Morgunblaðið - 20.09.2019, Side 10

10 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. SEPTEMBER 2019
BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Guðmundur Sigfinnsson, hagfræð-
ingur hjá Íbúðalánasjóði, segir vinnu
vera í gangi við mat á umfangi og
áhrifum hlutdeildarlána. Þau eru
einnig nefnd eiginfjárlán.
Ásmundur Einar Daðason, félags-
og barnamálaráðherra, sagði í sam-
tali við Morgunblaðið í gær að með
eiginfjárlánum ætti að gera ungu
fólki og tekjulágum, sem ekki geta
safnað fyrir útborgun, kleift að kom-
ast í eigið húsnæði.
Þegar tillögur þessa efnis voru
kynntar var rætt um að ríkið veitti
eiginfjárlán sem gætu numið 15-30%
af kaupverði og væru án afborgana.
Íbúðalánasjóður mun veita lánin
fyrir hönd ríkissjóðs en ætlunin er að
þau verði endurgreidd við sölu íbúð-
ar eða lok lánstímans.
Styður við tekjulága
Guðmundur segir nýju lánin vera
lið í aðgerðum til að lækka þröskuld
ungs fólks og tekjulágra inn á hús-
næðismarkaðinn. „Annars er nú
unnið að nánari útfærslum á hlut-
deildarlánunum,“ segir Guðmundur.
Hann segir aðspurður að þau skil-
yrði sem lánunum fylgja verði al-
menn og hugað sérstaklega að fyrstu
kaupendum og öðrum hópum sem
hafa átt erfitt með að eignast hús-
næði. Spurður hvort aðgerðirnar
muni hafa áhrif til hækkunar fast-
eignaverðs segir Guðmundur að sá
þáttur sé nú til skoðunar.
,,Stórar aðgerðir geta alltaf haft
áhrif á verðþróun á markaði. Það er
unnið að því að meta áhrifin með það
að markmiði að þau hafi ekki teljandi
áhrif til hækkunar á fasteignaverði.“
Skilgreina þarf húsnæðið
Ragnar Þór Ingólfsson, formaður
VR, hefur komið að undirbúningi
eiginfjárlána fyrir hönd ASÍ.
Hann segir til skoðunar hvort
setja eigi tekjumörk vegna fyrirhug-
aðrar aðstoðar, eða miða við há-
marks kaupverð á íbúðum.
„Það þarf jafnframt að skilgreina
hvað er hagkvæmt húsnæði svo
markaðurinn sé að byggja rétta hús-
næðið fyrir réttu hópana. Þá þarf að
skoða hvort aðgerðin eigi aðeins að
ná til nýbygginga,“ segir Ragnar
Þór. Undirbúningsnefnd vegna þess-
ara aðgerða hafi fengið þær upplýs-
ingar frá breskum embættismönn-
um að eiginfjárlán þar í landi verði
takmörkuð við fyrstu kaupendur ár-
in 2021-2023. Eftir að þau komu til
sögunnar árið 2013 hafi þau ýtt veru-
lega undir framboð íbúða í Bretlandi.
Telur Ragnar Þór þetta geta skap-
að fordæmi um útfærsluna á Íslandi.
„Við þurfum að geta hagað málum
þannig að einfalt sé að breyta til og
aðlaga framboðið, til dæmis hjá
Bjargi, þar sem ég sit í stjórn. Það
hafa komið upp alls kyns vandamál
við úthlutun íbúða hjá Bjargi. Þau
snúa meðal annars að því hvað skal
gera ef fólk er of tekjulágt til að
komast í úrræði. Það vinnur auðvitað
gegn markmiðinu og kallar á breyt-
ingar á ýmsu varðandi úthlutun.“
Lágt hlutfall misnotar kerfið
Spurður hvort hægt verði að
tryggja að kaupendur slíkra íbúða
muni ekki nota tækifærið og fram-
leigja þær á hærra verði en sem
nemur útborguninni segir Ragnar
Þór þetta vissulega vera vandamál
hjá leigufélögum. Til dæmis hjá
stærsta leigufélagi Danmerkur.
Á hinn bóginn bendi athuganir til
að mjög lágt hlutfall leigjenda mis-
noti kerfið á þennan hátt.
