Morgunblaðið - Sunnudagur - 21.10.2018, Blaðsíða 18

VIÐTAL
18 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21.10. 2018
K
ristín Jónsdóttir er feg-
in að heyra í blaða-
manni þegar ég slæ á
þráðinn til hennar til
Ontario í Kanada, þar
sem hún býr. Hún talar fína íslensku
en segist þó eiga auðveldara með að
tjá sig á ensku, svo við ræðum að
mestu saman á ensku. Hún vill
gjarnan segja frá þeirri stöðu sem
hún er nú í í von um að það verði til
þess að reglum hér verði breytt
gagnvart fólki sem er rangfeðrað.
„Ég vil ekki að neinn þurfi að lenda í
þessari fáránlegu stöðu sem ég er í
núna. Þess vegna vil ég segja mína
sögu, í þeirri von að eitthvað breyt-
ist.“
Staðan sem Kristín vísar til er í
stuttu máli þannig að hún var rang-
feðruð við fæðingu, þrátt fyrir að fað-
ernið væri staðfest fyrir dómi á
grunni blóðflokkagreiningar. Það
kom ekki í ljós fyrr en árið 2000 að
maðurinn sem dómurinn sagði föður
hennar væri henni óskyldur. Þá fór
veröldin á hvolf og hún byrjaði að
leita að réttum föður sínum. Sá mað-
ur sem hún taldi föður sinn fór fram
á að faðerni yrði breytt í þjóðskrá,
sem var gert, og er Kristín því ófeðr-
uð. Í febrúar á þessu ári, eftir 18 ára
leit, fann hún réttan föður sinn í Tex-
as í Bandaríkjunum. Þau hafa geng-
ist undir DNA-próf og fengið skyld-
leikann staðfestan. En þegar Kristín,
sem er íslenskur ríkisborgari enda
var móðir hennar íslensk, sendi
gögnin til Þjóðskrár Íslands kom
babb í bátinn. Móðir hennar er látin
og því má Þjóðskrá ekki breyta fað-
erni heldur þarf málið að fara fyrir
dómstól. Í einum og sama tölvupósti
frá Þjóðskrá Íslands frá því í júní er
Kristínu annars vegar tjáð að hún fái
faðerni ekki breytt nema með því að
fara í dómsmál og hins vegar að hún
geti ekki höfðað dómsmál nema að
uppfylltum tilteknum skilyrðum
barnalaga, og eitt þeirra skilyrða er
að vera búsett hér á landi.
Hún þarf sem sagt að fara í dóms-
mál – en má þó ekki fara í dómsmál
nema hún flytjist milli heimsálfa.
Aldrei verið neinum lík
„Ég er í fyrsta sinn að kynnast fólki
sem ég líkist eitthvað. Ég veit núna
hvaðan ég hef freknurnar mínar og
krullaða rauðbrúna hárið. Ég hef
aldrei verið lík neinum úr minni fjöl-
skyldu,“ segir Kristín, en þegar hún
fann loks föður sinn í febrúar græddi
hún um leið sjö hálfsystkini og ótal
frænkur og frændur. Hún segir það
ómetanlegt að fá að kynnast öllu
þessu fólki. „Þau hafa verið alveg
yndisleg. Þau voru mjög spennt að
hitta mig. Það var svo skrítið að mér
fannst eins og ég hefði alltaf þekkt
hann, pabba minn. Og þau tóku mér
öll vel. Við pabbi höfum talað saman í
símann á hverjum degi frá því í febr-
úar og ég er búin að fara til Texas að
heimsækja hann og fjölskylduna. Við
þráum það bæði að fá skyldleikann
viðurkenndan og ég vil fá fæðingar-
vottorðinu mínu breytt.“
Nefndi aldrei neinn annan
Byrjum á byrjuninni. Kristín fæddist
hér á landi árið 1970. Móðir hennar,
Unnur Pétursdóttir, var aðeins 19 ára
gömul þegar hún átti hana. Hún hafði
verið í tungumálaskóla í London 1969
og þegar heim var komið uppgötv-
aðist að hún var með barni. Kristín
fæddist og faðir Unnar lagði áherslu
á að barnið skyldi feðrað.
„Það hefur ekki verið auðvelt að
vera ung stúlka á þessum tíma og
þurfa að viðurkenna að fleiri en einn
kæmu til greina sem faðirinn.
Mamma upplifði skömm og var ekki
að fara að nefna fleiri en einn ból-
félaga. Hún nefndi aldrei neinn annan
en mann að nafni Jón. Hún vildi aldr-
ei gera neinar kröfur á hann en afi
gekk eftir því að faðernið fengist
staðfest. Hann hefur eflaust talið að
hann væri að gera það eina rétta í
stöðunni.“
Faðernið var svo staðfest með
dómi Bæjarþings Reykjavíkur hinn
4. nóvember 1971. Á grundvelli blóð-
rannsóknar var Kristín litla sögð
sannarlega Jónsdóttir. Enginn hafði
sérstaka ástæðu til að efast, enda um
vísindalega niðurstöðu að ræða.
Þegar Kristín var þriggja ára flutti
hún með móður sinni til Kanada og
sambandið við föðurinn var nánast
ekkert. Þegar hún var 15 ára flutti
hún til Íslands í nokkur ár og bjó hjá
ömmu sinni og afa. Hún vildi rækta
upprunann, enda segist hún alltaf
hafa verið stolt af því að vera Íslend-
ingur þótt hún hafi búið víða, t.d. á
Englandi, í Noregi og Svíþjóð auk
Kanada og Íslands.
