Náttúrufræðingurinn - 2018, Blaðsíða 4

Náttúrufræðingurinn
4
Í mörgum tilvikum geta íslenskir
framhaldsskólanemar og kennarar stuðst
við fræðsluefni á erlendum tungumálum
og það er tiltölulega auðvelt að þýða slíkt
efni fyrir þá sem ekki geta nýtt sér það
á frummálinu. Erlendar heimildamyndir,
textaðar eða talsettar, eru einnig fróð-
leiksnáma sem nýtist öllum. Í þessum
erlenda fræðslubrunni er þó lítið um
efnið sem er hvað mikilvægast að miðla
til íslensks almennings, en það er efni
um íslenska náttúru og sérstöðu hennar,
sem m.a. felst í jarðrænum aðstæðum á
flekamótum yfir heitum reiti, vistkerfi
lands sem hefur mótast af einangrun frá
meginlöndum og vistkerfi hafs á mótum
hlýrra og kaldra hafstrauma. Annað
umhugsunarefni er að ef miðlun nátt-
úrufræða til íslensks almennings fer að
mestu fram á erlendum tungumálum
má búast við að tungutak fræðanna fjar-
lægist almennt mál og íslenskan verði
smám saman fátækari að hugtökum
um náttúrufræði. Búast má við að þeir
sem ekki leggja sig sérstaklega eftir að
læra hin erlendu hugtök nái síður að til-
einka sér lágmarksskilning á málefnum
náttúrufræða.
Vegna smæðar samfélagsins hefur
íslenskt vísindasamfélag sérstökum
skyldum að gegna við að miðla sínum
fræðum beint til samfélagsins, ólíkt
flestum þeim erlendu vísindahópum
sem þeir að öðru leyti kunna að bera sig
saman við. Með fræðslu um náttúru-
vísindi, og þá sérstaklega á íslensku, er
stuðlað að auknu vísindalæsi íslensks
almennings gagnvart brýnum málefnum
samtímans, svo sem loftslagsbreytingum,
mengun og nýtingu náttúruauðlinda.
Með almenningi er hér átt við breiðan
hóp sem meðal annars nær til barna,
framhaldsskólanema, náttúrufræði-
kennara, fjölmiðlafólks, fróðleiksfúsra
áhugamanna og síðast en ekki síst ým-
issa stjórnsýslu- og stjórnmálamanna
sem taka ákvarðanir um verkefni og fjár-
veitingar. Aukin upplýsing og vísindalæsi
þessa fólks skilar sér örugglega til baka
þótt það mælist ekki til skamms tíma í
alþjóðlegum árangursvísitölum.
Það er mikilvægt að vísindasamfé-
lagið komi að almenningsfræðslu um
náttúrufræði og nýti til þess fjölbreytta
miðla. Enn fremur er mikilvægt að
stjórnendur geri starfsmönnum kleift
að sinna slíkri fræðslu og meti það fram-
lag að verðleikum. Náttúrufræðingur-
inn er einn þeirra miðla þar sem birtar
eru fræðigreinar í bland við almennan
fróðleik um náttúrufræði. Leitast er
við að gera efninu skil þannig að fræði-
menn jafnt sem leikmenn hafi af gagn og
gaman án þess að slegið sé af kröfum um
gæði og áreiðanleika. Greinar um rann-
sóknaniðurstöður og yfirlitsgreinar eru
ritrýndar, og ritstjóri og ritstjórn fara
yfir annað efni. Allur útgáfukostnaður
er borinn uppi til helminga af Hinu ís-
lenska náttúrufræðifélagi og Náttúru-
minjasafni Íslands auk sjálfboðavinnu
ritstjórnar og ritrýna. Allar greinar birt-
ast í opnum aðgangi þremur árum eftir
útgáfu í tímarita- og textasöfnum Lands-
bókasafnsins og fleiri stofnana (leitir.is /
gegnir.is – tímarit.is) og strax eftir útgáfu
gegn sérstakri flýtigreiðslu.
Náttúrufræðingurinn hefur tekið
miklum breytingum frá stofnun fyrir
87 árum og hefur þróast í farsælli sam-
vinnu við íslenskt náttúrufræðasamfélag.
Markmið stofnendanna um alþýðlegt
fræðslurit um náttúrufræði hefur þó
verið óbreytt frá upphafi. Það er von að-
standenda Náttúrufræðingsins að sam-
vinna við vísindasamfélagið haldi áfram
að dafna og að ritið verði áfram öflugur
miðill fróðleiks um náttúrufræði.
Droplaug Ólafsdóttir
formaður ritstjórnar
Náttúrufræðingsins
Grunnskólabörn kynna sér veðurfræði. Ljósmynd: Sigurlaug Gunnlaugsdóttir.