Morgunblaðið - 19.01.2019, Blaðsíða 16

16 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. JANÚAR 2019
Smiðjuvegi 9 · 200 Kópavogi
Sími 535 4300 · axis.is
Vandaðar íslenskar innréttingar
Morgunblaðinu hefur borist eftirfar-
andi yfirlýsing frá Jóni Baldvin
Hannibalssyni, fyrrverandi utanrík-
isráðherra og fyrrverandi formanni
Alþýðuflokksins, í tilefni af fjölmiðla-
umfjöllun síðustu daga um meinta
háttsemi hans í garð kvenna. Fjórar
konur stigu nýverið fram og sögðu í
Stundinni frá áreitni og ofbeldi sem
þær hefðu orðið fyrir af hendi Jóns
Baldvins. Fleiri konur hafa síðan
stigið fram á netinu og sagst ýmist
vera þolendur eða vitni auk þess sem
dóttir hans, Aldís, kom fram í viðtali í
Ríkisútvarpinu og sagði að Jón Bald-
vin hefði misnotað vald sitt til þess að
nauðungarvista hana á geðdeild eftir
að hún hótaði honum lögsókn vegna
kynferðisbrota. Yfirlýsingin er svo-
hljóðandi:
„Án dóms og laga
Yfirlýsing að gefnu tilefni.
Að undanförnu hefur mátt lesa í
hefðbundnum fjölmiðlum og á sam-
félagsmiðlum sögur nafngreindra
kvenna um vítaverða hegðun undir-
ritaðs gagnvart kvenþjóðinni, jafnvel
hálfa öld aftur í tímann.
 Þessar sögur eiga það meðal ann-
ars sameiginlegt að vera ýmist
hreinn uppspuni eða þvílík skrum-
skæling á veruleikanum, að sannleik-
urinn er óþekkjanlegur. Sannleikur-
inn er því nú þegar fyrsta fórnar-
lambið í þessu leikriti. Það bíður síns
tíma að leiðrétta það, m.a. af eftirfar-
andi ástæðum:
 Meginástæðan er sú, að söguberar
eru ýmist í nánum fjölskyldu-
tengslum við okkur Bryndísi eða
nánir vinir elstu dóttur okkar. Við
Bryndís erum sammála um, að fjöl-
skylduböl af þessu tagi – því að það
er það – verði ekki útkljáð í réttarsal,
né heldur til lykta leitt í fjölmiðlum.
Við stefnum dóttur okkar ekki fyrir
dóm – lái okkur hver sem vill.
 En hver er þá okkar ábyrgð á fjöl-
skyldubölinu, sem mér er svo tíðrætt
um? Ætlum við að skella allri skuld
af ógæfu fjölskyldunnar á aðra? Er
þetta virkilega allt öðrum að kenna?
Því fer fjarri. Sjálfur ber ég þunga
sök af því að hafa valdið langvarandi
ósætti innan fjölskyldu Bryndísar.
Bréfaskipti mín við Guðrúnu Harð-
ardóttur, systurdóttur Bryndísar,
þegar hún var 17 ára, voru hvort
tveggja með öllu óviðeigandi og
ámælisverð. Á því hef ég beðist
margfaldlega afsökunar, bæði Guð-
rúnu sjálfa og fjölskyldu hennar, sem
og opinberlega. Ég hef leitað eftir
fyrirgefningu, en án árangurs. Á
þessu máli ber ég einn ábyrgð – og
enginn annar.
 Seinni tíma ásakanir um áreitni
við Guðrúnu á barnsaldri eru hins
vegar tilhæfulausar með öllu. Það
mál var rannsakað í tvígang af lög-
reglu og saksóknara, m.a. með yf-
irheyrslum og vitnaleiðslum, og vísað
frá í bæði skiptin, enda varð vitnum
við komið. Öll gögn, sem máli skipta,
liggja fyrir og eru öllum aðgengileg,
m.a. á heimasíðu minni (www.jbh.is).
 Hvers vegna er elstu dóttur okkar
svo mjög í nöp við foreldra sína, eins
og raun ber vitni? Hversu margar
eru þær fjölskyldur í okkar litla sam-
félagi, sem eiga um sárt að binda
vegna geðrænna vandamála einhvers
í fjölskyldunni? Hversu algengt er
það ekki, að reiði og hatur, sem af
hlýst, beinist fyrst og fremst að nán-
ustu aðstandendum? Þetta er kjarni
málsins. Eftir að hafa oftar en einu
sinni orðið við ákalli geðlækna um
nauðungarvistun elstu dóttur okkar
á geðdeild, snerist vinarþel og ástúð
dóttur til föður að lokum í hatur, sem
engu eirir, eins og frásagnir hennar
bera vott um. Nauðungarvistun er
síðasta neyðarúrræði geðlæknis. Á
þessum tíma þurfti að lögum heimild
náins aðstandanda til að beita þessu
neyðarúrræði. Dóttir okkar treysti
mér einum til þess og lét bóka það.
