Morgunblaðið - 14.09.2018, Side 4

4 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 14. SEPTEMBER 2018
Menning
ogmatur
Fjölbreytt viðburðadagskrá
Opið alla daga vikunnar.
Viðburðardagatal á norraenahusid.is
AALTOBistro
Veður víða um heim 13.9., kl. 18.00
Reykjavík 10 skýjað
Bolungarvík 6 skýjað
Akureyri 7 alskýjað
Nuuk 5 skýjað
Þórshöfn 10 skýjað
Ósló 15 léttskýjað
Kaupmannahöfn 16 heiðskírt
Stokkhólmur 15 léttskýjað
Helsinki 15 skýjað
Lúxemborg 15 skýjað
Brussel 18 léttskýjað
Dublin 15 skúrir
Glasgow 14 skúrir
London 18 heiðskírt
París 17 skýjað
Amsterdam 17 léttskýjað
Hamborg 19 heiðskírt
Berlín 15 súld
Vín 27 heiðskírt
Moskva 17 heiðskírt
Algarve 24 léttskýjað
Madríd 32 heiðskírt
Barcelona 27 skúrir
Mallorca 29 léttskýjað
Róm 24 heiðskírt
Aþena 24 léttskýjað
Winnipeg 16 alskýjað
Montreal 21 léttskýjað
New York 23 alskýjað
Chicago 17 þoka
Orlando 31 heiðskírt
 14. september Sólarupprás Sólsetur
REYKJAVÍK 6:49 19:59
ÍSAFJÖRÐUR 6:50 20:07
SIGLUFJÖRÐUR 6:33 19:50
DJÚPIVOGUR 6:17 19:29
VEÐUR KL. 12 Í DAG
Á laugardag Vaxandi austan- og norðaustanátt, 10-
18 m/s undir kvöld, hvassast við S-ströndina. Skýj-
að, en úrkomulítið fram á kvöld, en fer þá að rigna S-
lands. Hiti 2 til 10 stig, mildast á Suðvesturlandi.
SPÁ KL. 12.00 Í DAG Dregur smám saman úr vindi og úrkomu NA-til. Hiti 5 til 13 stig að deg-
inum, hlýjast syðst, en 1 til 6 stig SV-til í nótt.
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Nærri tíu milljónir manna munu
deyja af völdum krabbameins á þessu
ári, samkvæmt spá sérfræðinga al-
þjóðlegu krabbameinsrann-
sóknastofnunarinnar (IARC). AFP
greindi frá. Sérfræðingarnir vara við
því að byrðin vegna krabbameins
muni þyngjast þrátt fyrir betri for-
varnir og að sjúkdómurinn greinist
fyrr en áður. Því er spáð í skýrslu
IARC að 18,1 milljón nýrra krabba-
meinstilfella muni greinast á þessu
ári. Það er talsverð aukning frá spá
sem IARC gaf út fyrir sex árum. Þá
var spáð 14,1 milljón nýrra tilvika og
8,2 milljónum dauðsfalla vegna
krabbameins. Ein meginástæðan er
fólksfjölgun, ekki síst eldra fólks.
Einnig að þegar efnin aukast í fátæk-
ari löndum fer fólk að temja sér
áhættusamari lífsstíl.
Lungnakrabbamein er nú aðal-
ástæða dauðsfalla af völdum krabba-
meins á meðal kvenna í 28 löndum.
Bandaríkin, Ungverjaland, Dan-
mörk, Kína og Nýja Sjáland eru á
meðal landa þar sem ástandið er
verst. Tóbaksreykingum er ekki síst
um að kenna.
Dregur úr dánartíðni í Evrópu
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin
(WHO) gaf nýlega út skýrslu um heil-
brigðismál í Evrópu. Þótt krabba-
meinstilfellum hafi fjölgað í álfunni er
dánartíðni vegna sjúkdómsins að
lækka. Um 2,4% íbúa í 53 Evr-
ópulöndum voru með krabbamein ár-
ið 2014 og hafði fjölgað um 50% frá
árinu 2000. Á Norðurlöndum var tíðni
krabbameins tvöfalt hærri eða um 5%
en einungis 1,8% í tíu ríkjum Sam-
veldis sjálfstæðra ríkja (SSR). Þeirra
á meðal eru Hvíta-Rússland, Georgía
og Rússland. Tíðni krabbameins í
löndum ESB var 2,8% árið 2013 og
var hærri á meðal kvenna en karla.
Nýjum brjóstakrabbameins-
tilfellum fjölgaði um 30% á milli ár-
anna 2000 og 2014 en þá greindust
110 ný tilfelli að meðaltali hjá hverj-
um 100.000 konum. Tíðni nýrra til-
fella var hærri á Norðurlöndum eða
175 á hverjar 100.000 konur árið
2014. Þótt að tíðni brjóstakrabba-
meina hafi aukist hefur meðhöndlun
sjúkdómsins einnig batnað. Dán-
artíðni er einnig lægri eða 20 á hverj-
ar 100.000 konur 2015 samanborið við
21,4 í ESB-löndum.
Tíðni leghálskrabbameins hefur
minnkað í ESB og var 12,5% lægri
árið 2014 en árið 2000. Hins vegar
hafði tilfellum í SSR fjölgað um 23%
frá 2000 til 2014 og dánartíðni vegna
sjúkdómsins var meira en tvöfalt
hærri í SSR en í ESB árið 2014.
Algengara á Grænlandi
Dánartíðni vegna krabbameina var
mun hærri á Grænlandi en annars
staðar á Norðurlöndunum á árunum
1983-2014. Krabbameinstilfellum
fjölgaði umtalsvert í Grænlandi á
tímabilinu án þess að dánartíðnin
hækkaði, að sögn Journal of Clinical
Oncology.
