Morgunblaðið - 19.09.2019, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 19. SEPTEMBER 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ísraelar genguað kjörborð-inu í annað
sinn á þessu ári í
fyrradag, eftir að
ekki tókst að
mynda starfhæfan
meirihluta á ísraelska þinginu
eftir fyrri kosningarnar, sem
fram fóru í apríl. Og ekki
minnkaði óvissan við niðurstöð-
urnar nú.
Þegar þetta er skrifað og
nær öll atkvæði hafa verið talin
er útlit fyrir að Likud-bandalag
Benjamíns Netanyahus, for-
sætisráðherra Ísraels, fái 31
sæti, einu minna en flokkur
sósíaldemókrata, Blá-hvíta
bandalagið, sem fyrrverandi
hershöfðinginn Benny Gantz
hefur leitt í stjórnarandstöðu.
Stóru flokkarnir tveir töpuðu
samtals tíu þingsætum frá því í
apríl, en sjö þeirra komu frá
Likud-bandalaginu.
Þegar aðrir flokkar í stóru
kosningablokkunum tveimur
eru taldir með munar einnig að-
eins einu þingsæti á milli hægri
og vinstri flokkanna, en hvorug
blokkin er með nægan þing-
styrk til þess að mynda starf-
hæfan meirihluta, eða 61 þing-
mann af þeim 120 sem sitja á
ísraelska þinginu. Sá sem helst
hefur hagnast á niðurstöðunni
er Avigdor Lieberman, fyrrver-
andi varnarmálaráðherra.
Flokkur hans, Yisrael Bei-
tenu, var upphaflega stofnaður
sem málsvari rússneskumæl-
andi gyðinga í Ísrael. Nú fylgir
flokkurinn hins vegar þjóðern-
issinnaðri stefnu, og hefur með-
al annars sett á oddinn kröfur
um að lögum um herskyldu
verði breytt, þannig að þeim
gyðingum sem aðhyllast orþó-
dox-trú verði einnig gert að
sinna henni. Þessar kröfur Lie-
bermans voru ein helsta ástæð-
an fyrir því að ekki tókst að
mynda hægristjórn
eftir kosningarnar
í apríl.
Nú er þó önnur
staða uppi, og hef-
ur Lieberman
hvatt eindregið til
þess að mynduð verði nokkurs
konar „þjóðstjórn“ milli stóru
flokkanna tveggja með þátt-
töku Yisrael Beitenu. Slík
stjórn myndi hafa 73 þingsæti
af 120 og traustan meirihluta,
en óvissara er hvort flötur sé á
slíkri stjórnarmyndun, sér í
lagi í ljósi forsögunnar sem
knúði fram kosningarnar nú.
Þá flækir stöðuna að Net-
anyahu hefur ekki beinlínis set-
ið á friðarstóli sem forsætisráð-
herra, og hefur stjórnar-
andstaðan, með Benny Gantz í
broddi fylkingar, verið mjög
gagnrýnin á embættisfærslur
hans. Þá hafa nokkur spilling-
armál komið upp sem beinast
að Netanyahu og eiginkonu
hans, sem eflaust hafa átt sinn
þátt í fylgistapi hans í kosning-
unum nú.
Líklegt er að auki, að Gantz
muni gera kröfu um að fá
stjórnarmyndunarumboðið,
enda er flokkur hans nú orðinn
sá stærsti á þinginu. Það ásamt
fylgistapi Netanyahus gerir
það líklegra en ella að forsætis-
ráðherrann muni þurfa að gefa
sæti sitt eftir.
Óhætt er að segja að vegna
þeirrar ólgu sem ríkir í Mið-
austurlöndum nú, meðal annars
eftir sprengjuárásirnar um síð-
ustu helgi, sé afar óheppilegt að
ekki hafi fengist skýrar línur í
ísraelsku kosningunum. En
þessi ólga kann þó einnig að
verða til þess að leiðtogarnir
leggi ágreining sín á milli til
hliðar og þar með að sú lausn
sem Lieberman hefur bent á sé
möguleg, þó að hún hafi ekki
verið það áður.
