Félags- og heilbrigðismál - 01.07.2003, Blaðsíða 24

Félags- og heilbrigðismál - 01.07.2003, Blaðsíða 24
22 Ibúar og lífskjör ársins 2000, á sama tíma og konum á barnsburðaraldri hefur fjölgað verulega. Fjöldi lifandi fæddra barna á ævi hverrar konu hefur lækkað um 47% frá meðaltali áranna 1961-65 til ársins 2000 (tafla 2.2.2.). Mest lækkar fjöldinn milli 1961-65 og 1971-75 eða úr 3,9 bömum í 2,8 böm á hverja konu. Þessar breytingar endurspeglast í aldursbundinni frjósemi kvenna, sem hefur lækkað verulega frá árinu 1961 til 2000. Vert er að benda á að lækkun er hlutfallslega meiri meðal kvenna 15-24 ára og 40-49 ára en annarra kvenna. Meðal-, mið- og tíðasti aldur mæðra allra bama og frum- burða á sama tímabili kemur fram í töflu 2.2.3. Taflan endurspeglar hækkandi aldur mæðra við fæðingu barna og sérstaklega þó við fæðingu frumburða. Hlutfall barna sem ekki eiga foreldra í sambúð við fæðingu sveiflast á tímabilinu 1961-1999, en er rúm 12% bæði í upphafi og í lok tímabilsins. Breyting er hins vegar veruleg á þann veg að hlutfall foreldra í hjúskap lækkar en hlutfall foreldra í skráðri sambúð vex (tafla 2.2.4.). 2.2.2. Frjósemi, samanburður við lönd á Evrópska efnahagssvæðinu Island sker sig úr öðmm iðnríkjum í fjölda fæddra barna á ævi hverrar konu (tafla 2.2.5.). Þegar löndum Evrópska efnahagssvæðisins er raðað eftir fjölda barna á ævi hverrar konuárið 1998erlslandíefstasæti. Arið 1960varþessitala hæst hér á landi, en áratug síðar voru kaþólsku löndin Irland, Portúgal og Spánn hærri eða jafnhá, og 1980 var Irland enn hærra en Island. Hér er rétt að hafa í huga að Island hefur síðustu þrjá áratugi verið í hópi þeirra landa þar sem atvinnu- og menntunarþátttaka kvenna er hvað mest. Sérstaða Islands í frjósemi miðað við sambærileg lönd er því ótvíræð. Lækkun á fjölda fæddra barna á ævi hverrar konu milli 1960 og 1970 bæði á Islandi og í öðrum löndum er samfara áðumefndri aukningu atvinnu- og menntunar- þátttöku kvenna og tilkomu nýrra getnaðarvarna. Island hefur lengi greint sig frá nágrannalöndunum hvað varðar fjölda bama fæddra utan hjónabands. Tafla 2.2.6. sýnir hlutfall þessara bama af fæddum bömum í löndum Evrópska efnahagssvæðisins árin 1960-1998. I töflunni er löndunum raðað eftir hlutfallstölum ársins 1998. Öll árin er þetta hlutfall hátt á Islandi. En frá 1990 minnkar munurinn milli Islands og annarra landa og þó sérstaklega hinna Norðurlandanna. Eins og tafla 2.2.4. sýnir vora aðeins 12,3% nýfæddra bama á Islandi 1998 í raun „óskilgetin", þ.e. foreldrar þeirra vom hvorki í hjúskap né í sambúð. Skýringar á hlutfallslegri fjölgun barna fæddra utan hjóna- bands á Vesturlöndum er eins og á Islandi ekki síst að leita í aukinni sambúð á kostnað hjónabands. 2.3.1. Fjölskyldur og heimili. Upplýsingar um samsetningu heimila á Islandi hafa verið af skomum skammti. Skilgreining þjóðskrár Hagstofu Islands á kjarnafjölskyldum byggir á skilgreiningum skattalaga, sem aftur byggja á lögum um sjálfræði einstaklinga og eldri hefðum. Sú skilgreining telur saman í fjölskyldu börn innan 16 ára aldurs (innan 17 ára árið 1999 og innan 18 ára frá og með árinu 2000 vegna breyttra sjálfræðislaga) og annað foreldra eða bæði ef þeir eru í hjúskap eða skráðri sambúð. Einnig telur hún bamlaus hjón mynda fjölskyldu. Allir aðrir teljast búa einir, burtséð frá hvort þeir búi á heimilum með öðrum eða ekki. Þessi skilgreining gefur ekki tækifæri til að nota þjóðskrárupplýsingar til að fá mynd af samsetningu heimila í landinu. Slíkar upplýsingar hafa manntöl