Morgunblaðið - 11.07.2019, Blaðsíða 66

66 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 11. JÚLÍ 2019
systkinum, mér og systur minni, að róa og
dorga, að þekkja fugla og rata á milli eyjanna.
Ég man eftir því að eitt sinn spurði ég hana
hvaða þúst það væri sem bæri við himin í
fjarska og hún svaraði að bragði: „Þetta er fal-
legasti staður í heimi,“ þó að hún hefði verið að
róa og snúið baki í það sem ég var að benda á.
Mér fannst þetta skrýtið svar, nógu skrítið til
að ég gleymdi því ekki. Þegar ég var fullorðinn
kynntist ég henni betur og hennar sögu og
fannst þá sem hún ætti skilda skáldsögu, að
fólkið sem bjó á sömu slóðum ætti skilda skáld-
sögu og þannig varð Hin ósýnilegu til. Sem er
líka eins konar handbók um hvernig eigi að lifa
af eftir kjarnorkustríð,“ segir hann og kímir.
Hörkulegur veruleiki
– Textinn er litaður trega.
„Já, það er líka smá eftirsjá og tilfinninga-
semi, en líka mynd af hörkulegum veruleika.
Það er fjarlægð, því hvorki ég né lesendur
bókarinnar búa við slíkar aðstæður sem lýst er,
og þó að maður finni fyrir söknuði vegna liðins
tíma er sú tilfinning líka blandin létti fyrir að
búa ekki við þessi kjör. Það var erfitt líf og
öruggleg álíka erfitt og hér, það var mikil fá-
tækt og fólk náði ekki háum aldri. Á þeim tíma
sem sagan gerist voru Noregur og Ísland meðal
fátækustu landa Evrópu og þess sér stað í sög-
unni.“
– Þú ert að sækja innblástur í líf móður þinn-
ar en þetta er þó ekki hennar saga, eða hvað?
„Það má lýsa því svo að ég hafi stolið ævisögu
hennar og sett aðra persónu, skáldaða persónu,
í hennar stað, sem gefur mér meira frelsi, fjar-
lægir ákveðnar tilfinningar mínar úr frásögn-
inni og gerir að verkum að ég er ekki eins bund-
inn af því sem raunverulega gerðist, ekki eins
bundinn af staðreyndum. Ég skrifa skáldskap.“
– Það er oft meiri sannleik að finna í skáld-
skap en í staðreyndum.
„Við þurfum hvort tveggja. Ég geng á teppi
staðreynda sem ofið var af sagnfræðingum. Ég
byggi á því. Til þess að rata í gegnum lífið þurf-
um við staðreyndir, sagnfræði sem byggir á
traustum heimildum, en líka listræna túlkun
þeirra staðreynda. Ef tekst að flétta þetta
tvennt saman í texta fullkomnar hvor þráðurinn
hinn. Skáldskapur og staðreyndir eru vissulega
andstæður en þau útiloka ekki hvort annað.
Skáldskapurinn gerir kleift að draga sannleik-
ann út úr staðreyndunum, að upplýsa og skýra,
já og ljúga, til að segja hinn raunverulega sann-
leika, sem við megum ekki segja upphátt.“
Fallegasti staður í heimi
 Roy Jacobsen skrifaði þríleik um horfið samfélag  Hann segir að skáldskapurinn geri kleift
að draga sannleikann út úr staðreyndunum, sannleika sem við megum ekki segja upphátt
Morgunblaðið/Golli
Heimsendir „Til þess að rata í gegnum lífið þurfum við staðreyndir, sagnfræði sem byggist á traust-
um heimildum, en líka listræna túlkun þeirra staðreynda,“ segir norski rithöfundurinn Roy Jacobsen.
VIÐTAL
Árni Matthíasson
arnim@mbl.is
Norski rithöfundurinn Roy Jacobsen er Íslend-
ingum vel kunnur, eða ætti að vera það í það
minnsta, enda hefur hann margvísleg tengsl við
landið, hefur oft komið hingað, er fróður mjög
um íslensk fornrit og kom meðal annars að þýð-
ingum á þeim á norsku, aukinheldur sem skáld-
saga hans um Gest Þórhallsson, söguhetju
Heiðarvíga sögu, var tilnefnd til Bókmennta-
verðlauna Norðurlandaráðs.
