sjálfsagt fallegt
líka,“ segir Þrándur og brosir út í
annað. „Undanfarin ár hef ég ver-
ið að taka nútímann inn í verkin og
ég held að fólki kunni að meta það.“
Sum verk þín stuða fólk, til dæm-
is Nábrók Bjarna Benediktssonar
og Klausturfokk. Ertu markvisst að
reyna að stuða?
„Mér finnst gaman að stuða, en
er ekki markvisst að reyna það á
daglegum grunni. Jú, jú, ég vissi að
Klausturfokkið myndi stuða ein-
hverja en ég reyni að hafa þetta
fyndið líka. Ég hef samt verið passa-
samur að grípa málefni líðandi
stundar ef þetta reynast vera dæg-
urflugur. Bæði er ég svo lengi með
hvert verk og svo vil ég að verkin
geti staðist tímans tönn. Að fólk
geti skilið þetta eftir tvö eða jafnvel
tíu ár. Ég gerði undantekningu fyrir
þetta Klaustursmál, það var of gott
til að gera það ekki.“
Þrándur segist aldrei hafa lent í
reiðu fólki vegna verka sinna. Hann
hefur hins vegar lent í því að vera
úthýst af listsýningu vegna Nábrók-
arinnar og þá var verkið Norwegian
Wood fjarlægt af Facebook fyrir að
sýna karlmannslim.
„Ég hef gaman af því að sjá fólk
röfla í kommentakerfunum. Þar sé
ég að fólk getur verið ósátt við sum
verkin mín. Hingað til hefur enginn
angrað mig prívat og persónu-
lega en það kemur eflaust að því.
Ég hef gaman af því þegar fólk hef-
ur sterkar skoðanir á list en það er
miklu minna en var. Í dag verða
sjaldan deilur um listaverk. Lista-
menn kvarta meira að segja yfir því
að það megi allt í dag og það sé erf-
iðara að stuða. Fólki standi almennt
á sama.“
Hvað finnst þér um abstrakt og
nútímalist?
„Hún getur verið falleg og
dekoratíf en á ekki jafn greiða leið
að mínu hjarta og hin fígúratífa.
Mér finnst líka áhugaverð þessi
saga, í mannfræðilegum skilningi.
Að eftir að þessi formbylting átti sér
stað upp úr stríðsárunum var þeim
sem ekki vildu taka þátt úthýst úr
myndlistarheiminum.“
Fær ekki listamannalaun
Efniviðurinn sem Þrándur sækir í
við sköpun sína eru sögulegir við-
burðir og persónur, þjóðsögur, nú-
tíminn og fleira. Hann segist lítið
blanda eigin persónu inn í verkin.
„Ég nota mitt eigið smetti svo-
lítið mikið sem módel. En ég hef
ekki verið að vinna úr mínum mál-
um á striganum, nema þá mjög
óbeint. Mér finnst það ekki eins
áhugavert. Auðvitað hafa margir
málarar gert það með mjög góðum
árangri. Ef ég geri það þá blasir það
ekki beint við áhorfandanum.“
Hvað ertu ánægðastur með?
„Þau verk sem ég er að vinna að
núna. Ég held til dæmis að þessi
frelsisstyttumynd fyrir framan okk-
ur verði býsna góð þegar hún verð-
ur fullgerð. Þegar ég verð búinn að
setja smá Hollywood og húmor í
hana.“
En mestu vonbrigðin?
„Það eru nú alltaf stöðug von-
brigði þegar ég sæki um lista-
mannalaun. Árleg vonbrigði. Eins
þegar ég sæki um að halda sýningar
á opinberum vettvangi. Þá kemur
alltaf synjun.“
Ertu utangarðs í listaheiminum?
„Ég get nú ekki sagt það, nei.
