Heimsmynd - 01.03.1991, Page 45

ari innflutningi frá Persaflóa. Það liggur í
augum uppi að einvaldur sem hefði alla
þessa olíu í hendi sér hefði fengið
kverkatak á heiminum öllum um langa
framtíð.
Því er það að allir telja sér rétt og skylt
að hlutast til um málefni þessara ríkja.
Sjá um að hernaðarjafnvægið sé rétt,
valdajafnvægið haldist, stjórnarfarið
haggist ekki. Því er það að Vesturlönd
líta hornauga sérhverja hræringu og við-
leitni fólks í þessum löndum til lýðræðis,
til áhrifa á löggjöf og stjórn landsins. Það
var haft eftir Franklin Roosevelt Banda-
ríkjaforseta um einn einræðisherrann í
Suður-Ameríku: „Mér er sama hvaða
tíkarsonur stjórnar þarna, svo lengi sem
hann er okkar tíkarsonur.“ Svipað kaldr-
anaviðhorf virðist ríkja gagnvart araba-
ríkjunum þarna. Gagnvart ísrael gegnir
öðru máli. Það er þessi tvískinnungur
vestrænna þjóða sem gerir hrottum á
borð við Saddam Hussein fært að hræra
strengi í hjörtum fátæks og fáfróðs al-
mennings. Þótt menn vilji ekkert með
sjálfan hann hafa eru viss atriði í boð-
skap hans sem munu lifa hann sjálfan og
tök hans og flokksmanna hans á írak.
En það sem skiptir máli er að búa svo
um hnúta að enginn einvaldur hafi tökin
á olíunni eða geti náð þeim tökum, með
því að færa stjórnarfar þessara landa í
hendur almennings og auðurinn dreifist
þannig meðal fólks að um það sé sæmi-
leg sátt eins og nú gerist meðal þjóða
Vesturlanda. Það er hin arabíska lausn
og eina lausnin sem dugar til lang-
frama.“
- Nú hefur Bush Bandaríkjaforseti
nánast sett þessa atburði upp sem ein-
falda baráttu milli góðs og ills . . .
„Það gera menn alltaf þegar til styrj-
aldarátaka kemur. Þá telja menn sig
þurfa að hafa hreinar línur. En ástandið
þarna er miklu flóknara en svo. í hópi
bandamanna Vesturlanda eru mörg ríki
sem eru lítið betur stödd hvað mannrétt-
indi varðar en írak Saddams Hussein.
Miðausturlönd eru líka kynleg blanda af
nútímanum og ævagömlum íslömskum
hefðum. Þannig hefur land mitt, Saúdí-
Arabía, verið ummyndað í efnislegu til-
liti með þremur fimm ára áætlunum, sem
nú er lokið. Á þessum tíma hefur skól-
um fjölgað úr 5 þúsund í 15 þúsund og
allir nemendur fá 200 dollara námsstyrk
frá ríkinu. Við höfum nú fimm háskóla
og menntakerfið er mjög fullkomið og
nútímalegt innan vissra takmarka. Sama
er uppi á teningnum með heilbrigðis-
kerfið. Sjúkrahúsum hefur fjölgað úr
fimmtíu í tvö hundruð með mjög full-
komnum búnaði og vel menntuðum sér-
fræðingum í fremstu röð. Öll sjúkrameð-
ferð er algerlega ókeypis. Berðu það
saman við Bandaríkin, þar sem ég þurfti
nýlega að borga fimm þúsund dollara
fyrir einfalda skoðun og vottorð. Húsa-
kostur hefur tekið stakkaskiptum, leir-
kofar hafa vikið fyrir steinsteyptum
íbúðabyggingum, og eins og hér eiga
flestir sína eigin íbúð. Vegakerfið stenst
samanburð við það sem best gerist hvar
sem er. Við höfum því byggt upp mjög
víðtækt velferðarríki á síðustu áratugum.
En á sama tíma hefur stjórnarfarið ekk-
ert breyst og engin þau réttindi einstakl-
ingsins, sem Vesturlandabúum þykja
sjálfsögð og eru þar lögvarinn réttur
hvers manns, hafa haldið innreið sína hjá
okkur. Eg er skáld og lögfræðingur -
ekki stjórnmálamaður - og nógu róm-
antískur til að ég hefði viljað hafa þetta
hinsegin. Stundum finnst mér ég hafa lif-
að í þúsund ár. Ég sakna gamla tímans,
þegar vatnið var sótt í brunninn og borið
inn í lágreista en vinalega leirkofana og
menn fóru ferða sinna á litlum asna eða
úlfalda en ekki Mercedes Benz. Menn
höfðu nógan tíma til skáldskapar og
fræðiiðkana og krydduðu tilveruna með
rómantík. Það eina sem á skorti í þessu
samfélagi var frjálsræði til orða og at-
hafna. Þess vegna grípa arabar gjarnan
. til sögunnar, þegar þið Vesturlandabúar
munduð tjá ykkur með pólitískum hætti.
Og fyrir þeim er sagan jafnlifandi og mér
er sagt að hún sé fyrir íslendingum.
Menn og atburðir á tíundu eða tólftu öld
eru okkur oft nákomnari en samtíðar-
menn okkar eða nýgengnar kynslóðir.
