Fréttablaðið - 17.12.2015, Síða 36

Þegar maður lendir í áföllum eða erfiðleikum í lífinu þarf maður einhvern til að styðja
við sig. Ég varð þeirrar heppni
aðnjótandi síðastliðið vor að komast
í kynni við samtökin Höndina sem
veita einmitt sálrænan stuðning,
m.a. meðww vikulegum fundum þar
sem fólk deilir líðan sinni og baráttu
við lífið og það sem það hefur upp á
að bjóða.
Höndin er mannræktarsamtök
sem stofnuð voru fyrir tíu árum og
eru alhliða mannúðar- og mann-
ræktarsamtök. Leitast samtökin við
að skapa fólki vettvang til sjálfstyrk-
ingar og samhjálpar. Höndin aðstoð-
ar og liðsinnir hinum þurfandi og
styður þá sem til samtakanna leita.
Margir eiga erfitt uppdráttar eftir
áföll og hjálpar Höndin fólki í slíkum
aðstæðum og er farvegur fólks í átt
til þátttöku í samfélaginu, bæði hvað
varðar félagslega færni og atvinnu-
þátttöku. Kjörorð Handarinnar er:
Hver og einn skiptir máli – allir með.
Samtökin bjóða upp á heimsóknir
til eldra fólks og þeirra sem eru ein-
mana. Höndin býður upp á fjárhags-
stuðning, einstaklingsviðtöl, síma-
þjónustu, heimsóknir, kynningar á
geðheilbrigði, ráðgjöf, málþing og
margt fleira. Félagið starfar einnig í
sérstökum hópum, þar sem fólk tekur
höndum saman, bæði gefur og þiggur
til að byggja sig upp og styrkja aðra.
Einn liður í því starfi er að sam-
tökin halda vikulega fundi í Áskirkju
með það fyrir augum að styrkja fólk
til sjálfstæðis og þátttöku í samfé-
laginu. Fundirnir eru fyrir alla sem
vilja leita sér aðstoðar og vinna í
sínum málum, styrkja sig og sitt
eigið sjálf – fyrir þá sem eiga eða hafa
átt við geðraskanir að etja, svo sem
þunglyndi, kvíða og geðhvörf. Einnig
er þetta vettvangur fyrir þá sem eru
einmana, eru að kljást við sorg eða
missi. Síðast en ekki síst fyrir þá sem
vilja láta gott af sér leiða og hjálpa
öðrum í vanda.
Ná árangri
Einu sinni í viku hittast síðan nokkrir
félagar og ganga hressilega um Elliða-
árdalinn og er þátttaka yfirleitt mjög
góð. Markmiðið er alltaf að hjálpa
fólki að greina vanda sinn og finna
eigin styrk og getu. Enda eru hlustun,
samúð, hlýja og virðing grundvöllur
starfsins.
Hafa samtökin m.a. valið fyrirtæki
ársins sem styðja við markmiðið um
styrkingu og sjálfseflingu en einn-
ig einstaklinga ársins. Einnig standa
samtökin fyrir málþingum og hafa
nokkur verið haldin. Er þá völdum
gestum boðið að halda erindi um starf
sitt eða líf með áherslu á sjálfsstyrkingu
og árangursríka baráttu við áföll. Hefur
ennfremur verið fjallað um tiltekin
vandamál eins og kvíða, sem og starf
annarra að mannrækt einkum hér á
höfuðborgarsvæðinu og hefur aðsókn
stundum verið mjög mikil.
Bæði notendur þeirrar þjónustu
sem Höndin veitir og fólk sem sjálft
sinnir geðmálum hafa hrósað starfi
Handarinnar fyrir að ná árangri
þegar öll sund virtust lokuð hjá
þeim sem kljást við áföll eða þurfa
af öðrum ástæðum á hjálp að halda
við að rísa aftur til sjálfstæðs lífs, má
sem dæmi nefna fulltrúa notenda
geðsviðs Landspítalans og aðra skjól-
stæðinga en þessu fólki ber saman um
að þjónustan sé til fyrirmyndar og að
heimsóknir til hinna þurfandi og ein-
mana gegni gríðarmiklu hlutverki í
lífi þeirra.
Ég er afar feginn að hafa komist í
kynni við Höndina sem á ríkan þátt í
að hjálpa mér að ná andlegu jafnvægi
á ný og hlakka ég til að geta endur-
goldið það með því að gefa af mér á
þeim vettvangi. Nánari upplýsingar
um samtökin er að finna á vefslóðinni
www.hondin.is
Undanfarna daga, eins og svo oft áður, hefur spunnist umræða hér í Fréttablaðinu
um það hvort Guð sé til eða ekki til.
Og sýnist sitt hverjum.
