Morgunblaðið - 01.08.2019, Blaðsíða 38

38 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 1. ÁGÚST 2019
Fæst í apótekum Nánar á icecare.is
2 töflur fyrir skemmtun
2 töflur fyrir svefn
„Náttúruleg efni
sem gera daginn
eftir drykkju
bærilegri“
Slepptu
þynnkunni
Í Lísu í Undralandi
spyr Lísa Skíriskött-
inn hvert hún eigi að
fara. „Það fer eftir því
hvert þú vilt fara,“
svarar kötturinn. „Ég
veit það ekki,“ segir
Lísa. „Þá skiptir ekki
máli hvaða leið þú vel-
ur,“ segir kötturinn.
Stefnuleysi stjórn-
valda í orkumálum er
verra en Lísu, sem
spyr ráða og spyr köttinn hvers kon-
ar fólk hún muni hitta fari hún
ákveðnar leiðir.
Stjórnvöld ætla að samþykkja
þriðja orkupakkann (OP3) án þess
að vita hvert Ísland vill fara í orku-
málum og ætla án eigin orkustefnu
að skuldbinda Ísland að þjóðarrétti
til að lögtaka orkustefnu ESB. Lísa
spurði köttinn og fór sína leið.
Stjórnvöld eru í vegferð í orku-
málum án samráðs við þjóðina.
Í umræðu um OP3 minnast
stjórnvöld aldrei á orkustefnu ESB
en lýsa því yfir að aðalmarkmiði
stefnunnar verði ekki fylgt nema
með samþykki Alþingis. Frá fyrstu
málsgrein fyrstu orkutilskipunar
ESB í OP1 hefur markmið orku-
stefnu ESB verið skýrt. Það er að
koma á innri raforkumarkaði ESB
með samtengdum og rekstrar-
samhæfðum raforkukerfum á milli
ESB-ríkja. Þetta aðalmarkmið
orkustefnu ESB er margítrekað í
OP1, OP2 og OP3.
Orkustefna ESB liggur fyrir og er
hún innleidd í áföngum með orku-
pökkum. Stjórnvöld og sum hags-
munasamtök hafa kynnt sér orku-
pakkana en kannski ekki orkustefnu
ESB. Sagt er að OP3 feli í sér litla
breytingu fá OP2, en gæta eigi hags-
muna Íslands þegar kemur að OP4.
Í umsögn hagsmunasamtaka (SI)
um OP3 eru stjórnvöld brýnd að
halda á lofti sérstöðu Íslands varð-
andi OP4 um endurnýjanlega orku-
gjafa og þurfi sú hagsmunagæsla að
hefjast nú þegar. Orkustefnu ESB
verður ekki breytt á innleiðingar-
stigi. Þá er einungis hægt að færa
rök fyrir því að innleiðingin eigi ekki
að gilda um Ísland. Fyrir liggur að
stór hluti OP3 gildir ekki um Ís-
landi. Þrátt fyrir það ætla stjórnvöld
að samþykkja OP3.
OP3 er að stórum hluta tæknileg
markaðslöggjöf en felur í sér grund-
vallarbreytingu með Samstarfs-
stofnun eftirlitsaðila á orkumarkaði
(ACER). Evrópuþingið telur að með
OP3 sé lagður hornsteinn að innri
orkumarkaði ESB. OP3 er bæði
uppfærsla á OP2 og viðbót. Bæði
OP2 og OP3 innhalda ESB-gerðir
um raforkuviðskipti yfir landamæri
og reglur innri raforkumarkaðar
ESB en með OP3 er aukinn aðskiln-
aður samkeppnis- og sérleyfisþátta,
aukin neytendavernd og raforku-
eftirlit. ESB-gerðin í OP2 um að
koma á fót evrópskum hópi eftirlits-
aðila með rafmagni og gasi er í OP3
orðin að ESB-gerð um stofnun
ACER. Með samþykkt OP3 mun Ís-
land lúta valdi enn einnar stjórn-
valdsstofnunar ESB (ACER) með
tilheyrandi afsali á fullveldi. Ekki
nóg með það, í skjóli aukins sjálf-
stæðis og einangrunar raforku-
eftirlits Orkustofnunar frá íslenskri
stjórnsýslu er ESB-raforkueftirliti á
landsvísu plantað inn í íslenskt
stjórnkerfi. Það sem meira er, að
hvorki er innleiðingin í landsrétt
marktæk að stórum
hluta né er að finna
grundvöll fyrir núver-
andi orkustefnu ESB í
EES-samningnum.
