Fréttablaðið - 19.12.2015, Blaðsíða 58

Það hefur ekki hvarflað að Ástþóri Skúlasyni og konu hans, Sigríði Maríu Sig­urðardóttur, að flytja frá Melanesi sem er austast á
Rauðasandi. Nokkru aust ar við þau
er eyði býlið Sjö undá, kunnt af saka­
máli í byrj un 19. ald ar sem skáld­
saga Gunn ars Gunn ars son ar, Svart­
fugl, er byggð á. Ástþór er lamaður
fyrir neðan mitti, hann slasaðist
árið 2003 þegar bíll hans fór fram
af háum fjall vegi í Bjarn götu dal í
mikilli vetrarfærð.
Hann er bundinn hjólastól en
hefur tekist að aðlaga sig vel fötlun
sinni. „Við erum út af fyrir okkur
um jólin, við erum tvö ein í húsinu.
Veðurfar er mjög rysjótt á þessum
árstíma en oftast er færðin þannig að
það leggur sig enginn í óþarfa hættu
með því að gera sér ferð til okkar,“
segir Ástþór. „Við eigum í raun og
veru engan mokstur frá ríkinu nema
bara að hausti og svo að vori aftur.
Það er bara einn framleiðandi eftir
með mjólk á svæðinu. Þannig að
það þykir ekki borga sig ef það er
erfið tíð.“
Jólahaldið er að hans sögn með hefð­
bundnu sniði. „Við erum með skötu í
hádeginu eins og aðrir Vestfirðingar og
á aðfangadag höfum við hangikjöt. Við
höfum rolluskjáturnar að hugsa um og
það er aldrei frí í því. Við grípum mikið
í spil og lesum. Það eru ekki nema tvö
ár síðan sjónvarpsskilyrði komu hing­
að. Það má heita mjög móðins að sjá
slíkt,“ segir hann og hlær. „Útvarpsskil­
yrði eru bara langbylgjan. En við getum
reyndar hlustað á útvarpið í gegnum
sjónvarpið.“
Vegna sjónvarpsleysisins hafa hjón­
in keypt mikið af kvikmyndum til að
horfa á. „Við vorum búin að eignast
bíómyndasafn og erum mjög vel að
okkur í kvikmyndasögunni,“ segir
Sigríður og segir að þótt sjónvarpið sé
komið þá sé stundum rafmagnslaust
og þá sé eins gott að geta notið kyrrð­
arinnar. „Það er allt fallegt, mér finnst
æðisleg kyrrðin hér. Það kemur eng­
inn hingað á þessum tíma svo það er
púslað, spilað og lesið. Það verður að
finna eitthvað sem hentar við kerta­
ljósið.“ Hún segir þau þurfa að kaupa
nýjar jólaseríur á hverju ári vegna
þess hve rafmagnið flöktir. „Spennan
er svo misjöfn að jóla seríurnar eyði­
leggjast.“
Ástþór tekur undir með Sigríði
og segir rafmagnið hafa verið lélegt
í á annað ár. „Í fyrravetur vorum við
mjög oft rafmagnslaus. Það hélst illa.
Heimasíminn er líka lélegur, það næst
ekkert alltaf samband.“
Hann segir náttúruna á Rauða­
sandi vissulega stórbrotna og á
sumrin sækja ferðamenn þangað.
„Þetta er frábrugðinn staður og ein­
stakur, það er nú kannski ekki neitt
eitt frekar en annað sem mér finnst
fallegt. Það er náttúrulega útsýnið frá
bænum, bjargið og sandurinn. Það
eru margir farnir að koma hingað
á sumrin og eykst stöðugt ár frá ári.
En straumurinn liggur bara hingað
þegar tíðin er góð.
Ég óttast nú svolítið þessa þróun
með útlendinga á vanbúnum bílum
sem eru að reyna að ferðast hér. Ég
hefur lent í því að vera að bjarga
þeim af fjallinu. Það er hættulegt
að ferðast á þessum tíma, því það
er enginn á ferðinni ef eitthvað fer
úrskeiðis og menn geta því setið lengi
fastir á fjallinu.“
Þau Sigríður una sér vel þrátt fyrir
þessi vandkvæði sem fylgja því að
búa svona afskekkt. „Það hefur ein­
hvern veginn ekki hvarflað að okkur
að fara héðan. Ég held að maður sé
fastur í þessari tilveru hér.“
Föst í fallegri tilveru á Melanesi við Rauðasand
Ekki mokað lengur fyrir soninn fyrir jól
Ef ég hef veturinn af þá verð ég líka sumarið, ég segi það allt­af,“ segir Elísabet Pétursdótt­ir, bóndi á Sæbóli á Ingjalds­sandi. Hún og sautján ára
sonur hennar eru einir ábúenda
eftir í afskekktum vestfirskum dal en
Ingjaldssandur er við Önundarfjörð
milli Barða og Hrafnaskálanúps.