Laufey Tryggvadóttir, fram-
kvæmdastjóri Krabbameinsskrár,
sagði að sérstaða Grænlendinga varð-
andi krabbameinstíðni sæist vel í nor-
ræna gagnagrunninum NORDCAN,
sem byggist á samvinnu norrænna
krabbameinsskráa. Dánartíðni af
völdum krabbameina er ennþá mun
hærri í Grænlandi en annars staðar á
Norðurlöndunum, þrátt fyrir að tals-
vert hafi dregið úr tíðninni á und-
anförnum árum.
„Til dæmis er dánartíðni af völdum
krabbameina í lungum og maga hjá
körlum meira en tvöfalt hærri en hjá
stallbræðrum þeirra á hinum Norð-
urlöndunum,“ sagði Laufey.
Tilfellum fjölg-
ar en dánar-
tíðni lækkar
 Fólksfjölgun og lengri lífaldur skýra
m.a. fjölgun krabbameinstilfella
Morgunblaðið/ÞÖK
Greining Þótt krabbameinstilfellum
fjölgi í Evrópu dregur úr dánartíðni.
Kristján H. Johannessen
khj@mbl.is
„Það er brýn þörf á endurnýjun þess-
ara bíla og þetta mál verður að leysa
fljótt og vel,“ segir Birkir Árnason,
formaður fagdeildar sjúkraflutn-
ingamanna, í samtali við Morgun-
blaðið og vísar í máli sínu til þess að
búið er að fresta opnun útboðs vegna
kaupa á allt að 25 sjúkrabílum um
fjóra mánuði. Ekki hafa verið keyptir
nýir sjúkrabílar frá árinu 2015.
Samkvæmt fyrrgreindu útboði var
miðað við að Sjúkrabílasjóður, sem
er að hluta fjármagnaður af ríkinu og
tekjum af sjúkraflutningum, stæði
straum af kaupum á bílunum. Rauði
krossinn á Íslandi segir sjóðinn hins
vegar í sinni eigu og því geti ríkið
ekki nýtt fjármuni þaðan til að greiða
fyrir nýja sjúkrabíla.
Birkir segir þá stöðu sem upp er
komin alvarlega. „Ég er fulltrúi
sjúkraflutningamanna í hóp sem var
ráðgefandi í gerð útboðsins. Við eig-
um fund með velferðarráðuneytinu
eftir helgi. Þá verður staðan útskýrð
nánar fyrir okkur,“ segir hann.
Frestun útboðs mikið bakslag
Magnús Smári Smárason er for-
maður Landssambands slökkviliðs-
og sjúkraflutningamanna (LSS).
Hann segir sjúkraflutningamenn
ekki hafa fengið fullnægjandi skýr-
ingar á því hvers vegna útboðsferlið
sé stopp. Vonast hann eftir skýrum
svörum sem allra fyrst. „Hópur sér-
fræðinga hefur frá því í vor unnið að
því hvernig best sé að endurnýja
sjúkrabíla. Þetta er mikið bakslag,“
segir Magnús Smári og vísar til
frestunar útboðsins. „Menn hafa
núna svolitlar áhyggjur af framhald-
inu og hvernig til tekst með tilfærslu
á rekstri sjúkrabíla frá Rauða kross-
inum og yfir á ríkið. Þetta er a.m.k.
ekki góð byrjun.“
Aðspurður segir Magnús Smári
mikið viðhald vera á núverandi flota.
„Það er ekki hægt að slá því föstu að
þetta séu hættulegir bílar því við-
haldi er sinnt eins vel og hægt er. En
það gefur augaleið að þessi tæki eru
ekin neyðarakstur og slitna því
hratt. Tíðni viðhalds eykst með ekn-
um kílómetrum og traust á tækið
minnkar,“ segir hann og bætir við:
„Það skiptir miklu máli að þessi tæki
séu endurnýjuð og að við fylgjum
um leið nágrannalöndum okkar þeg-
ar kemur að búnaði.“ Þá vonast
ráðuneytið eftir því að hægt verði að
afhenda nýja bíla fyrir lok næsta
árs.
Morgunblaðið/Eggert
Neyðartæki Sjúkrabílar geta slitnað fljótt vegna mikillar notkunar og því er þörf á reglulegri endurnýjun flotans.
Brýn þörf á endur-
nýjun sjúkrabíla
 Núverandi floti er viðhaldsfrekur að sögn formanns LSS
„Það hefur verið frekar mikil
endurnýjun á síðustu árum. Af
u.þ.b. 80 sjúkrabílum eru um 35
þeirra frá árinu 2014 eða síðar,
en auðvitað líður tíminn,“ segir
Brynhildur Bolladóttir, upplýs-
ingafulltrúi Rauða krossins á Ís-
landi (RKÍ), og bætir við að á
suðvesturhorni landsins megi
finna viðhaldsfrekustu sjúkra-
bílana. „Þar eru bílarnir eknir
mest og höfum við t.d. þurft að
fara í fyrirbyggjandi viðhald.“
Aðspurð segir hún dæmi þess
að sjúkrabílar á þessu svæði
séu eknir um og yfir 300.000
kílómetra. „Það er eitthvað sem
við viljum alls ekki.“
Þá segir Brynhildur Rauða
krossinn hafa viljað halda
rekstri sjúkrabíla áfram, en fé-
lagið hefur séð um rekstur
sjúkrabíla á Íslandi í yfir 90 ár.
Eknir yfir
300.000 km
SJÚKRABÍLAR RKÍ