Fréttablaðið - 29.08.2015, Side 28

V ið vissum að í þessum hóp var fullt af hæfileika­fólki. Hugmyndin var fyrst og fremst sú að skapa far­veg fyrir þessar
raddir,“ segir Rúnar Guð brandsson
leikstjóri sem ásamt Ilmi Kristjáns­
dóttur stofnaði Heimilislausa leik­
húsið Ethos sem setti upp sýninguna
Verð að heiman í dag, á Menningar­
nótt. Sýningin var fjölbreytt sam­
suða ýmissa listforma, farið var með
ljóð, sungið, leikið og dansað.
Leikararnir eiga það allir sam­
eiginlegt að vera utangarðs í sam­
félaginu, heimilislausir, hælisleit­
endur, flóttafólk, sumir hafa glímt
við áfengisvandamál, geðsjúkdóma
eða langtímaatvinnuleysi. Hug­
myndin að leikhúsinu kviknaði í vor
en bæði hafa þau Rúnar og Ilmur
lengi haft áhuga á því að vinna að list
með utangarðshópum í samfélaginu.
Vinna gegn fordómum
„Við ákváðum bara að kýla á þetta og
sjá hvort þetta myndi ganga hér á Ís­
landi,“ segir Rúnar. Viðbrögðin voru
góð og fjölmargir vildu taka þátt. Og
ekki skorti hugmyndirnar. „Þetta
eru raddir sem kannski heyrast ekki
alla jafna. Okkur langaði bara að
búa til leikhóp fyrir þetta fólk. Þarna
er fullt af hæfileikum og það er
búið að vera alveg frábært að vinna
þetta,“ segir hann. Þátttakendurnir
komu sjálfir með hugmyndir að því
hvað þeir vildu gera í sýningunni.
„Það lögðu allir sitt í púkkið og svo
var valið úr. Í hópnum eru miklir
hæfileikar og við hefðum getað gert
miklu meira. Það er til dæmis einn í
hópnum sem er mikill myndlistar­
maður og við höfðum hugsað okkur
að blanda myndlistinni inn á ein­
hvern hátt en það var bara ekki tími
til þess. Sumir áttu ljóð eða texta
sem voru mjög góðir. Við völdum
bara úr en það var miklu meira efni
þarna,“ segir hann.
Fæstir sem tóku þátt höfðu kom­
ið fram áður og flestir eru  í þannig
stöðu að eiga kannski ekki auðvelt
með að finna vettvang fyrir list­
sköpun sína. Rúnar segist hafa lært
margt um stöðu þessara jaðarhópa
á vinnunni í sumar.
„Það er líka kannski svolítið hug­
myndin með þessu, að vinna gegn
fordómum. Þú sérð eitthvert fólk og
stimplar það. En allir hafa einhverja
sögu og það eru ástæður fyrir öllu.
Það er fegurðin sem býr í öllu fólki
að einhverju leyti og allir hafa eitt­
hvað fram að færa.“
Gefandi á alla kanta
Rúnar segir það hafa verið gefandi á
alla kanta að taka þátt í þessari vinnu.
Þó að mörg úrræði séu fyrir þennan
hóp þá vanti oft upp á eitthvað til að
næra andlegu hliðina. Að fólk hafi eitt­
hvað fyrir stafni og geti gefið af sér. Það
hafi þó aldrei verið ætlunin að bjarga
neinum og ekki gengið út frá því.
Allir eiga sér sína sögu
Rúnar segir vinnuna við leikhúsiö hafa verið gefandi á alla kanta og vonast til að verði áframhald á starfinu. Fréttablaðið/Ernir
Viktoría
Hermannsdóttir
viktoria@frettabladid.is
Rúnar Guðbrandsson
segir það hafa verið
gefandi vinnu að
setja upp leikrit með
utangarðsfólki. Hann
vonast til þess að
hægt verði að starf-
rækja Heimilislausa
leikhúsið áfram enda
sé mikill áhugi og
þörf fyrir það.
„Þetta var góð upplifun og gaman
að geta gefið af sér,“ segir Davíð
Ingi sem tók þátt í sýningunni.
Davíð hefur verið á götunni meira
og minna frá 18 ára aldri. Hann
er núna 39 ára, hefur verið edrú
í nokkra mánuði, kom úr fangelsi
fyrir nokkrum mánuðum og býr á
áfangaheimili. Davíð spilaði frum-
samið lag og fór með gamanmál á
sýningunni. Hann segir æfingarnar
hafa gengið vel og að það hafi
verið gaman að sýna á Menningar-
nótt þótt hann hafi verið nokkuð
orkulaus eftir æfingarnar og stritið
við að reyna að koma sér á beinu
brautina. Hann segir það vera erfitt
þar sem lítið sé af úrræðum sé fyrir
þá sem eru nýkomnir úr fangelsi líkt
og hann. „Maður rekst á veggi alls
staðar.“
Góð upplifun að taka þátt Líf í æðarnar
„Ég fékk alveg líf í æðarnar út af þessu,“
segir Herbert Marinósson sem tók
þátt í sýningunni. Hann hefur verið á
götunni meira og minna í átta ár en
Herbert er 73 ára gamall og segist enga
heilsu hafa til þess að vera á götunni.