Staða Netanyahus
veiktist í kosning-
unum sem hann
boðaði til}
Áframhaldandi óvissa
Fyrir mörgumáratugum var
sagt frá því sem
dæmi um mannleg
undur veraldar að
njósnahnettir
Bandaríkjanna
væru færir um að mynda eld-
spýtustokk á garðflöt hvar sem
væri í heiminum og lesa þar
texta. Frá þessum tíma hefur
furðuverkfærum njósnara
fleygt fram og hnöttum þeirra
fjölgar ört og linsur batna. Það
veikir því óneitanlega trúverð-
ugleikann ef ekki má auðveld-
lega rekja ekki seinna en strax
hvaðan flaugar koma sem fara
hundruð kílómetra til að
sprengja í loft upp mikilvægar
olíuhreinsunarstöðvar í Sádi-
Arabíu.
Sprengjum hef-
ur misserum sam-
an rignt yfir
bandamenn Írana í
Jemen og ólíklegt
að bækistöðvar
séu enn til ólask-
aðar þar sem nota má til svo
umfangsmikilla árása. Yfirvöld
í Riyadh sýndu í gær brot úr
flaugunum sem notaðar voru
til árásanna og Pompeo utan-
ríkisráðherra fullyrðir að
klerkarnir í Teheran beri
ábyrgð á þeim. Trump forseti
segir að skrúfur viðskipta-
þvingana gegn Íran verði enn
hertar en herskárri mönnum
vestra og meðal bandamanna
hans þykir meinleysis gæta í
viðbrögðum við ósvífnum árás-
um.
Veikleikar virðast
vera í vörnum þeirra
svæða sem við-
kvæmust eru núna}
Göt í vörnunum? S
íðustu misseri höfum við fengið
fregnir af því í flensutíðum, að
staðan á bráðamóttöku Landspít-
ala sé það slæm vegna ofgnóttar
verkefna að fólki með minniháttar
verki eða flensueinkenni sé eindregið ráðlagt
að koma ekki. Staðan er grafalvarleg enda
ljóst að með fulla deild er ekki hægt að vera í
viðbragðsstöðu eins og gert er ráð fyrir á
bráðadeildum ef stórt slys verður eða aðrar
hörmungar.
Þær fréttir sem okkur hafa borist á undan-
förnum dögum, fyrir flensutímabil, eru slíkar
að nú verður eitthvað að breytast. Staðan á
bráðamóttökunni getur beinlínis verið hættu-
leg bæði sjúklingum og starfsfólki. Starfsfólk
bráðadeildar hefur hvað á eftir öðru stigið
fram og lýst því hvernig það reynir allt hvað
það getur til að sinna þeim sem þangað leita, á göngum
og í óútbúnum herbergjum, á biðstofum og hvar sem er
bara til að reyna að veita hjálp. Við heyrum af því að allt
að tvö hundruð einstaklingar leiti á deildina á sólarhring.
Að allt að fimmtíu sjúklingar liggi inni í einu og hópur
fólks bíði frammi á biðstofu. Að á dögunum hafi tuttugu
og tveir sjúklingar legið beinlínis á gangi bráðadeildar-
innar vegna þess að allar stofur voru fullar. Það er ekk-
ert nýtt að sjúklingar liggi á ganginum, jafnvel dögum
saman, en við verðum að sjá í hvaða stöðu við erum að
setja sjúklinga, aðstandendur og ekki síður starfsfólkið.
