Náttúrufræðingurinn - 2018, Qupperneq 37

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
37
Rit ýnd grein
Brynhildur Bjarnadóttir, Bjarni Diðrik Sigurðsson og Bjarni E. Guðleifsson
Áhrif eitrunar á útbreiðslu
skógarkerfils
Skógarkerfill (Anthriscus sylvaticus) er hávaxin sveip-
jurt sem fjölgar sér bæði með fræjum og kynlaust með
rótarskotum. Hann er skilgreindur sem framandi ágeng
plöntutegund í íslensku vistkerfi. Kerfillinn barst til landsins
í upphafi síðustu aldar og finnst nú í öllum landshlutum.
Hann breiðist einkum út á óbeittum frjósömum svæðum,
gjarnan röskuðum, og finnst oft í skurðbökkum, á aflögðum
túnum og í lúpínubreiðum. Aukna dreifingu hans á síðustu
áratugum má sennilega rekja bæði til minnkandi beitar
og hlýnandi loftslags. Árið 2007 hóf sveitarfélagið Eyja-
fjarðarsveit átaksverkefni með það að markmiði að stemma
stigu við útbreiðslu kerfils í sveitarfélaginu. Í kjölfarið hófst
rannsóknarverkefni þar sem markmiðin voru fjórþætt.
Kanna skyldi a) útbreiðslu skógarkerfils í vegköntum í Eyja-
firði, b) hvort hægt væri að eyða skógarkerfli af svæði með
notkun plöntueiturs nokkur ár í röð, c) hvaða tímasetningar
hentuðu til úðunar, og d) hvort styrkleiki plöntueiturs skipti
máli. Niðurstöðurnar sýndu að skógarkerfilsbrúskum
fjölgaði að jafnaði um 62% í vegköntum í Eyjafirði á sex ára
tímabili. Fjölgunin var minnst í Eyjafjarðarsveit (19%) þar
sem reynt hafði verið að hindra útbreiðslu kerfilsins um tíma.
Endurtekin úðun með plöntueitri sem innihélt virka efnið
glýfosat (e. glyphosate) virtist einungis skila tímabundnum
árangri og dugar því varla ein og sér til að útrýma skógar-
kerfli varanlega af ákveðnu svæði. Tilraunir er snéru að
tímasetningu úðunar sýndu að bestur árangur náðist þegar
úðað var í lok maí eða byrjun júní. Sá árangur reyndist
þó aðeins tímabundinn. Sterkari eiturblanda hafði lítil og
einnig tímabundin áhrif á þekju skógarkerfils. Hafa skal í
huga að endurtekin notkun plöntueiturs hefur umtals-
verð neikvæð umhverfisleg áhrif. Því er afar mikilvægt að
meta þann skaða sem ágenga plantan veldur áður en ráð-
ist er í að halda aftur af henni með eitri á tilteknu svæði.
Að mati höfunda gætu árangursríkari leiðir til að stemma
stigu við útbreiðslu skógarkerfils falist í einhvers konar
blöndu af beit og slætti, og mögulega sáningu annarra
plöntutegunda. Forðast ætti að nota plöntueitur.
1. mynd. Útbreiðsla skógarkerfils á Íslandi. – The distribution of cow parsley.
Náttúrufræðistofnun Íslands 2018 / Icelandic Institute of Natural History 2018.
Náttúrufræðingurinn 88 (1–2), bls. 37–48, 2018
Ritrýnd grein