veitt, en þau hafa ekki verið gerð í sama mæli á síðari hluta 20. aldar og áður. Kjamafjölskyldur samkvæmt þjóðskrá árin 1991-2000 koma fram í töflu 2.3.1. Hlutfall fjölskyldna með böm innan 16 ára aldurs lækkaði örlítið á tímabilinu 1991-1998 eða um rúm 3%, en hlutfall fjölskyldna án barna (fólk í hjónabandi eða sambúð) óx um rúm 3%. Hlutfall fjölskyldna einstæðra foreldra breyttist nær ekkert frá árinu 1991- 1998. A tímabilinu voru um 39% mannfjölda 16 ára og eldri utan kjamafjölskyldna. Samkvæmt þjóðskrá árin 1991— 1998, óx hlutfall barna 15 ára og yngri sem býr með öðru foreldri eingöngu úr tæpum 17% í 19% á þessu tímabili (tafla 2.3.2.). Tölur um hlutfall einstakra fjölskyldugerða árin 1999 og 2000 eru ekki sambærilegar við tölur fyrri ára, þar sem árið 1999 teljast 16 ára til bama og árið 2000 bæði 16 og 17 ára. Frá árinu 1991 hefur Hagstofa Islands framkvæmt vinnu- markaðsrannsóknir tvisvar á ári. Þær taka til úrtaks 4.400 einstaklinga á aldrinum 16-74 ára. Frá árinu 1993 hafa verið lagðar fyrir í þeim rannsóknum spumingar um aðra heimilismenn, tengsl þeirra við svarendur, aldur þeirra og kyn. A grundvelli niðurstaðna vinnumarkaðsrannókna og upplýsinga frá stofnunum aldraðra um fjölda vistmanna 75 ára og eldri, hafa fengist upplýsingar um samsetningu heimila í landinu. Upplýsingar um einkaheimili eftir fjölskyldugerð árin 1993-2000, sem fram koma í töflum 2.3.3. til 2.3.6. byggja á úrvinnslu vinnumarkaðsrannsókna. Þar telst bam á heimili hver sá sem er yngri en 25 ára og býr hjá öðm hvora foreldra sinna eða báðum. Hjón eða foreldri sem búa með bömum sínum sem öll em 25 ára eða eldri em flokkuð með öðmm heimilum. Frá árinu 1993 til 2000 fjölgaði einkaheimilum um ellefu þúsund eða 12%. Þar af fjölgaði einsmannsheimilum um fimm þúsund eða 23% og heimilum einstæðra foreldra fjölgaði um tæp tvö þúsund eða fjórðung. Heimilum hjóna eða sambúðarfólks án barna yngri en 25 ára á heimili fjölgaði um þrjú þúsund og fimmhundruð eða 19%. Heimil- um með öðram fjölskyldugerðum fjölgaði mun minna. Meðalfjöldi á heimili lækkaði úr 2,77 árið 1993 í 2,66 árið 2000 eða um 4% (tafla 2.3.5.). Ef litið ertil meðalfjölda á heimilum með fleiri en einn íbúa er breytingin ekki mikil. Þar lækkaði meðalfjöldi úr 3,30 íbúum á heimili árið 1993 í 3,22 árið 2000, sem er 2,3%. Nánari skipting svokallaðra annarra heimila kemur fram í töflu 2.3.6. Það em samsett heimili þ.e. heimili þar sem annars vegar búa saman fleiri en tvær kynslóðir og hins vegar er um sambýli fullorðinna að ræða. Eins og við er að búast er meðalfjöldi íbúa hæstur á samsettum heimilum þar sem búa fleiri en tvær kynslóðir eða 4,3 einstaklingar árið 2000. 2.3.2. Fjölskyldur og heimili, samanburður við lönd á Evrópska efnahagssvæðinu Meðalfjöldi á heimilum á Evrópska efnahagssvæðinu síðustu 20 ár kemur fram í töflu 2.3.7.1 töflunni er löndunum raðað eftir meðalfjölda árið 1998. Hin árin em þær tölur svertar
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186
Blaðsíða 187
Blaðsíða 188
Blaðsíða 189
Blaðsíða 190
Blaðsíða 191
Blaðsíða 192
Blaðsíða 193
Blaðsíða 194
Blaðsíða 195
Blaðsíða 196
Blaðsíða 197
Blaðsíða 198
Blaðsíða 199
Blaðsíða 200
Blaðsíða 201
Blaðsíða 202
Blaðsíða 203
Blaðsíða 204
Blaðsíða 205
Blaðsíða 206
Blaðsíða 207
Blaðsíða 208
Blaðsíða 209
Blaðsíða 210
Blaðsíða 211
Blaðsíða 212

x

Félags- og heilbrigðismál

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Félags- og heilbrigðismál
https://timarit.is/publication/1388

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.