Samtal á sér stað, upplýsingum deilt um ástand, líðan og
ástæður komunnar. Á bráðamóttöku er tekið
á móti fólki eftir slys, fólki eftir heimilis- og
kynferðisofbeldi, fólki með alvarlega sjúk-
dóma jafnvel á síðustu stigum lífs síns. Þá eru
þarna börn og eldri borgarar, andlega veikir
sem líkamlega, fólk í annarlegu ástandi sök-
um vímuefnaneyslu. Já, og þarna er líka
starfsfólk sem gerir betur og betur, leggur
sig allt fram um að standa við eið sinn sem
það sór í upphafi ferilsins um að gera allt sem
í þess valdi stendur til að lækna sjúka og hlúa
að þeim.
Ástæða þessa alls er fráflæðisvandi vegna
þess að ekki er hægt að útskrifa fólk af bráða-
deild og engin deild innan Landspítala eða ut-
an getur tekið við sjúklingunum. Okkur er
tjáð að húsnæðisskortur sé ekki eini vandinn
heldur einmitt skortur á faglærðu starfsfólki
sem leitað hefur í önnur störf vegna þeirra starfskjara
sem í boði eru á Landspítala. Nú á svo að spara að beiðni
stjórnvalda, fella þarf niður vaktaálag svo ekkert tillit
verður tekið til þess hversu mikið álag það er að ganga
vaktir allan sólarhringinn. Ég átta mig hreint ekki á því
hvernig stjórnvöld sjá fyrir sér að Landspítali, þjóðar-
og héraðssjúkrahús, eigi að sinna grunnþjónustu við
íbúa landsins. Ég held að það hafi hreinlega farið eitt-
hvað úrskeiðis við áætlun stjórnvalda og þau hljóta bara
að geta gert betur. helgavala@althingi.is
Helga Vala
Helgadóttir
Pistill
Gerum betur, gerum miklu betur
Höfundur er þingman Samfylkingarinnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Þrátt fyrir að útlit sé fyrirað flest sveitarfélagannasex á höfuðborgarsvæð-inu, sem eiga Byggða-
samlagið Sorpu, muni á endanum
samþykkja að gangast í ábyrgð fyr-
ir 990 milljóna króna láni fyrir
Sorpu hjá Lánasjóði sveitarfélaga,
er ekki útséð um að lántakan geti
gengið eftir. Það er skýr krafa hjá
Lánasjóði sveitarfélaga að lán verða
ekki veitt byggðasamlögum nema
fyrir liggi samþykki allra sveitarfé-
laga sem að þeim standa um að þau
gangist í ábyrgð fyrir lántökunni.
Fram hefur komið að bæjarráð Sel-
tjarnarness hefur neitað að gangast
í ábyrgð fyrir láninu til Sorpu til að
fjármagna viðbótarkostnaðinn við
byggingu gas- og jarðgerðarstöðvar
í Álfsnesi o.fl., sem fyrirtækinu láð-
ist að gera ráð fyrir og í ljós kom að
stafar af mistökum við gerð síðustu
fjárfestingaáætlunar.
Sá viðbótarkostnaður sem
tryggja þarf fjármögnun fyrir hefur
verið talinn vera um 1,3 milljarðar
en gæti skv. fráviksspám legið á
bilinu 1.183 til 1.641 milljón kr.
Meirihluti borgarstjórnar sam-
þykkti í fyrrakvöld að gangast í
ábyrgð fyrir láninu en fulltrúar
minnihlutans nema fulltrúi Sósíal-
istaflokksins, greiddu atkvæði á
móti. Sjálfstæðismenn sögðust
leggjast alfarið gegn því að veita
veð í útsvarstekjum skattgreiðenda
vegna lausataka í rekstri.
