Fréttablaðið - 02.03.2019, Blaðsíða 26

Lóa Pind býr í fallegu steinhúsi í Norðurmýr-inni í Reykjavík. Heimili hennar er litríkt og hlý-legt í senn. Hún bjó áður í miðbænum og segist ekki
sakna þess.
Hún vinnur mikið heima við dag-
skrárgerð sína. „Það er óhætt að segja
að ég sé ekki skrifstofutýpan. Ég hef
þörf fyrir að ná mikilli einbeitingu í
því sem ég er að gera og vil ekki láta
trufla mig. En auðvitað sakna ég þess
oft að hafa í kringum mig góða sam-
starfsfélaga,“ segir Lóa sem ákvað á
nýju ári að hefja nýjan kafla í lífi sínu
og starfa sjálfstætt.
Hún stofnaði eigið fyrirtæki utan
um dagskrárgerðina Lóa Produc-
tions og hefur gert samkomulag við
Sýn sem rekur Stöð 2 um framleiðslu
á næstu þáttaröð, Hvar er best að
búa? Um Íslendinga sem hafa kosið
að búa á forvitnilegum stöðum víða
um heim. „Þetta er mjög spennandi,
ég hef starfað fyrir sama fyrirtækið í
fjölda ára og þetta er því mjög mikil
breyting á mínum högum. Mér
finnst ég einhvern veginn loksins
vera orðin fullorðin. Ég er kannski
dæmigerður kvenmaður, varkár í
fjármálum og fjárhagslegt óöryggi
fer ekki vel í mig. En núna, eftir að
hafa stjórnað og skrifað um það bil
10 sjónvarpsþáttaraðir, eftir nærri
aldarfjórðung í fjölmiðlabrans-
anum, finnst mér ég loksins vera
tilbúin til að standa á eigin fótum.
Ef ég væri strákur, hefði ég kannski
stofnað þetta framleiðslufyrirtæki
fyrir aldarfjórðungi,“ segir Lóa.
Mikilvægt að vanda sig
Á sunnudag verður sýndur fyrsti
þáttur af fjórum af nýjum þáttum
Lóu, Viltu í alvörunni deyja? Í þátt-
unum ræðir hún við aðstandendur
einstaklinga sem hafa svipt sig lífi.
Lóa segir þættina eina þá erfiðustu
sem hún hefur unnið. „Það var eðli-
lega líka erfitt að fá viðmælendur til
að opna sig um eigin geðsjúkdóma í
þáttaröðinni „Bara geðveik.“ Það er
erfitt að fá fólk til að ræða um þessi
persónulegu mál og margir sögðu nei
við mig,“ segir Lóa og segist skilja það
vel. Hún segir umræðuna hins vegar
vera að opnast síðustu ár. „Ég tek
eftir því í minni vinnu. Þó að það
hafi verið erfitt að fá fólk til að opna
sig þá var það auðveldara en áður.
Umræðan og kúltúrinn í íslensku
samfélagi hefur breyst mikið á fáein-
um árum. Hún er opnari en þá er líka
mikilvægt að vanda sig,“ segir Lóa.
„Það sem er erfiðast er að fólk er
að þvinga sig til að ræða þessa hluti
í þágu annarra. Það er erfitt að vera
í þeirri stöðu að þvinga fram slíkar
frásagnir því þetta er það sársauka-
fyllsta og versta sem fólk lendir í. Og
ég tala nú ekki um ef það er barnið
þitt sem gerir þetta, ung manneskja
með allt líf sitt fram undan. Fólki
finnst að það hefði átt að sjá eitt-
hvað, eða heyra eitthvað á viðkom-
andi. Fólk getur smám saman lifað
með þessu en það var augljóst á þeim
sem ég ræddi við að þessi sársauki
fer ekki. Fólk situr uppi með hann
ævilangt.“
Fólk situr eftir með sársaukann
Fjölmiðlafólk er stundum gagnrýnt
fyrir að fjalla um geðsjúkdóma og
sjálfsvíg. Ertu meðvituð um að fólk
er gagnrýnið á umræðuna?
