Vinnuafl - 15.01.1996, Síða 15

Vinnuafl 1963-1990
13
Vægi verslunar í heildarvinnuaflsnotkun hélst nokkuð
stöðugt á tímabilinu 1963-1990 en fór þó heldur vaxandi.
Framtil ársins 1987 fjölgaði ársverkum í þessum atvinnuvegi
um 11.500 en fækkaði síðan aftur um 2.600 til ársins 1990.
Mest varð aukningin í heild- og smásöluverslun (atvgr. 61
og 62). Ýmiss konar fjármála- og viðskiptastarfsemi hefur
einnig vaxið mjög mikið og hefur hlutur þessa atvinnuvegar
í vinnuaflsnotkuninni í heild næstum þrefaldast á tímabilinu.
Ársverkum í þessum atvinnuvegi fjölgaði úr tæplega 1.850
árið 1963íuml0.100árið 1990.Mestumunaðiumaukningu
í þjónustu við atvinnurekstur (atvgr. 83) og starfsemi banka
og sparisjóða (atvgr. 81). Vinnuaflsnotkun fyrirtækja í
samgöngum jókst hins vegar lítið og vægi þeirra minnkaði
því nokkuð.
Af einstökum atvinnuvegum hefur orðið einna mest
breyting hjá hinu opinbera en hlutfallslegt vægi opinberrar
þjónustu jókst úr 9% árið 1963 í rúmlega 18% af heilda-
rmannafla árið 1990. Opinberum starfsmönnum fjölgaði
7. Svæðisbundin þróun 1972-1990
Svæðisbundna þróun vinnuaflsins má greina á tvo mismun-
andi vegu; með því að skoða skiptingu og þróun vinnuafls
með hliðsjón af einstökum landshlutum og með því að
skipta sveitarfélögum eftir íjölda íbúa. Með fyrri aðferðinni
er hægt að meta landfræðilega samþjöppun eða dreifmgu
vinnuaflsins og með seinni aðferðinni hvort stærð sveitar-
félaga hafi úrslitaáhrif á þróun vinnuaflsins. Báðum
aðferðunum er beitt í þessari skýrslu.
Einstakir landshlutar
Á 3. yfirlitsmynd og 2. yfirlitstöflu gefúr að líta skiptingu
vinnuaflsins eftir landshlutum árin 1972, 1980, 1987 og
1990. Eins og fram kemur í 3. yfirlitsmynd var 53-59%
vinnuaflsins á höfuðborgarsvæðinu og um 10% áNorðurlandi
eystra þessi ár. Hlutdeild annarra svæða var á bilinu 4-9%.
þannig um meira en helming á tímabilinu, um 16.400
ársverk. Árið 1990 var hið opinbera orðinn stærsti starfs-
vettvangur landsmanna.
Breytingunum í atvinnuskiptingu landsmanna árin 1963-
1990 má í stuttu máli lýsa á þá leið að vægi frumvinnslugreina
(landbúnaður og fiskveiðar) hafi minnkað úr 20% í 11% af
heildamotkun vinnuafls. Úrvinnslugreinar (iðnaður, veitur
og byggingarstarfsemi) héldu hins vegar hlutdeild sinni í um
35% fram undir árið 1984 en síðan minnkaði hlutur þeirra
á vinnumarkaðinum í 29%. Mikilvægi ýmiss konar þj ónustu-
starfsemi (allar aðrar greinar) jókst aftur á móti stöðugt allt
tímabilið. Árið 1990 var svo komið að 60% alls vinnuaflsins
var bundið einhvers konar þjónustu.
Það er einnig athyglisvert að hlutur fyrirtækja í vinnuafls-
notkuninni minnkaði stórlega á tímabilinu, úr 90% í 77%,
en vægi hins opinbera og annarrar starfsemi óx að sama
skapi.
Einnig kemur fram á myndinni að hlutdeild höfúðborgar-
svæðisins fór heldur minnkandi fram til ársins 1980, úr 54%
í 53%. Eftir 1980 óx hlutdeild þess hins vegar, sérstaklega
eftir 1984. Fram til ársins 1980 héldu aðrir landshlutar
ýmist hlut sínum eða juku hann. Undantekning frá þessu
vom Vestfirðir og Suðurland en hlutdeild þeirra minnkaði
á þessu tímabili.
Árlegur meðalvöxtur í vinnuaflsnotkun á höfuðborgar-
svæðinu var nokkuð undir landsmeðaltali árin 1972-1980,
eða 2% borið saman við 2,3% á öllu landinu. Á lands-
byggðinni fjölgaði störfum hins vegar um 2,7% að meðaltali
á ári þetta tímabil. Það má túlka sem svo að borið saman við
þróunina á landsvísu á þessum ámm hafi um 1.500 störf
„flust frá” höfuðborgarsvæði til landsbyggðar, að minnsta
kosti hlutfallslega (sjá 4. yfirlitsmynd). Þeir landshlutar
Mynd 3. Skipting ársverka eftir landsvæðum 1972-1990
1987 □ 1990
Höfiiðborgar- Suðumes Vesturland Vestfirðir Norðurland Norðurland Austurland Suðurland
svæði vestra eystra