Frá mínu sjónarhorni er mikill
munur á andlegri og huglægri trú.
Við getum spurt hvort veröldin og
tilveran með öllum sínum undrum
sé raunveruleg eða bara blekking.
Ef við svörum því játandi að hún
sé raunveruleg, getum við kallað
það Guð og þar með trúað á Guð.
Við getum líka svarað spurningunni
játandi og sagt að það sem við upp-
lifum sé raunverulegt en að það sé
ekki Guð. Svo er endalaust hægt að
takast á um það hvort Guð sé til eða
ekki.
Ég var eitt sinn spurður hvort ég
væri trúaður. Ég svaraði því til að
það væri eiginlega ekki hægt að
svara þessari spurningu vegna þess
að spyrjandinn hefði ákveðnar hug-
myndir um hvað það væri að vera
trúaður og ef ég svaraði spurning-
unni játandi þá sæi hann fyrir sér
að ég væri trúaður á þann hátt sem
ég væri kannski ekki.
Frá mínu sjónarhorni er „Guð“,
við getum kallað það alheimsorku,
æðri mátt, streymi lífsins eða
hvað sem við viljum, eitthvað óaf-
markanlegt og óskilgreinanlegt. Og
þar komum við að kjarna þessarar
endalausu deilu. „Trúleysinginn“
þarf fyrst að skilgreina Guð fyrir
sjálfum sér áður en hann segist
ekki trúa á hann. Sem sagt, fyrst skil-
greinir hann Guð og trúir svo ekki
á skilgreiningu sína. Það sama á við
um hinn „trúaða“. Hann trúir á sína
eigin skilgreiningu á Guði.
Átakaþættirnir
Átakaþættirnir í deilu bókstafstrúar
og bókstafsvantrúar eru sinn hvor
endinn á sömu spýtunni (trúar-
bragðaspýtunni).
Hrein „trú“ er, að mínu mati,
andleg upplifun og afar frábrugðin
þeirri huglægu skilgreiningu sem
trúarbrögðin eða „trúleysið“ eru svo
rækilega flækt í. Að trúa á huglæga
afmörkun er innræting sem tak-
markar vitund einstaklingsins og
hindrar upplifun andans. Andinn
stendur utan við átök og rökræðu.
Trúarbrögð hafa að miklu leyti
þróast yfir í huglægrar skilgrein-
ingar á boðskap andlegra leiðtoga.
Kristur var ekki kristinnar trúar,
Búdda var ekki Búddatrúar og
Múhameð ekki Múhameðstrúar.
Vandamálið við trúarbrögðin er
að þau hafa að miklu leyti færst frá
andlegri vakningu meistaranna yfir
í huglæga túlkun á boðskap þeirra.
Ástæða þess að fólk laðast að
boðskap andlegra meistara er að
því líður vel með hann. Ekki hug-
lægt heldur andlega og þar er mikill
munur á. Sönn upplifun á kærleika,
lotningu og þakklæti er andleg
og hefur ekkert með hugsun, skil-
greiningu eða trúarbrögð að gera.
Hún færir fólki vellíðan og þarf ekki
að heita neitt.
Um þessar mundir á sér stað
mikil andleg vakning. Fólk stígur
nú í auknum mæli út fyrir tak-
markanir trúarbragða, afmarkanir
þeirra og veraldlegar fyrirskipanir
og upplifir milliliðalaust, vegna hug-
leiðslu, yoga eða annarrar árangurs-
ríkrar andlegrar iðkunar, kærleika,
einingu og fögnuð sem hvorki þarf
að afmarka, skilgreina eða gefa nafn.
„Leitið og þér munuð finna.“
Deilan um keisarans skegg
Læsi snýst um ritun og lestur. Þótt fólk hafi náð tökum á því að færa orð í letur getur
það þó ekki skrifað um hvað sem
er. Ritunin krefst til dæmis þekk-
ingar á umfjöllunarefninu eða
reynslu sem tengist því. Svipað
gildir um lesturinn. Þeir sem
kunna að lesa, geta breytt prent-
máli í orð og setningar þegar þeir
lesa upphátt eða í hljóði. En þótt
þeir séu læsir í þessum skilningi er
ekki víst að þeir skilji vel það sem
þeir lesa og eitt er víst: Þeir geta
ekki lesið sér til gagns um hvað
sem er.
Hvers vegna ekki? Ástæðan er
sú að orðin flytja ekki fullskapaða
merkingu til lesenda; þeir verða
að skapa hana á grunni orðanna.
Þótt segja megi að samkomulag
ríki um merkingu orða í tungu-
máli, komumst við ekki hjá því
að leggja okkar merkingu í þau,
ekki síst með hliðsjón af reynslu
okkar og þekkingu. Og við getum
alls ekki skilið sumt af því sem er
talað eða skrifað vegna þess að
okkur vantar þann bakgrunn og
það samhengi sem er forsenda
skilningsins.