Ég átti mjög góða æsku í Iitla þorpinu
okkar, þar sem faðir minn var trúarleið-
togi (sheik). Síðan stundaði ég laganám í
Bretlandi í nokkur ár. Heimkominn
hellti ég mér út í viðskiptalífið og vann
nótt með degi í átta ár og efnaðist vel.
Svo var ég í fríi í Karachi og kynntist fag-
urri og yndislegri konu. En skyldan og
vinnan kröfðust þess að ég sneri heim,
áður en á þetta samband reyndi. Þá tók
ég mér tak og sagði: „Ómar, hví vinnur
þú öllum stundum eins og þræll og eyðir
afrakstrinum jafnóðum í fánýta hluti en
hefur engan tíma til þess sem er eftir-
sóknarvert: að yrkja ljóð, umgangast
fagrar konur, afla þér fróðleiks um
heiminn og ástunda vísindi og Iistir?" Og
ég seldi allar eigur mínar og flutti mig
um set til Bandaríkjanna, þar sem ég tók
upp þráðinn aftur við laganám. Nú er ég
í doktorsnámi í Little Rock, Arkansas,
og vonast jafnvel til að doktorsritgerð
mín um refsirétt komi til með að hafa
snertingu við ísland.
Já, ég vil eiga erindi hingað og ástæðu
til lengri dvalar, því að mér finnst þjóðlíf
ykkar og menning athyglisverð fyrir ar-
aba og vil kynnast henni nánar og kynna
fyrir löndum mínum. í fljótu bragði finn
ég margt sem mér finnst við eiga sameig-
inlegt. Sauðkindin var undirstaða at-
vinnulífs okkar og uppistaða í lífsviður-
væri um aldir. Þið eigið þetta sögulega
samhengi sem einnig einkennir menn-
ingu okkar. Og síðast en ekki síst: þið
eruð þjóð skálda og skáldskapar."
Við ræðum nú um stund stöðu skáld-
skapar og bókmennta hér á landi og
Ómar undrar og dásamar þann fjölda
bóka, sem árlega kemur út og þá ekki
síst ljóðabóka. Einnig hversu margir eiga
þar hlut að máli utan hópa eiginlegra
menntamanna. Fólki úr öllum stéttum
finnst sjálfsagt að segja ævisögu sína,
ýmist rita hana sjálft eða fá aðstoð ann-
arra, gefa út ljóð og skáldsögur. Hann
hefur heyrt að við eigum fjórar mismun-
andi þýðingar á Ijóðum persneska
skáldsins Omar Khayam, sem uppi var á
11. öld. Ég segi honum að Arabískar
nœtur eða 1001 nótt hafi verið til í ís-
lenskri þýðingu í meira en öld og oft
endurútgefin, seljist alltaf upp. Einnig
að fyrstu kynni mín af íslam hafi ég
fengið sem unglingur á sveitabæ í einni
afskekktustu sveit íslands, norður á
Snæfjallaströnd, við lestur bókarinnar
Uppruni og áhrif múhameðstrúar eftir
danska sendiherrann hér, Sage de Font-
enay, sem hafi verið kunnur arabisti og
gerkunnugur Miðausturlöndum. De
Fontenay hafi talið sig finna margar hlið-
stæður milli íslenskrar bændamenningar
og hátta og siða bedúína á Arabíuskag-
anum.
„Já, þið eruð þjóð skálda. Á ferðum
mínum um heiminn hef ég hvergi rekist
á nafna minn utan arabaríkjanna. En svo
finn ég 170 Ómara í símaskránni í
Reykjavík! Segi menn svo að skáldskap-
urinn hafi ekki áhrif og allt verði að lúta
hagnýtisgildum viðskipta og efnishyggju!
Ég er viss um að fordæmi ykkar sem
þjóðar, með langa sögu og rótgróna
menningu í hrjóstrugu landi, á erindi við
araba í dag. Ég bókstaflega verð að
koma aftur og skrifa þessa bók. Skáld-
skapurinn er inntak menningar araba
eins og ykkar íslendinga. Þegar barnið
fór að láta fjúka í kviðlingum kom allur
ættflokkurinn saman til dýrlegrar veislu
og fagnaði því að skáld var komið fram
meðal hans. Skáldið mundi festa í minni
afrek ættarinnar og alla þá atburði sem
hollt var og ljúft að minnast. Skáldið
mundi Iíka rista óvinunum níð, sem yrði
munað um aldir, þegar skammvinnir
sigrar með vopnum yrðu öllum gleymd-
ir. Og skáldið mundi ljúka upp fyrir
mönnum dásemdum paradísar og eilífri
fegurð konunnar." Og andlit hans ljóm-
ar og það slær bliki í auga. Hann minnist
fegurðar þeirra kvenna, sem voru með
honum við teiti í gær og fram eftir nóttu.
Hann fer með nokkrar hljómmiklar ljóð-
línur á arabísku. Að beiðni minni snarar
hann vísunni á ensku og ég reyni aftur
að koma henni til skila á ástkæra, ylhýra
málinu:
Nú veit ég hví land ykkar er almyrkva.
Nú veit ég hví land ykkar er almyrkva.
Því að fegurð kvennanna lýsir upp
myrkrið og bræðir ísinn og sólin skilur
að þessari fegurð stenst hún ekki snún-
ing.
„Já, ég kem áreiðanlega aftur í sumar,
þegar fer að húma,“ segir skáldið Ómar
Almóbarak og hlær.D
- ÓLAFUR HANNIBALSSON
HEIMSMYND 45