„Við erum yfirleitt tvö heima. Strák­
urinn minn kemur til mín fyrir jól. Við
erum alveg lokuð af á þessum tíma árs
og nú er ég að slást við kerfið því ég
fæ ekki lengur mokstur. Áður var séð
til þess að sonur minn kæmist í og úr
skóla en nú þegar skólaskyldunni er
lokið er því lokið,“ segir Elísabet, jafn­
an kölluð Bettý. Hún segir einu ástæðu
þess að sonur hennar kemst líklega til
hennar fyrir jól nýafstaðið óveður.
„Óveðrið varð nú líklega til þess að
ég get haldið jól með syni mínum. Það
varð svo mikið foktjón hér í grennd­
inni að það hefur þurft að gera við hitt
og þetta og því hefur verið mokað. Hjá
mér verður til dæmis gert við kantinn
á fjárhúsunum,“ segir hún frá og tekur
um leið plötu úr ofninum með smá­
kökum fyrir viðgerðarmennina sem
eru væntanlegir. „Þannig að alveg
óvænt er orðið léttfært til mín.“
Það er kyrrð yfir jólahaldinu. Bettý
byrjar alla daga eins og vant er í fjár­
húsunum. „Við erum með skötu á
Þorláksmessu og svo var ég með hangi­
kjöt í fyrra á jóladag og við hlustum á
messuna við borðhaldið. þegar ég var
að alast upp var hlustað á messuna
áður en borðhaldið hófst, en ég hef
þetta svona.“
Rafmagnsleysi háir Bettý og þá
hefur ekki verið hægt að horfa á sjón­
varp á Sæbóli í tvö ár. „Það er oft raf­
magnslaust einhverja daga um jól
vegna veðurs en við höfum sloppið
á aðfangadag. Ég hlusta stundum á
útvarpið og verð stundum örg þegar
þeir endurtaka sama þáttinn tvisvar.
Það er stór hópur á landsbyggðinni
sem nær ekki útsendingum Ríkissjón­
varpsins og hefur ekki vísan aðgang að
rafmagni. Það stendur til að bæta úr
þessu, ég er með gervihnattadisk utan
á húsinu sem ég næ illa sambandi með.
Það er aldrei hægt að treysta á hann. Ég
hef ekki notað hann síðan í fyrra. Svo
er ég með radíósíma, því síminn dettur
reglulega út líka.“
Hún nýtur samverunnar við soninn
yfir hátíðarnar. „Það færist helgibragur
yfir allt. Ég les yfir jólin, er með Reisu­
bók Guðríðar sem ég ætlaði að geyma
til jóla en ég hef verið að stelast í hana.
Svo finnst mér bækurnar hennar Vil­
borgar Davíðsdóttur góðar. Það eru
ómöguleg jól ef maður hefur ekki góða
bók að lesa.“
Bettý segist birg fyrir jólin. Vegna
þess hve rafmagnsleysi er títt er hætta
á að það sem geymt er í frysti skemm­
ist. „Ég var nú svo heppin að kjötið
mitt skemmdist ekki í óveðrinu. Ég
var að fá kjötið frá sláturshúsinu og
það er í lagi með það. Ég er með tvær
frysti kistur. Ég er með mjólk og brauð í
annarri kistunni. Ég var svo heppin að
komast á Flateyri á meðan rafmagns­
leysið varð. Ég sá mest eftir frosnu
grænmeti sem skemmdist en það
kemur ekki að sök.“
Ef ég hEf vEturinn af þá
vErð ég sumarið, ég sEgi
það alltaf.
Elísabet Pétursdóttir bóndi
það Er hættulEgt að
fErðast á þEssum tíma,
því það Er Enginn á
fErðinni Ef Eitthvað
fEr úrskEiðis og mEnn
gEta sEtið lEngi fastir
á fjallinu.
Ástþór Skúlason í Melanesi
Hér sést Látrabjarg í vetrarríkinu á Rauðasandi.
Elísabet á Sæbóli hefur ekkert sjónvarp en unir sér við lestur um jólin. Hún segir helgibrag færast yfir sveitina um jól. Mynd/Stöð 2
1 9 . d e s e m b e r 2 0 1 5 L A U G A r d A G U r58 h e L G i n ∙ F r É T T A b L A ð i ð