„Fyrir mörgum árum þegar ég
starfaði á fréttastofunni þá var það
nú eiginlega bara þannig að við fjöll-
uðum ekki um sjálfsvíg. En það geng-
ur ekki upp í dag. Umræðan er svo
opin og hún er svo víða, til dæmis á
samfélagsmiðlum. Fjölmiðlar hafa
því hlutverki að gegna í þeim efnum.
Geðlæknar eru eðlilega varkárir og
tortryggnir í garð fjölmiðla og það
er vegna þess að það hefur verið sýnt
fram á smitáhrif þegar fjallað er um
sjálfsvíg,“ segir Lóa og segist hafa
gætt sín í hvívetna.
„Ég geri allt sem ég get til þess að
efni þáttanna fari rétt ofan í fólk og
Lóa vonast til að þættirnir verði til þess að fólk opni sig um alvarlegan vanda. FRÉTTABLAÐIÐ/EYÞÓR
Enginn sér
eftir því að
velja að lifa
Við erum alltaf betur sett ef við tölum um
hlutina, segir Lóa Pind sem sýnir fyrsta þátt
sinn í nýrri þáttaröð um sjálfsvíg á Stöð 2
á sunnudag. Eftir vinnslu þáttanna er hún
sannfærð um að það þurfi að huga betur
að því að ungt fólk fái tækifæri til að rækta
hæfileika sína og finna sér tilgang. Skólakerf-
inu þurfi að bylta og fólk þurfi að vera dug-
legra við að ræða um tilfinningar og líðan.
ber þættina undir geðlækni áður en
þeir fara í loftið. Ég las mér mikið til,
Alþjóðaheilbrigðisstofnunin hefur
gefið út sérstakar leiðbeiningar um
hvernig á að fjalla um sjálfsvíg og ég
fylgi þeirri línu. Ég einblíni á sárs-
auka þeirra sem eftir lifa og upphef
ekki þá látnu,“ segir Lóa og segir því
miður nóg um slíka upphafningu
annars staðar. „Það er ekkert smart
við það að drepa sig þegar maður er
ungur. Það er heill her af fólki sem
situr eftir með sársaukann og sektar-
kenndina, það getur verið ævilangt
ferli að búa við slíkan sársauka,“
segir hún.
Tölfræðin breytist lítið
Lóa segist einnig hafa lagt áherslu
á að hafa þættina ekki dimma og
drungalega. „Enda snúast þeir um
lífið. Gleðina og kraftinn sem í því
býr andspænis dauðanum.“
Lóa ræðir í þáttunum við foreldra,
systkini, maka og börn fólks sem
hefur svipt sig lífi. „Í hverjum þætti
fjalla ég um mál tveggja einstaklinga
sem hafa svipt sig lífi og ræði við ást-
vini þeirra og ræði einnig í hverjum
þætti við Þórgunni Ársælsdóttur
geðlækni um ýmsar áleitnar spurn-
ingar sem kvikna. Tugir Íslendinga
svipta sig lífi á hverju ári. Ég leita
svara, hvað getum við gert til að
hjálpa fólki sem kýs ekki að lifa? Töl-
fræðin breytist lítið þrátt fyrir öflug
og betri geðlyf. Miklu fleiri strákar
og karlar svipta sig lífi en stúlkur og
konur. En fleiri konur gera sjálfsvíg-
stilraunir. Það er því augljóst að það
er eitthvað í karlgerðinni eða menn-
ingu okkar sem gerir það að verkum
að þeir eru líklegri til að svipta sig
lífi,“ segir Lóa.
„En þetta er ráðgáta. Við getum
ekki spurt þá sem fóru. En það sem
er þó vitað er að karlar eru síður
líklegir til að leita sér hjálpar þegar
eitthvað bjátar á. Leita sér læknis eða
sálfræðiaðstoðar. Þeir virðast einnig
líklegri til að einangrast félagslega og
vera hvatvísari,“ segir hún.
