Skessuhorn - 27.09.2017, Side 24

Matarauður MIÐVIKUDAGUR 27. SEPTEMBER 201724
Saga matarmarkaða nær langt aftur í tímann. Einn elsti matar-
markaður heims er Borough Market sem staðsettur er í miðbæ
Lundúna. Hann hefur verið starfræktur í meira en þúsund ár.
En þangað fóru íslenskir framleiðendur fyrir tveimur árum til
að kynna, selja og segja frá sínum vörum. Þar á meðal voru tveir
framleiðendur af Vesturlandi, Bjarteyjarsandur og Hundastapi,
sem kynntu sína framleiðslu og um leið sögu og matarhefðir Ís-
lands.
Það er ekki löng hefð fyrir matarmörkuðum á Íslandi. Saga
okkar í verslun og þjónustu inniheldur ekki blómlega tíma mat-
armarkaða. Hins vegar höfum við alltaf búið að góðum mat og
skemmtilegum matarhefðum. Nú hefur orðið mikil vakning um
gamlar matarhefðir. Fleiri og fleiri bændur hafa verið að selja
hluta sinnar framleiðslu beint til neytenda. Einnig hefur smá-
framleiðendum með ýmsar matvörur fjölgað hratt á síðustu
árum. Allt hefur þetta hjálpast að við að búa til frjóan jarðveg
fyrir matarmarkaði.
Fátt sameinar fólk eins vel og matur
Matarmarkaðir gefa neytendum möguleika á að nálgast einstak-
ar vörur sem stundum eru nefndar matarhandverk og fást ekki í
stórmörkuðum. Á matarmörkuðum geta neytendur komið sín-
um óskum á framfæri, sagt sína skoðun og kynnst framleiðend-
anum að baki vörunni. Þannig myndast gagnkvæmt traust milli
kaupenda og seljanda.
Framleiðendur hafa að sama skapi möguleika á að kanna hug
neytenda gagnvart vörunni. Við erum að verða meðvitaðri sem
neytendur og með auknu aðgengi að upplýsingum, þökk sé int-
ernetinu, getum við nú sjálf aflað okkur upplýsinga. Neytendur
vilja í auknum mæli vita hvað stendur að baki vörunni. Ein feg-
ursta leiðin er sala sem er beint frá frumframleiðenda til neyt-
anda, það á oftast við á matarmörkuðum. En internetið vinn-
ur ekki bara með neytendum. Í raun eru framleiðendur komnir
með markaðstæki heim í stofu og allur heimurinn er undir.
Á mörkuðum hafa framleiðendur tækifæri til að koma sín-
um áherslum á framfæri og hvað þeim finnst skipta máli í fram-
leiðslunni. Framleiðandinn getur með þessum hætti líka tekið
til sín fleiri hlekki úr virðiskeðjunni. Með því standa sjálfur að
baki vörunni sinni og selja beint fær framleiðandinn meira fyrir
sinn snúð.
Það má segja að matur sé manns gaman og sést það vel á mat-
armörkuðum. Þar er samankominn fjöldi framleiðenda sem eru
tilbúnir að standa stolt á bak við sína framleiðslu, segja frá því
hvaðan varan er, hvernig hún var unnin og gefa þannig eitthvað
sérstakt til neytandans, sögu og sérstöðu.
En þó að matarmarkaðir snúist í grunninn um samtal fram-
leiðenda og neytenda er mannlífið ekki síður mikilvægur þáttur.
Iðandi mannlíf og einstök stemning verður til á mörkuðum. Það
verða alltaf til einhverjir töfrar á staðnum.
Á Vesturlandi eru reglulega starfræktir matar- og handverks-
markaðir sem skipulagðir eru af heimafólki sem vill koma vöru
sinni á framfæri. Dæmi um slíka markaði er sveitamarkaðurinn
í Nesi í Reykholtsdal og sveitamarkaðurinn í félagsheimilinu
Breiðabliki, en hann fagnaði einmitt tíu ára afmæli í sumar.
Afraksturinn meira en tífaldast
Markaðurinn á Breiðabliki spratt upp úr verkefninu Lifandi
landbúnaður sem grasrótarhreyfing kvenna. Frá því fyrsti mark-
aðurinn var haldinn, í grenjandi rigningu, hefur afraksturinn
meira en tífaldast.
Í upphafi þurfti að hafa mikið fyrir þátttöku framleiðenda á
markaðnum en í dag rennur skipulagið ljúft og félagsheimilið er
fullt af mat og handverki í hvert sinn. Stjórn markaðarins stendur
vörð um gæði þeirra vara sem eru seldar á markaðnum. Kjarna-
hópur markaðarins telur um 30 framleiðendur og eru flest-
ir þeirra kvenkyns. Á þessum tíu árum sem markaðurinn hefur
verið að þróast hefur margt verið reynt og stundum hefur hrein-
lega verið slegið upp sveitahátíð í samstarfi við fyrirtæki og félög
á Snæfellsnesi. Á Breiðabliki er vottað eldhús sem framleiðendur
geta nýtt og hvetur það til nýsköpunar og vöruþróunar.
Í takt við aukna umhverfisvitund er markaðurinn burðarplast-
pokalaus, margnota pokar eru keyptir af Ásbyrgi í Stykkishólmi
og Smiðjunni í Ólafsvík og seldir á kostnaðarverði.
Ferðaþjónusta er orðin öflug heilsársatvinnugrein og stór-
kostleg tækifæri fólgin í að samþætta enn betur starfsemi mark-
aða og þjónustu við ferðafólk.
Nýjasta barn sveitamarkaðarins er verslunin Búsæld, sem sel-
ur mat og handverk. Þar gefst framleiðendum af öllu Snæfells-
nesi kostur á að selja sínar vörur að uppfylltum gæðakröfum.
Næstu skref verða vonandi heilsársrekstur á Búsæld með góðri
kynningu framleiðenda og markaðssetningu varanna á nokkrum
tungumálum.
Næsti matarmarkaður verður haldinn sunnudaginn 29. októ-
ber á Breiðabliki þar sem við fögum haustuppskerunni.
Matarmarkaðir á Vesturlandi
Greinarhöfundar hafa verið duglegir að þræða matarmarkaði á
Vesturlandi í gegnum tíðina og það er gaman að sjá hve víða
er nýsköpun og framþróun í framleiðslu á gæðamatvælum úr
hreinu vestlensku hráefni.
Matarauður Vesturlands vinnur að því að safna upplýsingum
um alla matar- og handverksmarkaði á Vesturlandi með það að
markmiði að búa til dagatal og kynningarefni fyrir 2018. Ef þú
hefur upplýsingar um matar- og handverksmarkaði þá endilega
sendu póst á okkur.
Með matarkveðju,
Hlédís Sveinsdóttir og
Ragnhildur Sigurðardóttir
(ragnhildur@snaefellsnes.is)
Einstakt mannlíf á
matarmörkuðum