Morgunblaðið - 07.03.2019, Blaðsíða 63

MENNING 63
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. MARS 2019
Leikarinn Magnús Jónssonætti að vera flestum kunn-ugur, enda hefur hannverið fyrir framan mynda-
vélina í fjölmörgum íslenskum bíó-
myndum og sjónvarpsþáttum. Nú
bregður hann sér í nýtt hlutverk,
hlutverk leikstjóra og handritshöf-
undar. Taka 5 er hans fyrsta kvik-
mynd og hún er alveg sjálfstæð
framleiðsla, þ.e.a.s. framleidd nán-
ast án fjárstyrkja.
Í upphafi myndar kynnumst við
Ragnari, ungum bónda sem býr
aleinn á niðurníddum sveitabæ.
Ragnar er með bíómyndir á heilan-
um. Hann horfir á bíómyndir allar
liðlangan daginn, talar við sjálfan sig
með tilvitnunum í bíómyndir og fer
stundum með heilu atriðin þar sem
hann leikur öll hlutverkin, sem er
einkar kostulegt. Við fylgjumst með
honum bardúsa við ýmislegt inni á
milli þess sem hann glápir á myndir,
eins og að bora göt í veggi, smíða
málamynda rafstuðtæki og svæfa
sjálfan sig með klóróformi.
Það kemur í ljós hvað þessar at-
hafnir eiga að fyrirstilla þegar hann
keyrir til borgarinnar og rænir fimm
manneskjum. Fólkið vaknar í skít-
ugu og gluggalausu herbergi á
sveitabænum, með rafstuðtæki fest
við ökklann. Þau bera saman bækur
sínar og það kemur í ljós að öll eru
þau listamenn, þarna er leikkona,
leikstjóri, tónskáld, rithöfundur og
myndlistarmaður. Þau velta fyrir
sér hvað þau séu að gera þarna og
svarið kemur þegar Ragnar talar við
þau gegnum kallkerfi. Hann tilkynn-
ir að þau séu fangar hans og eigi að
búa til bíómynd með honum. Ef þau
reyna að sleppa gefur hann þeim
raflost. Listamennirnir eiga því ekki
annarra kosta völ en að taka þátt í
verkefninu og upphefst skondin at-
burðarás þar sem Ragnar reynir að
fá þau nauðug viljug til að búa til
kvikmynd úr engu.
Myndin er virkilega fyndin og
skemmtileg. Persónurnar eru mjög
ólíkar og það skapast spennandi og
sprenghlægileg átök á milli þeirra.
Leikararnir eru líka reglulega fínir,
hafa gott vald á gamanleik og ná að
finna hvar kómíkin í þeirra karakter
liggur. Það einhver jákvæð orka í
gangi á skjánum og það er líkt og
maður skynji að leikararnir hafi
gaman af þessu verkefni.
Það er algengt að sjálfstætt kvik-
myndagerðarfólk falli í þá gryfju að
færast of mikið í fang og reyna að
gera íburðarmeiri mynd en það hef-
ur ráð á að gera. Taka 5 fellur ekki í
þessa gryfju, sem er fagnaðarefni.
Sambærileg verk sem koma upp í
hugann eru t.d. Murder Party (2007)
og Creep (2014) sem eru sjálfstætt
framleiddar hrollvekjur með kóm-
ískum undirtóni. Þessar myndir eiga
það sameiginlegt að gera gott úr
fjársveltum aðstæðunum, plottið er
ekki of flókið, persónurnar fáar og
sviðsmyndin afmörkuð þannig að
smæð framleiðslunnar verður að
kosti frekar en galla. Stór kostur við
allar þessar myndir er að þær taka
sig ekki of alvarlega og lítil mistök
geta þar með skýlt sér bak við tjald
húmorsins. Þá eiga myndirnar einn-
ig sammerkt að vera sjálfsvísandi
því þær fjalla um kvikmyndagerð og
listsköpun með einhverjum hætti.
Taka 5 er auðvitað afar sjálfsvísandi,
þar sem hún er mynd sem er gerð
fyrir engan pening sem fjallar um að
gera mynd úr engu. Þar með öðlast
hún heimspekilega vídd, því hún
veltir vöngum yfir eðli kvikmynda-
gerðar og spyr hvað telst vera al-
vörubíómynd og hvað ekki.
Myndin er eðli málsins samkvæmt
ekki fullkomin. Sagan er stundum
ögn endurtekningasöm og hljóði og
lýsingu er nokkuð ábótavant líkt og
búast má við. Tónlistin er fremur
stefnulaus, þarna ægir saman mörg-
um mismunandi tónlistarstefnum
sem passa ekki endilega vel saman
og spurning hvort það hefði farið
betur á því að sleppa tónlistinni.