Þeir sem halda því fram, að einhver
svokallaður „valdamaður“ geti sigað
lögreglu á varnarlausa einstaklinga
að geðþótta, vita ekki hvað þeir eru
að tala um. Sem betur fer hefur þess-
ari kvöð nú verið létt af aðstand-
endum.
 Allar tilraunir til sátta, einnig með
milligöngu sálusorgara og sérfræð-
inga, hafa engan árangur borið.
Þetta er nógu sár lífsreynsla fyrir
alla, sem hlut eiga að máli, þótt ekki
bætist við, að fjölmiðlar vilji velta sér
upp úr ógæfu annarra með því að
lepja upp einhliða og óstaðfestan
óhróður, að óathuguðu máli. Það er
satt að segja hreinn níðingsskapur að
færa sér í nyt fjölskylduharmleik
eins og þann, sem við höfum mátt
búa við í áratugi, til þess að ræna fólk
mannorðinu, í skjóli þess að vörnum
verði vart við komið. Það verður
hvorki réttlætt með sannleiksást né
réttlætiskennd. Það er ekki rann-
sóknarblaðamennska. Það er sorp-
blaðamennska.
 Hvað er þá til ráða til að hnekkja
ósönnum og ærumeiðandi aðdrótt-
unum í fjölmiðlum? Varðar það ekki
við lög að bera ósannar sakir á aðra?
Hingað til hefur það talist vera svo.
Og til þess eru dómstólar í réttarríki
að leiða sannleikann í ljós – útkljá
málin. En eins og áður sagði, munum
við Bryndís hvorki lögsækja veika
dóttur okkar né þær frændsystur
Bryndísar, sem hlut eiga að máli.
Fremur kjósum við að láta þetta yfir
okkur ganga; og bera harm okkar í
hljóði að sinni.
 Ég vil líka taka það fram, að
ómerkilegan pólitískan skæting,
hvort heldur hann er framreiddur af
formanni Sambands sjálfstæðis-
kvenna eða af fyrrverandi formanni
Samfylkingarinnar, virðum við ekki
svars. Það hefur ekki þótt vera nein-
um til vegsauka með okkar þjóð
hingað til að sparka í liggjandi fólk.
Og að því er varðar mína pólitísku
arfleifð uni ég því vel að vera að lok-
um dæmdur af verkum mínum.
 Fyrst í stað fannst mér, að ég gæti
með engu móti setið þegjandi undir
öllum þessum ásökunum, ásamt per-
sónuníðinu, sem flæðir yfir alla
bakka á svokölluðum samfélags-
miðlum. Við nánari íhugun er niður-
staðan samt sú, að í þessu eitraða
andrúmslofti, þar sem ósannar full-
yrðingar og níð hafa fengið að grass-
era athugasemdalaust dögum sam-
an, sé það til lítils annars en að
skemmta skrattanum. Ekki vegna
þess að þögn sé sama og samþykki;
heldur vegna hins, að málflutningur
sem byggist á staðreyndum, mun
engin áhrif hafa á óvildarmenn mína.
Við treystum því hins vegar, að það
fólk, sem þekkir okkur Bryndísi per-
sónulega af eigin reynslu, sjái í gegn-
um moldviðrið.
 Að öllu þessu virtu, er það niður-
staða okkar Bryndísar, að sálarheill
okkar umsetnu fjölskyldu eigi að
hafa forgang, umfram réttarhöld í
kastljósi fjölmiðla, að svo stöddu.
Heildstæð greinargerð, þar sem öll-
um framkomnum sakargiftum verði
gerð verðug skil, verður því að bíða
betri tíma.
Því er ekki að neita, að mál af
þessu tagi vekja ýmsar áleitnar
spurningar, sem eru ekki á sviði
einkamála, heldur varða almanna-
heill. Getum við ekki lengur treyst
því, að hver maður teljist saklaus,
uns hann hefur verið sekur fundinn
fyrir dómi? Skal hann samt teljast
sekur samkvæmt dómstóli fjölmiðla,
þótt sýknaður hafi verið af réttum yf-
irvöldum að rannsókn lokinni? Þetta
er sjálfur tilvistarvandi okkar brot-
hætta réttarríkis. Á því berum við öll
ábyrgð.“
Yfirlýsing frá Jóni
Baldvin Hannibalssyni
Stofnun Árna Magnússonar er að
kanna nafngiftir lögbýla eftir að ný
lög um örnefni tóku gildi 2015. Hef-
ur starfsfólk á nafnfræðisviði í sam-
starfi við örnefndanefnd óskað eftir
upplýsingum frá sveitarfélögum
landsins um breytingar á nöfnum
lögbýla og nöfn á nýjum eða lög-
heimilum á lóðum í dreifbýli.