Því er Jacobsens getið hér að hann var hér
staddur sem gestur Bókmenntahátíðar fyrir
stuttu, í þriðja sinn sem hann sækir hátíðina
heim, og ræddi þá meðal annars um bókina Hin
ósýnilegu, sem kom einmitt út í vor í íslenskri
þýðingu Jóns St. Kristjánssonar.
Hin ósýnilegu er uppvaxtar- og þroskasaga
Ingrid, stúlku sem elst upp á Barrey, smáeyju
við norðvesturströnd Noregs, ásamt foreldrum
sínum. Bókin er fyrsti hluti þríleiks, önnur í
röðinni var Hvitt hav sem kom út 2015 og svo
Rigels øyne sem kom út 2017 og segir meðal
annars frá því er fangaskipinu Rigel var sökkt
við Søndre Rosøya úti af Hálogalandi.
Horfið samfélag
Í spjallborði á hátíðinni rifjaði Jacobsen það
upp að sem barn hefði hann farið með móður
sinni á heimaslóðir hennar á smáey úti af Há-
logalandi, og það hefði verið eins og að koma
aftur í aldir, því þar var ekkert rafmagn, ekki
rennandi vatn og húsakynni öll með frumstæð-
asta móti. Í spjalli eftir hátíðina sagði hann að
flestum strandbyggðum Noregs svipaði til Ís-
landsstranda, en við Noregs eru líka eyjaklasar
líkt og úti af Hálogalandi þar sem finna má
grúa eyja og á eyjunum voru hús, stundum
bara eitt eða tvö. „Þetta samfélag er horfið,
nema hvað, og það er ekkert eftir, íbúarnir
fluttu og tóku húsin með sér, tóku þau í sundur
og fleyttu upp á meginlandið þar sem þau voru
endurbyggð.“
– Það mætti því segja að þrátt fyrir rólynd-
islegt yfirborð Hinna ósýnilegu sé hún í raun að
lýsa heimsendi, heill heimur er að hverfa.
„Hún er að lýsa lífinu, lífið gerist í henni.
Ég kynntist þessu lífi fyrir 43 árum, það
sumar sem við dvöldum þarna og ég kynntist
gamalli konu sem búið hafði í 53 ár á eyjunni
sem móðir mín ólst upp á. Hún kenndi okkur
Velska tónlistarkonan Cate Le Bon
heldur tónleika í Hljómahöll
Reykjanesbæ 9. september næst-
komandi. Það verður í fyrsta sinn
sem hún leikur á tónleikum hér á
landi, en tónleikarnir eru liður í
tónleikaferð í tilefni af útkomu
fimmtu hljómplötu hennar sem
heitir Reward.
Cate Le Bon hóf tónlistarferil
sinn með því að syngja á velsku,
smáskífan Edrych yn Llygaid Cef-
fyl Benthyg kom út 2008, en síðustu
ár hefur hún nánast eingöngu sung-
ið á ensku. Hún vakti fyrst athygli
fyrir samstarf við Gruff Rhys, leið-
toga Super Furry Animals, en hún
hitaði upp fyrir Rhys á fyrsta sóló-
túr hans um Bretland.
Fyrsta breiðskífa Cate le Bon,
Me Oh My, kom út 2009 og Cyrk
kom 2012. Í framhaldi af henni
fluttist hún til Bandaríkjanna og
hefur starfað þar síðan. Þar komu
út plöturnar Mug Museum (2013),
Crab Day (2016) og nú Reward.
Síðasttalda platan er lágstemmdari
en þær sem á undan komu og hefur
fengið einkar lofsamlegar umsagn-
ir.
Tónleikar Cate Le Bon kynnir nýja breiðskífu í Hljómahöll Reykjanesbæ.
Cate Le Bon til Íslands
Ljósmynd/Ivana Klickovic
Progastro | Ögurhvarfi 2, Kópavogi | Sími 540 3550
progastro.is | Opið alla virka daga kl. 9–17.
JAPANSKIR HNÍFAR
Allt fyrir eldhúsið
Hágæða hnífar og töskur
Allir velkomnir
Einstaklingar og fyrirtæki
Vefverslunokkarprogastro.iser alltaf opin!