Í Kópavogi var lántakan sam-
þykkt með 9 atkvæðum en tveir
sátu hjá. Bæjarráð Garðabæjar
samþykkti að vísa erindinu um ein-
falda ábyrgð vegna lántökunnar til
afgreiðslu bæjarstjórnar. Gunnar
Einarsson bæjarstjóri segir að er-
indið verði tekið fyrir í bæjarstjórn
í dag og á hann frekar von á að það
verði samþykkt. ,,Það er ekki hægt
að stöðva framkvæmdina eða bara
bíða því þetta er á fullri ferð. Þetta
er ekki að hafa áhrif á fjárhags-
áætlanir sveitarfélaganna. Þarna er
um að ræða lengingu í lánum og ný
lán sem greidd eru af rekstrinum í
framtíðinni,“ segir hann. Bæjarráð
Mosfellsbæjar samþykkti í byrjun
mánaðarins að veita einfalda ábyrgð
og veðsetja til tryggingar ábyrgð-
inni tekjur sínar vegna láns Sorpu
hjá Lánasjóði sveitarfélaga. Bæj-
arráðið harmaði þau mistök sem
gerð voru við áætlun fjármögnunar
stöðvarinnar við Álfsnes. Bæjarráð
Hafnarfjarðar samþykkti sambæri-
lega heimild 12. september.
Hlutur sveitarfélaganna í
Sorpu er misstór. Reykjavíkurborg
á t.d. rúm 66% en Seltjarnarnes
tæp 3%.
Þurfa allir að ábyrgjast lánið
,,Til að byggðasamlag fái lán
þá þurfa allir eigendurnir að
ábyrgjast sinn hluta lánsins,“ segir
Óttar Guðjónsson, framkvæmda-
stjóri Lánasjóðs sveitarfélaga.
Hann getur ekki tjáð sig um ein-
stakar lánveitingar en segir að
þessi krafa sjóðsins sé skýr. ,,Það
er alltaf regla hjá okkur að ef
byggðasamlag sækir um lán, þá
þurfa allir sem eiga aðild að því að
ábyrgjast lánið og veita veð í
tekjum,“ segir hann. Breytir engu
þar um þó að eitt eða fleiri sveitar-
félaga eigi aðeins örlítinn hlut í
byggðasamlagi. Reglan er til komin
vegna ákvæða sveitarstjórnarlag-
anna um að sveitarfélögum er
óheimilt að ábyrgjast skuldir ann-
arra sveitarfélaga. ,,Byggða-
samlögin eru á ábyrgð sveitarfélag-
anna saman þar sem hver á sinn
hluta og það er ekki heimild í sveit-
arstjórnarlögum að eitt sveitarfélag
geti ábyrgst skuldir annars,“ segir
Óttar.
Fá ekki Sorpu-lánið
nema öll standi að því
Morgunblaðið/Styrmir Kári
Urðunarstöðin í Álfsnesi Gas- og jarðgerðarstöðin á að koma í gagnið á
árinu 2020 og taka við yfir 95% heimilisúrgangs frá höfuðborgarsvæðinu.
Fulltrúar í nágrannasveitar-
félögum borgarinnar sem rætt
var við í gær eru auðsjáanlega
alls ekki sáttir við þá miklu
framúrkeyrslu sem orðið hefur
hjá Sorpu. Fara verði ítarlega í
saumana á þessu máli og verk-
ferla og gera úttekt á rekstr-
inum. En sú afstaða virðist þó
ráða hjá mörgum að ekki verði
hjá því komist að samþykkja
ábyrgðina, þó með semingi sé
gert, og veita stjórn Sorpu
heimild til að taka umrætt lán
til 15 ára, af þeirri einföldu
ástæðu að úr því sem komið er
megi ekki tefja áframhaldandi
framkvæmdir við gas- og jarð-
gerðarstöðina í Álfsnesi og
kaup á tækjabúnaði í stækkaða
móttökustöð Sorpu í Gufunesi.
Gert hefur verið ráð fyrir að
gas- og jarðgerðarstöðin verði
tekin í notkun á næsta ári en
hætta á urðun á lífrænum heim-
ilisúrgangi fyrir lok næsta árs.
Þetta setur þrýsting á fram-
gang verkefnisins.
Samþykkja
með semingi
SVEITARFÉLÖG