Maður saknar þess líka að fá aðeins
sterkari endi á sögunni. Undir lokin
er t.d. gefið í skyn að bóndinn Ragn-
ar glími við eitthvert óuppgert fjöl-
skyldutengt áfall, sem gæti útskýrt
af hverju hann er svona undarlegur.
Það er samt aldrei fyllilega útskýrt
hvers eðlis þetta áfall er og kemur á
óvart að þeim þræði sé ekki fylgt eft-
ir til enda, fyrst það er byrjað á hon-
um.
Taka 5 er fínasta indí-bíómynd,
Magnús hefur sniðið sér stakk eftir
vexti og hann sýnir að það er hægt
að nota smæð verkefnis sér til fram-
dráttar. Þótt myndin sé ekki full-
komin hefur hún marga styrkleika
og ég tel að sjálfstæðir kvikmynda-
höfundar mættu taka sér Töku 5 til
fyrirmyndar.
Bíómynd úr engu um bíómynd úr engu
Eftir vexti „Magnús hefur sniðið sér stakk eftir vexti og hann sýnir að það er hægt að nota smæð verkefnis sér til framdráttar,“ segir m.a. um Töku 5.
Bíó Paradís
Taka 5 bbbnn
Handrit, leikstjórn og klipping: Magnús
Jónsson. Kvikmyndataka: Hrund Atla-
dóttir. Aðalhlutverk: Hilmir Jensson,
Þóra Karítas, Ólafur Ásgeirsson, Hall-
dór Gylfason, Guðmundur Þorvaldsson,
Margrét Kristín Sigurðardóttir, Magnús
Jónsson, Edda Björg Eyjólfsdóttir. 91
mín. Ísland, 2019.
BRYNJA
HJÁLMSDÓTTIR
KVIKMYNDIR
Horace Engdahl, meðlimur Sænsku
akademíunni (SA) frá 1997, mun
ekki koma að valinu á næstu tveim-
ur Nóbelsverðlaunahöfum. Þetta
varð ljóst stuttu eftir að stjórn
Nóbelsstofnunarinnar (NS), á fundi
sínum fyrr í vikunni, ákvað að SA
mætti í haust afhenda tvenn
Nóbelsverðlaun í bókmenntum fyr-
ir árin 2018 og 2019, en sem kunn-
ugt er voru engin verðlaun afhent í
fyrra vegna þeirrar krísu sem ríkt
hefur í SA frá árslokum 2017.
Á síðustu mánuðum hefur Lars
Heikensten, stjórnandi NS, ítrekað
sagt að SA þyrfti að endurheimta
traust NS til að mega útdeila verð-
laununum. Sem lið í því setti NS það
sem skilyrði að SA breytti vinnu-
lagi sínu í vali á verðlaunahöfum og
tók ný valnefnd til starfa 1. febrúar.
Samkvæmt sænskum miðlum
krafðist NS þess í fyrstu að allir í
nýju Nóbelsnefndinni stæðu utan
SA, en komist var að málamiðlun
þess efnis að nefndin væri til helm-
inga skipuð fólki innan og utan SA.
Engu að síður var það krafa NS að
nefndin væri algjörlega óháð þeim
meðlimum SA sem gegnt hafa lykil-
hlutverki í krísu SA sem rekja má
til ásakana um að Jean-Claude
Arnault, eiginmaður Katarinu
Frostenson sem nýverið hætti í SA
eftir 27 ára starf, hafi árum saman
beitt konur kyn-
ferðislegu of-
beldi og þau hjón
átt óeðlileg fjár-
hagsleg tengsl
við SA gegnum
bókmennta-
klúbbinn Forum.
Þegar í nóv-
ember var til-
kynnt hverjir
yrðu fulltrúar SA í nýju Nóbels-
nefndinni vakti það því óneitanlega
athygli að Horace Engdahl ætti þar
sæti, enda var hann ritari SA þegar
Forum var sett á föst fjárframlög
hjá SA á sínum tíma og hefur ætíð
varið Frostenson og Arnault, líka
eftir að sá síðarnefndi var á síðasta
ári dæmdur fyrir tvær nauðganir.
Í tilkynningu á vef SA segir að í
tengslum við ákvörðun NS um að
leyfa SA að afhenda tvenn Nóbels-
verðlaun í ár hafi Engdahl „að eigin
frumkvæði ákveðið að segja skilið
við Nóbelsnefndina til að stefna
verðlaununum ekki í voða“. Í skrif-
legu svari við fyrirspurn SVT gagn-
rýnir Engdahl NS fyrir kröfuna um
að enginn í Nóbelsnefndinni mætti
hafa komið að krísunni í SA. „Þetta
er vægast sagt loðið orðalag. Því
þetta gæti átt við um alla meðlimi
SA fyrir utan þá nývöldu,“ skrifar
Engdahl. silja@mbl.is
Engdahl hættir í
Nóbelsnefndinni
Horace Engdahl