Morgunblaðið - Sunnudagur - 30.09.2018, Síða 18

36
ára afmæli leikkon-
unnar Fan Bingbing var
draumi líkast. Fjöl-
skylda hennar og vinir
fögnuðu henni yfir dýrð-
legum málsverði þar sem kærasti hennar til
tveggja ára, Li Chen, bað hana um að giftast
sér. Seinna um kvöldið vann hún hinn eftir-
sótta Gullna hana, jafngildi Óskarsverðlauna
í Kína, fyrir leik sinn í kvikmyndinni I am
not Madam Bovary.
„Ég held að líf mitt sé fullkomið,“ skrifaði
Fan á samfélagsmiðilinn Weibo í kjölfarið,
þar sem hún er með 62 milljónir fylgjenda.
„Ég vil ekki stjörnurnar á himninum, ég
vil bara upplifa gjafir jarðarinnar! Ég er
mjög hamingjusöm! Og mjög heppin! Takk
öll fyrir að elska mig!“
Síðan þá er liðið ár. Fan varð 37 ára 16.
september síðastliðinn en dagurinn leið án
opinberra hátíðarhalda og með sárafáum
hamingjuóskum nema frá aðdáendum. Marg-
ir þeirra gripu andann á lofti þegar hún virt-
ist hafa skráð sig inn á Weibo en seinna var
færslunni, sem líklega var sjálfvirk, eytt.
Fan hafði þá verið óvirk á miðlinum frá 23.
júlí. Hún kom síðast fram opinberlega 1. júlí
þegar hún heimsótti barnaspítala í Shanghai.
Á umboðsskrifsstofunni hennar í Peking eru
dyrnar læstar og ljósin slökkt. Dagatal við
hlið veggspjalda úr kvikmyndum leikkon-
unnar sýnir júlímánuð.
Fan Bingbing er horfin.
Við fyrstu sýn virðist hún hreinlega hafa
gufað upp, sporlaust. Það ætti að vera óger-
legt í ljósi þess að Fan er bæði ein frægasta
leikkona Kína og sú hæstlaunaða að auki. En
þegar betur er að gáð eru teikn á lofti um að
velgengni hennar og sýnileiki séu einmitt
það sem varð henni að falli.
Kenningarnar um hvarf Fan Bingbing eru
af ýmsum toga en flestar snúa þær á ein-
hvern hátt að yfirvöldum í Kína. Hún er
sögð í felum í Los Angeles, þar sem hún
mun hafa sótt um pólitískt hæli. Hún er sögð
hafa átt í tygjum við varaforseta Kína, Wan
Qishan og að hvarfið snúist um aðila innan
flokksins sem vildu koma á hann höggi. Vin-
sælasta kenningin, og sú sem þykir sennileg-
ust, snýr hinsvegar að skattamálum hennar.
Í maímánuði birti spjallþáttastjórnandinn
Cui Yongyuan myndir af tveimur samning-
um sem hann gaf í skyn að væru tvær út-
gáfur af launasamningi Fan fyrir framhald
kvikmyndarinnar Cell Phone. Önnur útgáf-
an, sú opinbera, sýndi mun lægri upphæð en
sú sem Cui sagði raunverulega samninginn.
Slíkir samningar, kallaðir „yinyang-
samningar“ vegna tvíþætts eðlis síns, munu
algengir innan kvikmyndariðnaðarins í Kína
og ætlaðir til skattaundanskota.
Málið vakti mikla reiði meðal almennings
og flokksmanna kommúnistaflokksins.
Cui baðst fljótlega afsökunar. Svo virðist
sem hann hafi ekki ætlað sér að varpa kast-
ljósinu á Fan heldur fremur á leikstjóra Cell
Phone, Feng Xiaogang. Myndin segir frá
frægum þáttastjórnanda sem á í ástarsam-
bandi við aðstoðarkonu sína en Cui segir slá-
andi en þó ónákvæm líkindi milli söguþráð-
arins og eigin ferils og hefur sakað Feng um
ærumeiðingar.