„Þessi maður er 100%
faðir þinn“
Þegar Kristín kom hingað sem ung-
lingur bað hún um að fá að hitta föður
sinn. Hann bað hana þá að fara í ein-
hvers konar beinmergsrannsókn til
að skera úr um hvort hann væri í
raun faðir hennar. Svo virðist sem
hann hafi alltaf efast sjálfur um að
hún væri dóttir sín. Þetta fékk mjög á
Kristínu en hún ákvað samt að láta
það eftir honum að skoða málið. Hún
leitaði því til dómstóla, þá Borgar-
dóms Reykjavíkur, og spurði hvort
einhver leið væri að taka málið upp
aftur á grunni nýrra rannsókna.
„Ég vildi bara að pabbi minn, Jón,
fengi frið í sálina yfir þessu. Vildi
gera það fyrir hann að fara í próf og
finna út úr þessu. Ég fór í eigin per-
sónu niður í Borgardóm og hitti þar
starfsmann sem náði í skjölin frá því í
faðernismálinu á sínum tíma. Þá fékk
ég að heyra orðrétt: „Hann er 100%
faðir þinn. Þú getur tekið eitthvert
próf aftur og aftur en það mun aldrei
breyta neinu.“ Amma hringdi líka í
Borgardóm og fékk að heyra ná-
kvæmlega það sama. Prófið væri
pottþétt sönnun á að Jón væri pabbi
minn.“
Eftir þetta hætti Kristín við að
samþykkja það að fara í frekari rann-
sóknir á faðerninu eins og Jón vildi.
Hún sá engan tilgang með því og var
sár og reið út í föður sinn. Hún segir
að samband þeirra hafi í raun alltaf
verið frekar fjarlægt. Ekki aðeins
hafi þau búið hvort í sínu landinu
mestalla hennar ævi heldur hafi aldr-
ei myndast sterk tengsl. Efasemdir
hans um að hann væri í raun faðir
hennar hafi litað samskiptin. Móðir
hennar átti erfitt með að ræða þessi
mál að sögn Kristínar.
En hraðspólum áfram um 15 ár.
Þegar hún var þrítug lagði hún það
sjálf til að gert yrði faðernispróf.
Þetta er árið 2000 og DNA-próf kom-
in til sögunnar. Skemmst er frá því að
segja að DNA-prófið leiddi í ljós að
útilokað væri að Jón gæti verið faðir
Kristínar, öfugt við það sem upphaf-
lega blóðflokkagreiningin sem fað-
ernismálið byggðist á árið 1971 hafði
sýnt. „Ég get ekki lýst því hversu
ruglingslegt það var að komast að því
að Jón væri ekki faðir minn. Það sló
mig algjörlega út af laginu. Ég bara
vissi ekki í hvorn fótinn ég ætti að
stíga, lífið fór á hvolf. Í 15 ár hafði ég
trúað lygi um að það gæti ekkert próf
sýnt fram á að hann væri ekki faðir
minn.“
Leitaði að nál í heystakki
Jón höfðaði þá dómsmál til að
vefengja faðernið og eftir að staðfest
hafði verið fyrir dómstólum, með vís-
an í DNA-prófin, að Jón gæti ekki
verið faðir Kristínar var hann strok-
aður út af fæðingarvottorði hennar
og hún var því ófeðruð í þjóðskrá – og
er enn í dag.
Þegar niðurstaða DNA-prófsins
var ljós og Kristín fékk að vita að Jón
væri ekki raunverulegur faðir hennar
tók hún strax ákvörðun um að finna
Ég bið ekki um mikið
Kristín Jónsdóttir komst að því þrítug að aldri að maðurinn sem hún hafði talið föður sinn var henni
óskyldur. Hún hóf leit að raunverulegum föður og sú leit bar árangur í febrúar á þessu ári, 18 árum eft-
ir að hún hófst. Í ljós kom að Texasbúinn John David Lambert er faðir hennar samkvæmt DNA-prófi.
Hún fær hins vegar ekki að leiðrétta faðerni sitt nema hún flytji lögheimili sitt til Íslands.
Eyrún Magnúsdóttir eyrun@mbl.is
Yngsti bróðir Kristínar, Logan Lambert, tók vel á móti nýju systur sinni.
Það urðu fagnaðarfundir í maí þegar Kristín hitti loks föður sinn og eignaðist
sjö hálfsystkini. Með henni eru faðir hennar, bróðir, mágkona og bróðurdætur.
John David Lambert og
Kristín Jónsdóttir eru
ánægð með að hafa fund-
ið hvort annað og vilja fá
faðernið viðurkennt.
Kristín með ungri bróðurdóttur sinni. Hún segir það hafa verið sérstaka til-
finningu að hitta fólk sem hún líkist í útliti og hefur sama hrokkna hárið.
Kristín með Unni móður sinni, sem
lést árið 2012.
„Faðernisgreiningar voru
framkvæmdar með grein-
ingum blóðflokka hér áður
fyrr. Greiningar á erfðaefninu
(DNA) koma ekki við sögu í
greiningum faðernis fyrr en
farið var að nota svokölluð
microsatellite-erfðamörk um
miðjan tíunda áratug síðustu
aldar, þau eru margþátta
erfðamörk en erfðamörk
blóðflokkanna eru tvíþátta.
Niðurstöður faðernisgreininga
fyrri ára voru gerðar með
bestu mögulegu aðferðum
síns tíma, en það segir sig sjálft
að öryggi niðurstaðna er
meira með þeirri aðferðafræði
sem hægt er að notast við í
dag,“ segir Inga Reynisdóttir
hjá meinafræðideild Landspít-
ala háskólasjúkrahúss.
Meira öryggi
nú en þá