„Hittumst undir Jóni Sigurðs-
syni klukkan þrjú“ stóð á miða
á eldhúsborðinu. Ég las orðin
og kveikti strax á perunni enda
vissi ég að nafnið vísaði til styttu
af ákveðnum manni á tilteknum
stað. Ég skildi textann vegna þess
að ég þekkti til mannsins og stað-
arins. Annars hefði ég ekki áttað
mig á skilaboðunum þótt ég gæti
lesið orðin.
Oft sköpum við umræðugrund-
völl og nauðsynlegt samhengi með
því að tala við aðra, máta okkar
skilning við skilning þeirra, njóta
þeirrar samlegðar sem verður til
þegar fleiri en einn eða jafnvel
margir, hver á sínum sjónarhóli,
hver með sína reynslu, hjálpast
að við að skilja eitthvað sem hefur
verið sagt eða ritað.
„Áttu þá við að …?“, „Ég held
að við séum ekki að tala um það
sama.“, „Hver finnst þér þá vera
kjarni málsins?“, „Ég skil! Ég hef
alltaf haldið að …“, „Þetta er bara
lopi, hefur enga merkingu!“. Slíkt
samtal um viðeigandi skilning og
túlkun heldur áfram endalaust,
sem betur fer. Dómarar ræða
hvernig beri að skilja og túlka bók-
staf laganna miðað við tilteknar
aðstæður, nemandi spyr kennara
hvort hann geti nefnt dæmi til
skýringar, almenningur veltir því
fyrir sér, og talar saman um það,
hvernig beri að skilja eitthvað sem
forsetinn sagði í ræðu.
Snýst einnig um samskipti
Þessi dæmi, og fjölmörg önnur,
benda til þess að sköpun merk-
ingar, túlkun og skilningur snúist
ekki aðeins um hugsun einstakl-
inga heldur einnig um samskipti
fólks. Þetta á einnig við þá merk-
ingarsköpun sem ritun og lestur
snúast um. Sé eitthvað til í því að
við skiljum tæpast nokkuð ein má
spyrja hversu skynsamlegt sé að
reyna mæla lesskilning einstakl-
inga og fá út tölur eins og raunin
er þegar við mælum blóðþrýsting
eða púls.
Sú þekking sem börn búa yfir
þegar þau byrja í skóla ræður
miklu um hve vel þeim gengur að
læra að lesa og skrifa. En næringar-
ríkt veganesti að þessu leyti er háð
uppeldisaðstæðum. Foreldrar vilja
víkka og auðga reynsluheim barna
sinna en margir hafa hvorki efni á
því né tíma til þess. Þeir hafa ekki
efni á að fara í leikhús með börnin,
á tónleika eða í ferðalög, og þá
skortir tíma og orku til að skoða
með þeim fugla eða hraun ellegar
tala við þau um landsins gagn og
nauðsynjar. Þessari hlið lesskiln-
ingsins, þessari hápólitísku hlið
„ólæsisins“, þarf að gefa gaum
vegna þess að ef til vill er einna
vænlegast að efla læsi og lesskiln-
ing meðal skólanemenda á Íslandi
með því að berjast gegn fátækt og
auka jöfnuð meðal landsmanna.
Ólæsi og pólitík
Stefán
Jökulsson
lektor við HÍ
Þessari hlið lesskilningsins,
þessari hápólitísku hlið
„ólæsisins“, þarf að gefa
gaum vegna þess að ef til vill
er einna vænlegast að efla
læsi og lesskilning meðal
skólanemenda á Íslandi með
því að berjast gegn fátækt og
auka jöfnuð meðal lands-
manna.
Höndin – vel útrétt hönd
Garðar
Baldvinsson
meðlimur í
Höndinni
Markmiðið er alltaf að
hjálpa fólki að greina vanda
sinn og finna eigin styrk
og getu. Enda eru hlustun,
samúð, hlýja og virðing
grundvöllur starfsins.
Sönn upplifun á kærleika,
lotningu og þakklæti er
andleg og hefur ekkert með
hugsun, skilgreiningu eða
trúarbrögð að gera.
Sigurður
Bárðarson
Avatarmeistari
– Vitki
Stefán Máni
eins og hann gerist bestur!
„Fer lega góður spennu­
lestur.“ Auður Haralds á RÚV
„Óhugnanlega vel skrif­
uð, vel flétt uð og spenn­
andi saga.“
BB í Fréttablaðinu
1 7 . d e s e m b e r 2 0 1 5 F I m m T U d A G U r36 s k o ð U n ∙ F r É T T A b L A ð I ð