Dæmi um innleiðingu
á OP2 í landsrétt er
reglugerð 284/2010 um
innleiðingu á ESB-gerð
um raforkuviðskipti yf-
ir landamæri. Reglu-
gerðin er sett með stoð
í 45. gr. raforkulaga
þrátt fyrir að lögin nái
einungis til raforku á
Íslandi, ekki millilandatenginga.
Reglugerðin nær því langt út fyrir
valdsvið lagaheimildarinnar. Það
kemur ekki að sök því eins og segir í
þingályktunartillögu um OP3 þá
hefur ESB-gerð sama efnis enga
þýðingu. Ástæðan; Ísland á ekki í
raforkuviðskiptum yfir landamæri
og lög um slík viðskipti hafa því ekk-
ert gildi fyrir Ísland. Fyrsta árs
laganemi sæi að innleiðingin hér er
fúsk sem vonandi reynir ekki á fyrir
dómstólum. Engum dettur í hug að
hefji Ísland raforkuviðskipti yfir
landamæri verði lagarammi þeirra
viðskipta í reglugerð. Komi til
þeirra þarf að lögtaka alla orku-
stefnu ESB upp á nýtt til að skapa
alvörulagaramma utan um þau mik-
ilvægu viðskipti. Innleiðingin hér á
OP2 og á OP3 er í raun ekki innleið-
ing í landsrétt heldur sýnd-
armennska.
Þegar EES-samningurinn var
undirritaður 1992 (tók gildi í árs-
byrjun 1994) byggði ESB á ákveðn-
um sáttmálum. Þessir sáttmálar
voru Rómarsáttmálinn frá 1957,
stofnsáttmáli Evrópubandalagsins
(EB); „Single European Act“ 1986,
sem var fyrsta meiriháttar endur-
skoðun Rómarsáttmálans og hafði
að markmiði stofnun innri markað-
arins; og Maastricht-sáttmálinn,
undirritaður 1992, sem stofnar ESB
og gamla þriggja stoða kerfið, en
undir fyrstu stoðinni var m.a. innri
markaðurinn. Samvinna í orku-
málum hefur verið einn af horn-
steinum ESB frá stofnun Kola- og
stálbandalagsins 1951. Í Lissabon-
sáttmálanum frá 2007 setur ESB
sér markmið um orkustefnu ESB
sem orkusambandi er ætlað að ná.
Orkusamvinna er ekki það sama og
orkusamband. Líkt og með aðra
ESB-sáttmála samþykktu aðild-
arríkin Lissabon-sáttmálann.
EFTA-ríki EES-samningsins hafa
hins vegar ekki gert það. Með
EES-samningnum samþykkti Ís-
land að taka þátt í orkusamvinnu en
ekki aðild að Orkusambandi ESB.
Það felur í sér óumsamda grundvall-
arbreytingu.
Lísa í Undralandi fór varlega eftir
að hún fór niður kanínuholuna og
spurði til vegar enda ekki allt sem
sýndist. Stjórnvöld gera hvorugt og
ætla að grafa dýpri holu sem erfitt
verður að komast upp úr.
Stjórnvöld í
Undralandi
Eftir Eyjólf
Ármannsson
Eyjólfur
Ármannsson
» Án samráðs við þjóð-
ina ætla stefnulaus
stjórnvöld að skuld-
binda Ísland með aðild
að Orkusambandi ESB
þegar EES-samning-
urinn byggist á orku-
samvinnu
Höfundur er lögfræðingur LL.M.
eyjolfur@yahoo.com
Fasteignir
Fyrir rúmum 10 ár-
um samþykkti Alþingi
að sótt yrði um aðild
að Evrópusamband-
inu. Þetta var gert
með atkvæðum þing-
manna Samfylkingar
og Vinstri-grænna og
var líklega skilyrði
fyrir myndun vinstri-
stjórnar þessara
flokka af hálfu
Samfylkingarinnar.
Þingmenn VG greiddu atkvæði með
aðildarumsókn þrátt fyrir að vera
yfirlýstir andstæðingar ESB-
aðildar. Í umræðunni á þessum
tíma var reynt að telja þjóðinni trú
um að umsóknarferlið væri aðeins
viðræður og síðan gæti þjóðin tekið
ákvörðun um aðild í þjóðarat-
kvæðagreiðslu. Annað kom þó á
daginn því ESB lítur á aðildar-
viðræður sem aðlögun að aðild en
ekki fyrirspurn um aðild. Viðræð-
urnar sigldu í strand þegar átti að
fara að ræða um auðlindamál og
sjávarútvegsmál sem fyrirfram var
vitað að yrðu erfiðustu viðfangs-
efnin.
Margt hefur skýrst á þeim 10 ár-
um sem liðin eru og nú dettur fáum
í hug að það geti verið skynsamlegt
fyrir Ísland að gerast aðili að ESB.