Aðalsteinn Hákonarson, sérfræð-
ingur á nafnfræðasviði, segir að
könnunin sé tilraun til að kortleggja
stöðuna í þessum efnum, eftir að
breytt var um fyrirkomulag. Hann
segir að svör séu komin frá þónokkr-
um sveitarfélögum.
Samkvæmt ákvæðum laga sem
áður giltu var skylt að afla leyfis ör-
nefnanefndar til að breyta heitum á
lögbýlum og skrá ný. Með laga-
breytingum árið 2015 var sveitar-
stjórnum falið að meta hvort nöfnin
samræmdust markmiðum örnefna-
laga. Aðalsteinn segir að hugmyndin
hafi verið að örnefnanefnd og nafn-
fræðisvið myndu fylgjast með og
gera athugasemdir ef eitthvað þætti
hafa misfarist.
Gagnagrunnur um nafngiftir sem
ætlunin var að setja upp og átti að
auðvelda þetta eftirlit hefur hins-
vegar ekki verið settur upp.
Morgunblaðið/Heiddi
Kátt í Kjós Leyfi þarf fyrir nöfnun lögbýla en ekki heyrúlluskreytingum.
Kanna nafngiftir
býla eftir breytingu
 Óskað upplýsinga frá sveitarfélögum
Höskuldur Daði Magnússon
hdm@mbl.is
„Við erum auðvitað drullufúl yfir
þessari niðurstöðu,“ segir Anton
Kári Halldórsson, sveitarstjóri
Rangárþings eystra og stjórnar-
maður í Sorpstöð Suðurlands.
Sorpa bs. hefur hafnað beiðni
Sorpstöðvar Suðurlands um tíma-
bundna framlengingu á samningi
um urðun. Þetta var staðfest á
stjórnarfundi Sorpu fyrir
skemmstu. „Í ljósi samskipta lítur
stjórn Sorpu svo á að fyrir liggi
ákvörðun SOS um að samstarfi og
viðskiptum við Sorpu sé lokið enda
hafa forsendur ekki breyst,“ segir í
fundargerð stjórnar Sorpu. Eins og
Morgunblaðið hefur greint frá er
stefnt að útflutningi sorps frá
sveitarfélögum á Suðurlandi en sá
útflutningur getur ekki hafist fyrr
en í sumar.
„Við gátum ekki uppfyllt skilyrði
þess samnings sem Sorpa bauð
okkur. Þar var krafa um að finna
nýjan urðunarstað og það hefði fal-
ið sér í nokkurra ára vinnu við
skipulagsmál og fleira. Við ósk-
uðum því eftir því að þeir myndu
hjálpa okkur næstu sex mánuðina
en þeir neituðu því líka,“ segir
Anton Kári en nú er þess beðið að
svör berist frá ýmsum sorpeyðing-
arstöðvum á Suðurlandi um tíma-
bundna urðun.
„Vonandi fáum við svör sem
allra fyrst. Það er að vísu ekkert
ófremdarástand í sorpmálum en
sveitarfélögin þurfa að vinna hratt.
Við erum með alla anga úti.“
Sunnlendingar fá ekki
framlengingu hjá Sorpu
 Hefja útflutning sorps í sumar
Ásmundur Einar Daðason, félags-
og barnamálaráðherra, og Svandís
Svavarsdóttir heilbrigðisráðherra
kynntu í ríkisstjórninni í gær áform
um að skoða í sameiningu breyt-
ingar til að styðja betur barnshaf-
andi konur á landsbyggðinni.
Samkvæmt frétt á vef Stjórnar-
ráðsins verður skipaður starfs-
hópur sem á að móta og leggja
fram tillögur að úrbótum, hvort
sem er innan fæðingarorlofskerf-
isins eða með öðrum hætti.
Starfshópurinn mun fara yfir að-
stæður þessara kvenna með tilliti til
staðsetningar fæðingarþjónustu á
landsvísu en margar þeirra þurfa
að dveljast fjarri heimabyggð, með
tilheyrandi tilkostnaði, í nokkurn
tíma til að hafa öruggt aðgengi að
heilbrigðisþjónustu á meðgöngu og
eftir fæðingu. Óskað verður eftir
tilnefningum í þessa vinnu á næstu
dögum en gert er ráð fyrir að tveir
formenn leiði hópinn, annar frá fé-
lags- og barnamálaráðherra og
hinn frá heilbrigðisráðherra.
Áform um að styðja
barnshafandi konur
á landsbyggðinni