Öllum ummerkjum eytt
Hvað svo sem Cui ætlaði sér var skaðinn
skeður fyrir Fan. Framleiðslufyrirtæki
hennar, sem hefur neitað að gefa nokkrar
upplýsingar um hvar hún er niður komin,
neitaði ásökununum í júní. Í sama mánuði
tilkynntu yfirvöld að launaþaki yrði komið á
fyrir leikara. Þó að Fan væri ekki nefnd á
nafn í yfirlýsingunni, þar sem skemmtana-
iðnaðurinn var gagnrýndur fyrir að stuðla að
„peningadýrkun“ ungra Kínverja, virtist
ljóst hvaðan ákvörðunin var komin.
Sem áður segir, hefur ekkert spurst til
Fan frá því í júlí en nýlega sást til unnusta
hennar án trúlofunarhrings. Snemma í sept-
ember birtist svo áhugaverð grein á vefsíðu
ríkisrekna fjölmiðilsins Securities Daily.
Í greininni stóð að skattayfirvöld hefðu
sent framleiðslufyrirtæki hennar orðsend-
ingu sem sagði hana í haldi vegna rann-
sóknar og gaf í skyn að hún hefði játað sök
sína. Grein Securities Daily var fljótlega eytt
af vefsíðu miðilsins og samkvæmt The
Guardian voru allar vísanir í hana þurrkaðar
út af kínverskum samfélagsmiðlum ásamt
nafni Fan.
„Skilaboðin eru skýr: enginn er öruggur,“
sagði Stanley Rosen, prófessor við Háskóla
Suður-Kaliforníu og sérfræðingur um kín-
verska kvikmyndaiðnaðinn, í viðtali um efnið
við The Guardian.
„Grunntilgangurinn er að ógna frægu fólki
með mikið fylgi svo það verði ekki of sjálf-
stætt og verði of sterk rödd hvað varðar
mikilvæg opinber málefni.“
Fyrirbyggjandi kjúklingamorð
Í greinum og viðtölum við sérfræðinga í kín-
verska skemmtanaiðnaðinum um hvarf Fan
kemur sama máltækið upp aftur og aftur: Að
drepa kjúklinginn til að ógna öpunum.
Í því samhengi er Fan kjúklingurinn, sú
sem flaug of hátt og á að vera hinum stjörn-
unum víti til varnaðar. Sú taktík er sannar-
lega ekki ný af nálinni hjá kínverskum yfir-
völdum, sem láta lögfræðinga, aktívista og
fleiri reglulega hverfa vegna háttalags sem
ekki fellur innan flokkslínanna. Hinsvegar
hefur enginn af félagslegri stærðargráðu
Fan áður orðið henni að bráð.
„Að refsa Fan Bingbing er að drepa kjúk-
linginn til að hræða apana. En hvarf hennar
lætur fólki líða óþægilega. Af hverju fylgja
[yfirvöld] ekki réttarreglum og láta fólk vita
hvað gengur á?“ sagði sagnfræðingurinn
Zhang Lifan í viðtali við The Guardian.
Óþægindi þau nægi þó ekki til uppreisnar.
„Enginn hefur stigið fram til að tala máli
Fan Bingbing. Það sýnir að [pólitísk] staða
kvikmyndaiðnaðarins er veik. Hann hefur
ekkert vald.“
Í frægri ræðu árið 2014 sagði forseti
Fan Bingbing:
stórstjarnan
sem hvarf
Dularfullt hvarf kínverskrar leikkonu vekur spurningar
um aðkomu yfirvalda að skemmtanaiðnaðinum.
Anna Marsibil Clausen anna_clausen@berkeley.edu
Li Chen og Fan Bingbing á forsíðu kínverska
Cosmopolitan.
’Við fyrstu sýn virðist húnhreinlega hafa gufað upp,sporlaust. Það ætti að veraógerlegt í ljósi þess að Fan er
bæði ein frægasta leikkona Kína
og sú hæstlaunaða að auki. En
þegar betur er að gáð eru teikn á
lofti um að velgengni hennar og
sýnileiki séu einmitt það sem
varð henni að falli.
18 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30.9. 2018
ERLENT