Vandinn hefst í skólakerfinu
Lóu er tamt að fjalla um samfélagsleg
málefni á jaðrinum. Síðustu ár hefur
hún hún gert vandaða þætti um ungt
fólk sem á erfitt uppdráttar í skóla-
kerfinu, Tossarnir. Og um fólk með
geðsjúkdóma, Bara geðveik. Og nú
fjallar hún um sjálfsvíg og leitar
svara.
Hverju hefur þú komist að?
„Mér finnst vandinn hefjast í
skólakerfinu. Ég er komin hátt á
fimmtugsaldurinn og ég og fólkið
í kringum mig eigum börn á þrí-
tugsaldri sem hefur farið í gegnum
skólakerfið. Ég dáist að kennurum og
þeirra vinnu en það er mikilvægt að
horfast í augu við það að skólakerfið
virkar ekki eins og það ætti að gera.
Það er hluti af velmegun okkar að
geta boðið ungu fólki upp á 10 ára
skyldunám og svo framhaldsnám og
þaðan liggur leið margra í háskóla-
nám. Þú ert orðin rígfullorðin mann-
eskja þegar þú ferð að bera ábyrgð.
Fyrstu átján ár skólagöngunnar
erum við að mata börn. Það gengur
ekki upp. Ég veit að við þurfum að
minnsta kosti fjölbreyttari valkosti
fyrir ungt fólk á framhaldsskólastig-
inu,“ segir Lóa og ítrekar að hún hafi
að sjálfsögðu ekki réttu svörin við
lífsgátunni. Það þekkist líka að fólk
svipti sig lífi sem þyki á góðum stað
í lífinu og jafnvel að elta drauma sína.
Það er talið að um það bil 90% þeirra
sem svipta sig lífi séu að glíma við
geðræna erfiðleika og þótt við getum
vonandi slegið á kvíða og þunglyndi
með því að bjóða ungmennum upp
á fleiri valkosti í námi, þá erum við
ekki að fara að útrýma geðrænum
veikindum sem geta leitt til sjálfs-
vígs,“ leggur Lóa áherslu á.
Hættum að mata ungt fólk
„En í það heila held ég að við getum
fækkað sálarflækjunum ef við getum
hjálpað fólki að finna tilgang. Ef
að við hættum að mata ungt fólk
og hjálpum því að verða sterkara,
seigara og næra ástríðu sína. Ég á
sjálf ungling í gagnfræðaskóla sem
er bara að þrauka, ef svo má segja,“
segir Lóa og hlær. „Æi, þau eru mörg
sem eru með listræna hæfileika
ELDRI SONUR MINN MISSTI
EINN BESTA VIN SINN ÚR
SJÁLFSVÍGI. HANN VAR
SJÁLFUR TVÍSTÍGANDI Í
LÍFINU OG ÉG VAR MJÖG
HRÆDD UM HANN Á ÞVÍ
TÍMABILI. Á HVERJU
KVÖLDI Í MARGA MÁNUÐI
FÓR ÉG INN TIL HANS OG
VAR HRÆDD UM HANN. EN
ÉG ÞORÐI EKKI AÐ SPYRJA
HANN.
Kristjana Björg
Guðbrandsdóttir
kristjana@frettabladid.is
2 . M A R S 2 0 1 9 L A U G A R D A G U R26 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
0
2
-0
3
-2
0
1
9

0
4
:5
5
F
B
1
2
0
s
_
P
0
9
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
9
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
2
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
2
6
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
2
7
8
-2
6
C
8
2
2
7
8
-2
5
8
C
2
2
7
8
-2
4
5
0
2
2
7
8
-2
3
1
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
8
A

F
B
1
2
0
s
_
1
_
3
_
2
0
1
9
C
M
Y
K