Morgunblaðið - 01.03.2019, Blaðsíða 10

10 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 1. MARS 2019
N Ý F O R M
h ú s g a g n a v e r s l u n
Strandgötu 24 | 220 Hafnarfjörður | Sími 565 4100 | nyform.is
Komið og skoðið úrvalið
K371 sófi
Fáanlegt í leðri og tauáklæði, margir litir
3ja sæta 2ja sæta og stólar
Opið virka daga
11-18
laugardaga
11-15
Erum á
facebook
BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Skúli Magnússon, fyrrverandi ritari
EFTA-dómstólsins, 2007-12, segir
það myndu hafa mikil áhrif á íslensk
utanríkismál ef Bretar gengju í
EES. Þá ekki að öllu leyti jákvæð.
Tilefnið er samtal við Carl Baud-
enbacher, fyrr-
verandi forseta
EFTA-dómstóls-
ins, í Morgun-
blaðinu í gær.
Kvaðst Baud-
enbacher hafa
veitt þingmönn-
um breska
Íhaldsflokksins
ráðgjöf varðandi
mögulega EES-
aðild Bretlands.
Spurður hversu raunhæfar hann
telji hugmyndir um að Bretar fari í
EES og jafnvel Sviss í kjölfarið
segir Skúli, sem er héraðsdómari og
dósent við lagadeild Háskóla Ís-
lands, eðlilegt að rifja upp að Bretar
voru frumkvöðlar að því að stofna
Fríverslunarsamtök Evrópu
(EFTA) árið 1960.
„Þeir voru þá leiðandi í hópi ríkja
sem kusu að standa utan Efnahags-
bandalagsins [forvera ESB]. Sé litið
á söguna hlýtur það því að teljast
raunhæft og jafnvel eðlilegt að Bret-
ar hugleiði á þessum tímamótum al-
varlega að koma aftur í EFTA og
taka aftur við sínu fyrra forystu-
hlutverki þessara ríkja. Raunar
myndi ég segja að það væri nokkuð
furðulegt hvað Bretar hafa lítið hug-
leitt þennan valkost af alvöru.“
Horfa til samveldisins
– Hvað kann að skýra það?
„Svo virðist sem hugmyndin um
útgönguna, Brexit, grundvallist á
því að Bretar geti með einhverjum
hætti staðið einir, og þá eftir atvik-
um styrkt tengsl sín við samveldið
og Bandaríkin, en miklu síður að
þeir séu að vinna að því, ásamt
öðrum Evrópuríkjum, að skapa ein-
hvern alvöru valkost við Evrópu-
sambandið. Ef maður segir þetta á
pínulítið illkvittinn hátt þá virðist
sem drifkraftur Brexit sé frekar
hugmyndin um að endurreisa
breska heimsveldið en að vinna með
Evrópuríkjum sem kjósa að standa
utan Evrópusambandsins að ein-
hvers konar fríverslunarsvæði.“
Of seint að fara að semja
– Nú nálgast Brexit. Hvaða val-
kosti hafa Bretar? Hvers vegna ættu
þeir að telja EES-aðild fýsilega?
„Ef við erum raunsæ er mjög erf-
itt á þessum tímapunkti að fara að
semja um aðild að Evrópska efna-
hagssvæðinu. Slíkur valkostur hefði
verið raunhæfur fyrir einhverjum
mánuðum. Raunar er það þannig að
Bretland er aðili að samningnum um
Evrópska efnahagssvæðið og ég veit
ekki til þess að Bretland hafi sagt
þeim samningi upp. Á vissan hátt
mætti hugsanlega grípa hér inn í og
skilgreina Bretland áfram sem
bandalagsríki í skilningi sáttmálans
þannig að Bretland myndi þá halda
áfram stöðu sinni sem aðildarríki
EES-samningsins. Satt best að
segja tel ég þetta frekar óraunhæft.
Að það hefði þurft meiri tíma til að
semja um aðild Breta að Evrópska
efnhagssvæðinu. Eins og málin
standa núna held ég að það sé af-
skaplega ólíklegt að þessi útgöngu-
samningur verði samþykktur.
Þá standa eftir þessir tveir kostir:
Annaðhvort gengur Bretland út án
samnings eða útgöngunni verður
frestað. Staðan er í grófum dráttum
þannig að það er búið að samþykkja
lögin um útgönguna. Þannig að ef
engin önnur ákvörðun er tekin af
hálfu Breta, og þá þingsins, mun
Bretland ganga út. Spurningin er
því hvort samstaða næst um það í
þinginu að fresta útgöngunni og þá
erum við aftur á byrjunarreit.“
Áhugi á aðild Breta á Íslandi
– Mætti þá nota tímann til að
semja um EES?
„Ég held að það sé rétt sem kem-
ur fram í viðtalinu við Carl Bauden-
bacher að á Íslandi er áhugi á að
skoða alvarlega hugsanlega aðild
Breta að EES. Þá eru menn að horfa
til þess að EFTA-stoðin, eins og hún
er í dag, er afskaplega vanmáttug,
samanborið við Evrópusambands-
stoðina. EES-samningnum er oft
lýst þannig að við fáum löggjöf í
pósti frá Brussel og höfum ekkert
um hana að segja. Þetta myndi auð-
vitað gerbreytast með aðild Breta og
hugsanlega þá einnig Sviss. Sviss-
lendingar horfa enda mikið á það
sem er að gerast í Bretlandi. EFTA-
ríkin myndu þá hafa alvöruspil á
hendi og vigt í samskiptum sínum
við Evrópusambandið. Það myndi þá
lýsa sér þannig að þegar farið væri
af stað með löggjöf innan ESB
myndu menn þar á bæ hafa áhuga á
því og hagsmuni af því að vita hver
afstaða EFTA-ríkjanna væri.