Hann sefur í Gistiskýlinu en hefst við í
miðbænum yfir daginn. „Það var fyrir
röð tilviljana að ég datt inn í þetta.“
Hann las upp ljóð á sýningunni.
„Það kemur frá kórunum, ég hef svo
þjálfaða rödd,“ segir Herbert sem hefur
sungið í heilmörgum kórum í gegnum
tíðina. Hann segir samstarfið í hópnum
hafa gengið alveg prýðilega og að
það hafi verið skemmtilegt að hafa
eitthvað fyrir stafni yfir daginn. „Þetta
var ekki mikið æfingatímabil en það
var aðallega það að ég þurfti að hafa
þolinmæði til að hlusta á aðra,“ segir
Herbert.
Davíð Ingi og Herbert tóku þátt í sýningunni
„Margt af þessu fólki hefur verið
mjög einangrað lengi. Bara það
að koma og hitta fólk og finna til­
gang skiptir máli. Það sem þau eiga
kannski að mestu sameiginlegt,
þótt þau séu ólík um margt er að
þau hafa tíma. Með þessu geta þau
gefið tímanum gildi, verið að vinna
að einhverju. Það  er mjög gefandi
að vinna á skapandi hátt og búa
eitthvað til,“ segir hann og heldur
áfram.
„Það er líka mikilvægt fyrir margt
fólk í þessari stöðu að stíga það
skref að fara að gefa, að vera ekki
alltaf í hlutverki þiggjandans eða
eins og við sjáum það utan frá. Þetta
er fólk sem hefur fullt að gefa líka.“
Miklir fordómar
Í hópnum er meðal annars að finna
útigangsmanninn Herbert sem
hefur verið á götunni í átta ár. Hann
er 73 ára en yngsti þátttakandinn er
um tvítugt. Þarna komu því saman
allir aldurshópar.
Æfingatímabilið gekk vel þó að
á ýmsu hafi gengið. Sumir komu
og fóru en kjarnahópurinn hélst
nánast allan tímann og það var
hópurinn sem sýndi tvær sýningar
fyrir fullu húsi í samkomusal Hjálp­
ræðishersins á Menningarnótt.
Röðin inn á sýningarnar náði langt
út á Austurvöll og færri komust að
en vildu.
Rúnar segir mikla fordóma ríkja
í samfélaginu gagnvart þessum
jaðarhópum. „Ég held að það þurfi
að hugsa öll þessi mál svolítið upp
á nýtt. Alkóhólismi og fíkn eru
heilsufarsleg vandamál en það eru
ofboðslegir fordómar gagnvart
þessu öllu. Líka geðsjúkdómum,
langtímaatvinnuleysi og þessu öllu.
Fordómaveggurinn er mjög erfiður.
Það er alltaf ástæða fyrir því að fólk
lendir í þessari stöðu. Öll erum við
manneskjur og það var kannski
svolítið flöturinn sem við vildum að
kæmi í gegn með þessari sýningu.
Hvað þetta fólk hefur að segja og
hvað það hefur fram að færa. Það
þarf viðhorfsbreytingu varðandi
þessi mál.“
Vonast til að halda áfram
Rúnar segist vonast til þess að
hægt  verði að starfrækja leikhúsið
áfram í einhverri mynd. Það sé
mikill áhugi á meðal leikaranna en
líka almennings en færri komust
að en vildu á sýningarnar á Menn­
ingarnótt.
„Okkur langar mjög mikið til að
halda þessu áfram og það er greini­
lega mikil þörf fyrir það. Það er
mikill áhugi í þessum hóp fyrir að
gera meira. Það þarf þá einhvern
veginn að finna því farveg, það er
ekki endalaust hægt að vinna við
engin skilyrði. Við unnum þetta
þannig séð bara í sumar í sjálfboða­
vinnu launalaust. Hjálpræðisherinn
reyndist okkur mjög vel í sambandi
við húsnæði. En næsta skref væri
kannski að reyna að finna þessu
einhvern farveg og byggja upp ein­
hvern strúktúr í kringum þetta. Við
vonum að við getum haldið þessu
áfram.“
Þetta eRu RaddiR sem
kannski heyRast ekki
aLLa jafna. OkkuR LanG-
aði baRa að búa tiL Leik-
hóp fyRiR Þetta fóLk.
2 9 . á g ú s t 2 0 1 5 L A U g A R D A g U R28 H e L g i n ∙ F R É t t A B L A ð i ð