Mér líður ekki þannig og mér geng-
ur svo afskaplega vel að ég vil alls
ekki kvarta. Þegar kemur að öðrum
listamönnum upplifi ég ekkert ann-
að en gagnkvæma virðingu. Ég veit
ekki af hverju ég er ekki í náðinni
hjá þeim sem útdeila þessu.“
Dýrasta verkið á tæpar tvær
milljónir
Fá, ef nokkur, störf virðast vera jafn
einmanaleg og starf listmálarans. Að
vera klukkutímum saman einn í her-
bergi með pensil og striga. Eða að
standa einsamall úti og mæna á fjall
eða fljót. Þrándur tekur undir þetta.
„Mér finnst voða gott að vera
einn með sjálfum mér. En ég fæ oft
kofaveiki hérna á vinnustofunni
þegar ég er búinn að vera hérna allt
of lengi. Þá fer ég út og hitti fólk. Ég
er félagsvera eins og allir aðrir. En
ég eyði meiri tíma með sjálfum mér
heldur en Jón og Gunna gera.“
Þrándur býr með sjö ára dóttur
sinni hálft árið en hinn helminginn
er hún hjá móður sinni í Danmörku.
Utan vinnutíma sækir hann gjarnan
menningarviðburði af ýmsum toga.
Hann tók þátt í göngum á síðasta ári
og stefnir að því að stunda meiri úti-
vist á þessu.
Hefur þú alltaf getað lifað á
listinni?
„Ekki alltaf, nei. Eftir fyrstu einka-
sýninguna mína árið 2008 sagði ég
upp vinnunni minni. En síðan elti
ég barnsmóður mína út til Kaup-
mannahafnar árið 2012 og kláraði
þar mastersnám í heimspeki. Eftir
að ég sneri heim árið 2015 fór þetta
að ganga og ég hef lifað á þessu síð-
an þá.“
Vinsældir Þrándar hér heima
hafa hvatt hann til að hasla sér völl á
erlendri grundu. Hann hélt sýningu
í Kaupmannahöfn síðasta sumar
þar sem seldist töluvert af verkum.
Markmiðið hjá honum núna er að
halda áfram að kynna sig erlendis.
„Það er samt svolítið erfitt því að
það selst eiginlega allt upp hérna
jafnóðum. En ég þarf að hugsa um
að setja egg í fleiri en eina körfu.“
Hefur þú ekki undan að fram-
leiða?
„Nei, eiginlega ekki. Ég fæ mikið
af tölvupósti frá fólki sem er að biðja
um myndir og ég er farinn að þurfa
að vísa mörgum frá. Flestar myndir
eru fljótar að fara, nema að þær séu
þeim mun meira stuðandi. Ég er al-
veg hættur að taka við pöntunum
á ákveðnum myndum til að mála,
nema það sé eitthvað alveg sérstakt.“
Enn sem komið er hefur Þrándur
aðeins selt til einstaklinga og para.
Engin fyrirtæki eða stofnanir hafa
keypt af honum.
Hvert er dýrasta verkið þitt?
„Kristnitakan, sem ég málaði árið
2009, seldist á uppboði á 1,9 millj-
ónir. Það var hins vegar ekki ég sjálf-
ur sem seldi það. Ég sjálfur hef ekki
ennþá selt fyrir milljón en það fer að
nálgast það. Þrjú til fimm hundruð
þúsund er algengasta verðið.“
Verður þú var við mikið snobb í
kringum þennan bransa?
„Já, ég verð að segja það. Ég tek
líka eftir því að það er byrjað að
snobba svolítið fyrir mér. Ég finn að
það er orðið nokkurs konar stöðu-
tákn að eiga Þrándarmynd. Sjálfur
snobba ég sjálfur fyrir hinu og
þessu,“ segir Þrándur og brosir. n
Við erum
í þínu
hverf i Bíldshöfði 9
Smáratorg 1
Helluhraun 16-18
Fiskislóð 1
Vinnustofan Líf
listmálarans getur verið
einmanalegt.