Náttúrufræðingurinn - 2018, Síða 29

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
29
Áhrif skollakopps á landrof
Valdimar Össurarson
Á síðustu áratugum 20. aldar tók að bera á auknu strandrofi af völdum sjávarágangs
víða um land, og ógnaði það meðal annars fornum verstöðvum og menningarverð-
mætum sem þær geyma. Slíkt rof varð til dæmis í Kollsvík í Rauðasandshreppi og á
sama tíma jókst þar til muna uppblástur skeljasands úr fjörum. Um svipað leyti varð
hrun í grásleppuveiðum á svæðinu, sem skýrist af því að þaraskógar við ströndina,
hrygningarsvæði grásleppunnar, voru á hröðu undanhaldi og hurfu jafnvel sums
staðar. Þessari eyðingu olli gríðarleg fjölgun ígulkersins skollakopps (1. mynd) sem
át upp þaraskógana á stuttum tíma. Hér er sett fram tilgáta um samhengi milli
þessara þátta, með vísan í fyrirliggjandi rannsóknir. Þaraskógarnir drógu verulega
úr orku brimöldu. Eyðing þeirra leiddi til þess að brimaldan færðist í aukana og af-
leiðingarnar eru annars vegar stóraukinn sandburður á fjörur með tilheyrandi upp-
blæstri og hins vegar rof sjávarbakka í áður óþekktum mæli.
Náttúrufræðingurinn 88 (1–2), bls. 29–36, 2018
Þétt fylking af skollakoppi (Strongylocentrotus droebachiensis) á beit við jaðar þaraskógarins utan við Árskógssand í Eyjafirði 2007.
Auðn er utan við og innan við er gróskumikill þaraskógur. Ljósm. Erlendur Bogason.