Neitunarvaldið sem EFTA-ríkin
hafa í dag væri ekki lengur aðeins í
orði heldur einnig á borði og menn
myndu vita að EFTA-blokkin léti
ekki bjóða sér hvað sem er. Evrópu-
sambandið yrði mun viljugra að
hlusta á sjónarmið EFTA-ríkjanna
og gera málamiðlanir.“
Færu ekki alltaf saman
„Þetta væri jákvæða hliðin á aðild
Bretlands og hugsanlega einnig
Sviss að EES-samningnum. Nei-
kvæða hliðin væri sú að þarna
værum við komin með stórt ríki í
þetta keðjugengi sem EFTA-stoðin
er og auðvitað mætti sjá fyrir sér að-
stæður þar sem hagsmunir Bret-
lands og Íslands færu ekki saman.
Þá værum við komin í þá stöðu að
Bretland væri hugsanlega að þvæl-
ast fyrir því að tekin væri upp í
EES-samninginn mál sem við hefð-
um í sjálfu sér áhuga á að fá inn í
hann. Þarna eru bæði kostir og gall-
ar. Auðvitað yrði Bretland mjög
sterkt í þessu samstarfi og það er
kannski eitthvað sem Norðmönnum
hugnast ekki. Ég held að Íslend-
ingar hafi minni áhyggjur af því en
Norðmenn. Íslendingar hafa ekki
haft neina yfirburðastöðu innan
EFTA. Þeir væru því ekki að tapa
þeirri stöðu sem Norðmenn sjá fram
á. Á þessu eru bæði kostir og gallar.
Hugmyndin um að búa til alvöru-
valkost við Evrópusambandið sem
væri meira en aðeins stimpilpúði
gagnvart löggjöf Evrópusambands-
ins er þó mjög áhugaverð.“
– Hver yrði ávinningurinn af
EES-aðild Breta fyrir Ísland?
„Ávinningurinn er sá að verða
ekki fyrir því tjóni sem Brexit getur
valdið. Það er hinn stóri ávinningur.
Þótt það hafi náðst eitthvert sam-
komulag við Breta um réttindi Ís-
lendinga í Bretlandi held ég að það
sé langt frá því tryggt að íslenskir
hagsmunir séu tryggðir með sama
hætti í Bretlandi í dag og þeir eru
samkvæmt EES-samningnum. Þá
er ég bæði að horfa á fiskútflutning
og þjónustustarfsemi.“
Hefðu meiri vigt með Bretlandi
 Fv. ritari EFTA-dómstólsins segir EES-aðild Bretlands myndu hafa mikil áhrif á stöðu Íslands
 Með Breta innanborðs hefðu EFTA-ríkin enda mun sterkari samningsstöðu gagnvart ESB
AFP
Við breska þingið Evrópumálin eru nú í brennidepli í Lundúnum.
Skúli
Magnússon
Skúli segir að með aðild Sviss
og Bretlands að EES-samn-
ingnum yrði til vogarafl til að
reyna að semja um betri aðgang
EFTA-ríkjanna að stofnunum
Evrópusambandsins.
„Nú erum við einungis með
aðgang að framkvæmdastjórn-
inni, sem er býsna góður sam-
anborið við ríki sem eru ekki að-
ilar að Evrópusambandinu. Við
erum með besta aðgang að
stofnunum Evrópusambandsins
sem í boði er á matseðlinum.
Sviss er til dæmis ekki með
þennan aðgang vegna þess að
landið er ekki inni í EES-
samningnum. Við myndum líka
vilja fá einhvers konar aðgang
að ráðherraráði ESB og ESB-
þinginu. Við myndum einnig
vilja einhvers konar áheyrnar-
aðild að þessum stofnunum og
geta fylgst þar með málum og
fært fram sjónarmið okkar.
Svona breytingar á samn-
ingnum fáum við ekki nema við
fáum aukna pólitíska vigt inni í
EFTA-stoðinni.“
– Þannig að þetta gætu orðið
stórpólitísk tíðindi í utanríkis-
sögu Íslands?
„Já, algjörlega. Þetta myndi
brjóta blað í sögu EES-samn-
ingsins og í raun og veru gera
samninginn að raunhæfum val-
kosti í stað þess að vera „skíta-
redding“ fyrir ríki sem treysta
sér ekki til að ganga inn í ESB,
eða hefur ekki tekist það, eins
og Norðmönnum.“
– Það gætu þá mögulega
fleiri ríki gengið inn í EES?
„Það er auðvitað spurningin
ef þessi valkostur væri orðinn
til hvort ríki sem hafa kannski
talið að þróun ESB væri ekki
með skynsamlegasta móti færu
að horfa á þennan kost. Þá er
spurning hvernig ESB, eins og
það er nú innréttað, myndi
horfa á þetta og hvort það
myndi sýna sama skilning og
þegar Jacques Delors átti frum-
kvæði að því að EES-samning-
urinn og EES-svæðið urðu til.
Að skapa sögulega sátt milli
þessara tveggja viðskipta-
blokka.“
Mikil tíðindi
fyrir Ísland
EES OG BRETLAND