Fjöldamörg mál koma þar til, ekki
síst hegðun sambandsins gagnvart
smáríkjum og þróun evrusam-
starfsins sem nú virðist vera að-
alvandamálið í ESB-
ríkjunum fremur en
lausnin á þeim. Margt
bendir til þess að ESB
geti liðast í sundur
vegna sívaxandi til-
hneigingar til miðstýr-
ingar sem mikil and-
staða er við og Brexit
er gott dæmi um.
Margt er líkt með ey-
þjóðum og sjálfstæð-
isvitund þeirra er
sterk. Kjarninn í af-
stöðu andstæðinga
ESB-aðildar hér á landi hefur verið
sá grundvallarásetningur að við
höldum forræði yfir auðlindum okk-
ar en séum ekki háð ákvörðunum
annarra þjóða. Þetta á svo sann-
arlega við um sjávarauðlindina sem
hefur verið styrkasta undirstaða
hagsældar á Íslandi.
Nú stöndum við frammi fyrir
annarri ákvörðun sem snertir auð-
lindamálin þar sem er frekari inn-
leiðing á reglugerðum ESB í orku-
málum. Orkuauðlindin hefur
vaxandi þýðingu fyrir efnahagslega
framtíð Íslands. Á sama hátt og
2009 er nú reynt að gera lítið úr
þeim hættum sem felast í frekari
innleiðingu regluverks ESB í orku-
málum á Íslandi. Sagt er að ein-
ungis muni þær taka gildi ef lagður
verði sæstrengur milli Íslands og
Evrópu. En það er aðeins ein leið til
að vera viss um að þetta gerist ekki
og það er að hafna innleiðingu 3.
orkupakkans eða að minnsta kosti
fresta málinu um óákveðinn tíma.
Íslendingum sjálfum er best treyst-
andi til að nýta þessa og aðrar auð-
lindir landsins án afskipta eða yf-
irráða annarra þjóða. Á sama hátt
og við erum nú vitrari um Evrópu-
sambandið 10 árum eftir hina
óhyggilegu umsókn um aðild þá
mun tíminn aðeins vinna með okkur
í þessu máli ef við tökum ekki fljót-
færnislega ákvörðun. Afstaða
Norðmanna og þrýstingur frá þeim
ætti ekki að ráða afstöðu okkar.
Þeir eru nú þegar með sæstrengi
og hafa aðra hagsmuni en við.
Allir stjórnmálaflokkar sem
standa að núverandi ríkisstjórn eru
andstæðingar aðildar að ESB. Þess
vegna er undarlegt að þessir flokk-
ar skuli nú vilja taka þessa áhættu.
Ef aðlögun að regluverki ESB í
orkumálum heldur áfram er lagn-
ing sæstrengs milli Íslands og Evr-
ópu aðeins tæknilegt viðfangsefni.
Höfum vaðið fyrir neðan okkur og
höfnum þessu.
Frestur er á illu bestur
Eftir Stein Jónsson »Ef aðlögun að reglu-
verki ESB í orku-
málum heldur áfram er
lagning sæstrengs milli
Íslands og Evrópu að-
eins tæknilegt viðfangs-
efni.
Steinn Jónsson
Höfundur er læknir.
steinnj@lsh.is
Móttaka aðsendra greina
Morgunblaðið er vettvangur lifandi umræðu í landinu og birtir aðsendar grein-
ar alla útgáfudaga.
Þeir sem vilja senda Morgunblaðinu greinar eru vinsamlega beðnir að nota
innsendikerfi blaðsins. Kerfið er auðvelt í notkun og tryggir öryggi í sam-
skiptum milli starfsfólks Morgunblaðsins og höfunda. Morgunblaðið birtir
ekki greinar sem einnig eru sendar á aðra miðla.
Kerfið er aðgengilegt undir Morgunblaðslógóinu efst í hægra horni forsíðu
mbl.is. Þegar smellt er á lógóið birtist felligluggi þar sem liðurinn „Senda inn
grein“ er valinn.
Í fyrsta skipti sem innsendikerfið er notað þarf notandinn að nýskrá sig inn
í kerfið. Ítarlegar leiðbeiningar fylgja hverju þrepi í skráningarferlinu. Eftir að
viðkomandi hefur skráð sig sem notanda í kerfið er nóg að slá inn kennitölu
notanda og lykilorð til að opna svæðið. Hægt er að senda greinar allan sólar-
hringinn.
Nánari upplýsingar veitir starfsfólk Morgunblaðsins alla virka daga í síma
569-1100 frá kl. 8-18.
Viðskipti