Náttúrufræðingurinn - 2018, Qupperneq 70

Náttúrufræðingurinn
70
MÁLEFNI NÁTTÚRUMINJASAFNS
Barátta HÍN fyrir hagsmunum Náttúruminjasafns Íslands
hefur haldið áfram, en eins og greint var frá í síðustu árs-
skýrslu voru þá teikn á lofti sem bjartsýnisfólk gerði sér vonir
um að boðuðu betri tíma. Þar horfðu menn til þingsályktunar
Alþingis nr. 70/145 í tilefni 100 ára fullveldisafmælis Íslands
árið 2018. Þar var að finna málsgrein um Náttúruminjasafnið
og sagði þar að Alþingi skyldi „fela ríkisstjórninni að sjá til
þess að í fjármálaáætlun til næstu fimm ára, sem lögð verður
fyrir Alþingi vorið 2017, verði gert ráð fyrir uppbyggingu Nátt-
úruminjasafns“. Í greinargerð með ályktuninni sagði að auki:
„Mikilvægt er að koma á fót hér á landi slíkri byggingu er hýsi
merkar náttúruminjar og tryggja Náttúruminjasafni með því
aðstöðu til frambúðar.“ Að ályktuninni stóðu forsvarsmenn
allra flokka sem þá áttu sæti á Alþingi.
Ný ríkisstjórn var sest á valdastóla þegar síðasti ársfundur
var haldinn og menn ákváðu að knýja fast á um efndir fyr-
irheitanna í þingsályktunartillögunni. Nýr ráðherra, Kristján
Þór Júlíusson, var kominn í menntamálaráðuneytið í stað
Illuga Gunnarssonar. Stjórn HÍN hafði árangurslaust reynt
að fá fundi með Illuga alla hans ráðherratíð en án árangurs.
Þá sögu má sjá í undangengnum ársskýrslum stjórnar. Það
þurfti hins vegar ekki að bíða lengi eftir fundi með Kristjáni
Þór því strax hinn 8. mars gengu fulltrúar HÍN á hans fund í
menntamálaráðuneytinu.
Fundinn í ráðuneytinu sátu af hálfu HÍN Árni Hjartarson,
Ester Rut Unnsteinsdóttir og Margrét Hugadóttir. Af hálfu
mennta- & menningarmálaráðuneytis voru þar Kristján Þór,
Ásta Magnúsdóttir ráðuneytisstjóri og Eiríkur Þorláksson.
Dagskrá:

Stutt kynning á félaginu og starfsemi þess.
Húsnæðismál HÍN og samningurinn frá 1947.
Málefni Náttúruminjasafns.
Þingsályktun 70/145 og fyrirheitin sem felast í henni.
Samvinna Náttúruminjasafns og Háskóla Íslands,
og hugsanleg samnýting á húsnæði á G-reit.
Tilboð Perlu norðursins um sýningaraðstöðu fyrir safnið.
Fundurinn með menntamálaráðherra var mjög gagnlegur
og ráðherra, sem ekki var kunnugur þessum málum, tók mál-
flutningi HÍN með opnum huga. Engin handföst loforð voru
þó gefin um röggsemi eða harða baráttu ráðuneytisins fyrir að
uppfylla fyrirheit þingsályktunar nr. 70/145. Ljóst var að ekki
mátti slaka á í þessari baráttu.
Næsta skref í málinu var að í samstarfi við Landvernd var
haft samband við fjölmörg samtök á sviði náttúrufræða, um-
hverfis- og ferðamála og þau beðin að undirrita ályktun um
uppbyggingu Náttúruminjasafns Íslands. Ályktunin hljóðaði
svo nokkuð stytt:
Í umboði neðangreindra samtaka skorum við á Alþingi
og mennta- og menningarmálaráðherra að taka hið fyrsta af
skarið varðandi málefni Náttúruminjasafns Íslands og búa
þannig um hnúta að starfsemi þess rísi undir nafni við mið-
lun á fróðleik og þekkingu á náttúru landsins, náttúrusögu,
náttúruvernd og nýtingu náttúruauðlinda, eins og lög kveða
á um. Ályktun Alþingis nr. 70/145 um hvernig minnast skuli
aldarafmælis fullveldis Íslands ... er mikið fagnaðarefni. Þar
kemur m.a. fram að Alþingi ályktar að fela ríkisstjórninni ...
„að sjá til þess að í fjármálaáætlun til næstu fimm ára, sem
lögð verður fyrir Alþingi vorið 2017, verði gert ráð fyrir upp-
byggingu Náttúruminjasafns.“
... Staða Náttúruminjasafnsins, höfuðsafns þjóðarinnar í
náttúrufræðum, hefur frá upphafi verið óviðunandi og safnið
búið við þröngan kost þau tíu ár sem liðin eru frá stofnun
þess. Fjárheimildir hafa verið afar naumt skornar, starfs-
menn aðeins tveir hið mesta, skrifstofuaðstaða ótrygg og
engin aðstaða til sýningarhalds, kennslu eða miðlunar fróð-
leiks á eigin vegum. Öflugt náttúrufræðisafn styrkir mennta-
kerfið og menningarlífið og stuðlar að aukinni þekkingu á
náttúru landsins og skilningi á tengslum hennar við um-
heiminn. Menntun landsmanna í náttúrufræðum er forsenda
sjálfbærni í atvinnugreinum þjóðarinnar, sem nær allar hvíla
á nýtingu náttúrunnar. Aukinn skilningur á náttúru Íslands er
eitthvert brýnasta verkefni samtímans og skólaæska lands-
ins á sannarlega skilið metnaðarfullt og nýstárlegt nátt-
úrufræðisafn þar sem undrum og ferlum náttúrunnar eru
gerð skil. Það er mikils um vert að ekki verði hvikað frá þeim
góðu fyrirheitum sem gefin eru í fyrrnefndri ályktun Alþingis.
Undir ályktunina rituðu eftirtalin 17 félög og samtök:
Hið íslenska náttúrufræðifélag
Bandalag íslenskra skáta
Eldvötn - Samtök um náttúruvernd í Skaftárhreppi
Félag íslenskra safnafræðinga
FÍSOS – Félag íslenskra safna og safnmanna
Fjöregg í Mývatnssveit
Fuglavernd
Landvernd
Líffræðifélag Íslands
Náttúruverndarsamtök Austurlands
Náttúruverndarsamtök Íslands
Náttúruverndarsamtök Suðurlands
Náttúruverndarsamtök Suðvesturlands
Samlíf, samtök líffræðikennara
Skógræktarfélag Íslands
Ungir umhverfissinnar
Vistfræðifélag Íslands
Hinn 17. maí var haldið á fund ráðherrans og honum afhent
ályktunin að viðstöddum fulltrúum frá nokkrum samtakanna
og fólki frá Sjónvarpinu. Þessi aðgerð tókst ágætlega og jók
þrýsting á ráðuneytið um að standa við sín fyrirheit. Ráðu-
neytinu gafst hins vegar ekki ráðrúm til að sinna málinu því
ríkisstjórnin endaði aldur sinn með hvelli í lok september og
boðað var til þingkosninga. Málið lifði þó áfram og fyrirheit
þingsályktunar nr. 70/145 voru enn í gildi.
Það næsta sem gerðist var að eftir alllangar stjórnar-
myndunarumræður leit ný ríkisstjórn dagsins ljós með nýjan
stjórnarsáttmála. Þar var mönnum til mikillar gleði sérstakt
ákvæði um Náttúruminjasafn sem hljómaði svo: