Morgunblaðið - 01.08.2019, Síða 18

Ragnar Þór Ingólfsson, formaður
VR, segir að lífskjarasamningunum
verði sagt upp við fyrri endurskoðun
haustið 2020 ef verslunin skili ekki
gengisstyrkingu með verðlækkun.
„Það hefur gerst í tveimur síðustu
kjarasamningum að verkalýðsfor-
ystan hefur ekki haft bein í nefinu
til að segja upp samningum, heldur
sett af stað leikrit. Ný forysta mun
hins vegar ekki hika við að segja
upp samningum ef forsendurnar
halda ekki,“ segir Ragnar Þór.
Tilefnið er sú niðurstaða VR að
birgjar og heildsalar hafa hækkað
verð töluvert frá áramótum, og svo
eftir undirritun kjarasamninganna í
apríl, með vísan til þess að gengi
krónu hafi gefið eftir.
Gangi nú til baka
„Nú er krónan að styrkjast og við
verðum að vona að þetta gangi til
baka. Að öðrum kosti eru ekki
miklar líkur á að samningarnir
haldi, þótt maður voni það að sjálf-
sögðu. Við fylgjumst vel með og vit-
um nákvæmlega hverjir hafa hækk-
að og hversu mikið. Við vitum líka
við hverju er að búast þegar verð-
lagseftirlit ASÍ fer af stað inn í dag-
vöruverslanirnar.“
Yrði meiri skaði
„Það verður miklu meiri skaði
fyrir verslunina, og samfélagið allt,
ef samningum verður sagt upp á
næsta ári. Ef forsendur eru ekki til
staðar verður þeim sagt upp. Punkt-
ur. Það verður enda ekki farið í ein-
hverja sýndarmennsku í fjölmiðlum
og fundað fram á nótt hingað og
þangað heldur verður samningum
sagt upp ef forsendurnar eru ekki til
staðar. Við gáfum eftir launahækk-
anir til að ná þessum forsendum og
ef við verðum vitni að því að heild-
salar og framleiðendur spili ekki
með, og lækki verð ekki strax með-
an gengið er að styrkjast, verður
samningum sagt upp. Því miður.“
Krafan að vextir lækki
Ragnar Þór segir það sama gilda
um vextina. Ef fjármálastofnanir
skila ekki svigrúmi til vaxtalækkana
til neytenda verði samningum rift.
„Við höfum líka bent á að þótt
vextir hafi lækkað hjá lífeyris-
sjóðum og bönkum hafa þeir ekki
lækkað nægilega mikið. Álagning
ofan á markaðsvexti hefur aukist
gríðarlega hjá lífeyrissjóðum. Vext-
irnir ættu því að vera lægri, þótt
þeir hafi lækkað töluvert. Það er
enn þá innistæða fyrir meiri lækk-
un.“
Drífa Snædal, forseti ASÍ, segir
að markmið lífskjarasamninganna
hafi fyrst og fremst verið að auka
ráðstöfunartekjur fólks.
„Verðbólgan hefur þar töluverð
áhrif. Það eru að sjálfsögðu fréttir
að hún sé á niðurleið,“ segir Drífa.
Fái stuðning við íbúðakaup
Nú sé útlit fyrir að meginfor-
sendur samninganna haldi. Þ.m.t.
varðandi vaxtalækkanir.
„Við ákváðum að veðja á vaxta-
lækkun. Við mátum það svo að það
væri betra fyrir skuldsett heimili.
Jafnframt gæti atvinnulífið fjár-
magnað launahækkanir með vaxta-
lækkunum,“ segir Drífa.
Spurð hvort líkur á að markmið
lífskjarasamninganna náist séu
orðnar meiri með lækkandi verð-
bólgu segir Drífa of snemmt að
segja til um það. Það muni skýrast á
næsta ári og verða rætt þegar
endurskoðunarákvæði kjarasamn-
inga virkjast í september 2020.
Rúmlega 6.700 manns eru nú
skráðir á atvinnuleysisskrá hjá
Vinnumálastofnun.
Drífa telur aðspurð að talan kunni
að lækka á næstu mánuðum. Niður-
sveiflan verði enda skammvinn.
Það muni hins vegar taka tíma að
koma íbúðamarkaði í viðunandi
horf. Hann hafi enda verið yfir-
spenntur.
Hún rifjar upp að það sé hluti af
lífskjarasamningunum að koma með
aðgerðir til að greiða fyrir fast-
eignakaupum fyrstu kaupenda. Að-
gerða í því efni sé að vænta í haust.
Jafnframt hafi verið samið um
framlög fyrir félagslegt húsnæði.
Krefjast verðlækkana
 Formaður VR segir kjarasamningum ella verða rift
Drífa
Snædal
Ragnar Þór
Ingólfsson
18 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 1. ÁGÚST 2019
eftir þrátt fyrir áföll á fyrri hluta árs,
til dæmis út af falli WOW air.
„Nú er krónan að styrkjast og að
öðru óbreyttu ætti það að leiða til
þess að verðbólgan hjaðni enn
frekar. Það ætti að skila sér í aukn-
um kaupmætti, sem og lækkandi
vaxtastigi. Peningastefnunefnd
Seðlabankans hefur beinlínis sagt
það í yfirlýsingum sínum að ef verð-
bólguhorfur versni ekki og verð-
bólga haldist áfram í kringum mark-
mið séu skilyrði til frekari
vaxtalækkana. Slík vaxtalækkun er
nauðsynleg til að slaka á aðhaldi og
tryggja lækkun raunvaxta nú þegar
það er slaki í hagkerfinu. Lækkun
vaxta myndi auka ráðstöfunartekjur
heimila og fyrirtækja í landinu,“ seg-
ir Ásdís, sem væntir frekari vaxta-
lækkana á næstu vaxtaákvörðunar-
fundum í Seðlabankanum.
„Ef verðbólga helst í kringum
verðbólgumarkmið og verðbólgu-
væntingar einnig verður illskiljan-
legt ef Seðlabankinn lækkar ekki
áfram vexti. Því er spáð að hagvöxt-
ur verði í besta falli enginn, atvinnu-
leysi fari vaxandi og að talsverður
slaki sé fram undan en við slík skil-
yrði er mikilvægt að unnt sé að
lækka vexti og slaka á háu raun-
vaxtaraðhaldi bankans.“
Eykur ráðstöfunartekjur
Fram kom í kynningu á lífskjara-
samningunum að vaxtalækkun stuðl-
aði að lækkun húsaleigu.
Spurð um þetta markmið segir
Ásdís að lægri vextir hafi jákvæð
áhrif á ráðstöfunartekjur heimila og
þar með svigrúm til neyslu og fjár-
festinga. Dregið hafi úr hækkun
fasteignaverðs samhliða því sem
framboð sé að aukast. Vísbendingar
séu um að ekki sé lengur framboðs-
skortur heldur sé jafnvægi að mynd-
ast á fasteignamarkaði. Þessi þróun
og lægri fjármagnskostnaður leigu-
félaga geti skilað lægra leiguverði.
Spurð um verðbólguhorfur segir
Ásdís að ef krónan styrkist eigi það
að óbreyttu að skila sér í lægra inn-
flutningsverði, sem aftur eigi að leiða
til lægri verðbólgu. „Horfurnar eru
að öðru óbreyttu í þá átt að verðbólg-
an verði við markmið á komandi
misserum,“ segir Ásdís og vísar til
2,5% verðbólgumarkmiðs Seðla-
banka Íslands.
Ný staða á Íslandi
Niðursveiflum í útflutningsgrein-
um hafa jafnan fylgt gengislækkun
og vaxtahækkanir á Íslandi.
Ásdís segir aðspurð að nú séu
fleiri útflutningsgreinar en áður.
„Seðlabankinn situr á gríðarleg-
um gjaldeyrisvaraforða og hrein
skuldastaða þjóðarbúsins er jákvæð.
Á sama tíma hafa heimili, fyrirtæki
og ríkið nýtt uppsveiflu til að greiða
niður skuldir. Þetta höfum við aldrei
upplifað áður. Nú erum við í fyrsta
skipti í hagsögunni ekki að ganga í
gegnum niðursveiflu með veikingu
krónunnar heldur er krónan að
styrkjast þrátt fyrir að það sé slaki í
efnahagslífinu og samdráttur mælist
í ferðaþjónustunni. Sú staða sem nú
er uppi ætti að leiða til lægra vaxta-
stigs til frambúðar. Aukinn stöðug-
leiki dregur auk þess úr óvissu, sem
ætti til langs tíma að leiða til auk-
innar fjárfestingar, innlendra og er-
lendra aðila, sem hefur jákvæð áhrif
á framleiðni og þar með verðmæta-
sköpun á Íslandi,“ segir Ásdís.
Útlit fyrir meiri stöðugleika
 SA telja styrkingu krónu styðja lífskjarasamninga  Horfur séu á að verðbólgan verði kringum 2,5%
Verðbólga, gengisvísitala og raunvextir Seðlabanka Íslands
30%
25%
20%
15%
10%
5%
0%
350
300
250
200
150
100
50
1990 1995 2000 2005 2010 2015 2019
Verðbólga og grunnspá SeðlabankansRaunvextir Seðlabankans og á markaði Ge
ng
isv
ísi
ta
la
Ve
rð
bó
lga
’13 ’14 ’15 ’16 ’17 ’18 ’19 ’20 ’21’13 ’14 ’15 ’16 ’17 ’18 ’22’19
Frá 1. ársfj. 2013 til 2. ársfj. 2022Frá 1. ársfj. 2013 til 2. ársfj. 2019
Brotalína sýnir eldri spá (PM 2019/1)
Verðbólga
Verðbólgumarkmið
4,5%
3,5%
2,5%
1,5%
5%
3%
1%
Raunvextir Seðlabankans Raunvextir óverðtryggðra skuldabréfa
Vextir verðtryggðra skuldabréfa Raunvextir óverðtryggðra húsnæðis lána
með breytilegum vöxtum Vextir verðtryggðra húsnæðislána Heimild: Seðlabanki Íslands
Verðbólga
Tólf mánaða breyting vísitölu
neysluverðs frá janúar 1990
Gengisvísitala
Frá 5. janúar 1999
til 31. júlí 2019
3,1%
23,7%
177,1
110,2
Halldór Benjamín
Þorbergsson
Ásdís
Kristjánsdóttir
BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Styrking krónunnar gæti styrkt
grundvöll lífskjarasamninganna með
því að stuðla að verðstöðugleika og
vaxandi kaupmætti.
Þetta er mat Halldórs Benjamíns
Þorbergssonar, framkvæmdastjóra
Samtaka atvinnulífsins, en tilefnið er
gengisstyrkingin síðustu vikur.
„Þróun undanfarinna vikna hefur
verið mjög ánægjuleg og stutt vel við
lífskjarasamningana sem undir-
ritaðir voru í apríl. Lækkun innflutn-
ingsverðlags, samhliða styrkingu
krónunnar, mun eðli máls sam-
kvæmt hafa þau áhrif að kaupmáttur
mun vaxa á tímabilinu,“ segir Hall-
dór Benjamín um þróunina.
Gengið aftur á uppleið
Samningarnir voru undirritaðir
tæpri viku eftir gjaldþrot WOW air.
Gengi krónu gaf í kjölfarið eftir en
hefur styrkst síðustu vikur og er nú
á svipuðum slóðum og þegar samn-
ingarnir voru undirritaðir.
Markmið þeirra var meðal annars
að stuðla að vaxtalækkun og auka
þannig ráðstöfunartekjur heimila
með íbúðaskuldir, ásamt því að auð-
velda fyrirtækjum að standa undir
launahækkunum á tímabilinu.
Ásdís Kristjánsdóttir, forstöðu-
maður efnahagssviðs Samtaka at-
vinnulífsins, segir það endurspegla
sterka stöðu þjóðarbúsins að gengi
krónu skuli ekki hafa gefið verulega
PON Pétur O. Nikulásson ehf.
Melabraut 21, 220 Hafnarfjörður | Sími: 580 0110 | pon.is
skotbómulyftara
AG línan frá Manitou býður meðal
annars upp á nýtt ökumannshús
með góðu aðgengi og útsýni.
HANNAÐUR TIL AÐ
VINNA VERKIN
NÝ KYNSLÓÐ
• DSB stjórntakkar
• JSM stýripinni í fjaðrandi armi
• Stýrð stjórnun og hraði á
öllum glussahreyfingum
• Virk dempun á bómu
Rafstilling ehf
Dugguvogi 23, 104 Reykjavík, sími 581 4991, rafstilling@rafstilling.is
Opið mán.-fim. 8-12 og 13-18, fös. 8-14
Hröð og góð þjónusta um allt land
Áratug
a
reynsla
Startar bíllinn ekki?
Við hjá Rafstillingu leysum málið