„Það verður fylgst með þessu. Það
eru alltaf einhverjir sem reyna að
nýta sér kerfin okkar, sama hvaða
kerfi við setjum upp, í misjöfnum og
misgóðum tilgangi. Ef kaupendur
slíkra íbúða fara hins vegar tíma-
bundið til útlanda í nám þurfa þeir að
hafa svigrúm til að leigja út íbúð-
irnar. Slíkt er t.d. heimilt í Bretlandi
og Skotlandi. Þá þarf líka að bregð-
ast við ef tveir aðilar í slíkum úrræð-
um hefja sambúð en þá gæti krafan
orðið sú að annar aðilinn seldi sína
íbúð eða greiddi út hlut ríkisins í eig-
infjárláninu,“
segir Ragnar Þór.
Hann situr
fyrir hönd ASÍ í
stýrihópi þar sem
eru einnig fulltrú-
ar frá Íbúðalána-
sjóði og Sam-
bandi íslenskra
sveitarfélaga. Að-
gerðirnar eru
hluti af lífskjara-
samningunum. Mikið var rætt um
húsnæðismál í kjarabaráttunni.
Leiði að óbreyttu til hækkana
Elvar Orri Hreinsson, sérfræðing-
ur hjá Greiningu Íslandsbanka, segir
það almenna reglu að aðgerðir sem
hjálpa fólki að eignast íbúð leiði að
óbreyttu til að íbúðaverð hækki. Þá
sé sama úr hvaða átt hjálpin kemur,
hvort ríkið eða einkaaðilar eigi í hlut,
og einnig á hvaða formi stuðningur-
inn er.
„Aðgerðin getur þannig unnið
gegn markmiði sínu. Ef ætlunin er
að hjálpa fólki sem er í vandræðum
með að kaupa húsnæði, en húsnæðis-
verð hækkar fyrir vikið, er kannski
betur heima setið en af stað farið.
Það fer eftir því hverjum á að hjálpa
og hversu sértæk aðgerðin er hvaða
áhrif hún mun hafa á húsnæðisverð.“
Velta á skilyrðunum
„Áhrifin velta því töluvert á skil-
yrðunum. Ef íbúðirnar verða að vera
nýbyggingar munu áhrifin mögulega
einskorðast við slíkt húsnæði. Þá
getum við farið að ræða um nýbygg-
ingarálagið. Mun það þá hækka og
verða nýbyggingar þá hlutfallslega
dýrari fyrir vikið og hverjar verða þá
afleiðingarnar af því? Verða þær nei-
kvæðar fyrir einhvern hóp en já-
kvæðar fyrir annan? Það á eftir að
bíta úr nálinni með hvernig þessu
verður stillt upp. Þá verður hægt að
meta hvaða hópi þetta mun gagnast
og hvort þetta skaði mögulega ein-
hvern annan hóp, eða sama hóp,
meira en þetta gagnast honum, þeg-
ar upp er staðið,“ segir Elvar Orri.
Hann telur aðspurður að vænting-
ar um aðgerðirnar geti leitt til þess
að einhverjir kaupendur vilji bíða
með íbúðakaup. Á móti kunni ein-
hverjir að telja að aðgerðirnar ýti
undir húsnæðisverð og telji því ekki
borga sig að bíða eftir úrræðunum.
Hafi óveruleg áhrif til hækkunar
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Við Hlíðarenda Framboð nýrra íbúða hefur aukist að undanförnu.
Guðmundur
Sigfinnsson
Ragnar Þór
Ingólfsson
 Íbúðalánasjóður metur áhrifin af fyrirhuguðum eiginfjárlánum  Ætlunin að þau ýti lítið undir verð
 Formaður VR segir að girt verði fyrir misnotkun  Hagfræðingur segir ívilnanir geta hækkað verð
Elvar Orri
Hreinsson
Kjartan Hall-
geirsson, for-
maður Félags
fasteignasala
(FF), segir erf-
itt að meta
áhrifin af fyrir-
huguðum
eiginfjárlánum
á markaðinn.
Stóra spurn-
ingin sé hvaða
skilmálar verða varðandi tekjur og
eigin fé. Mögulega geti útfærslan
orðið eitthvað í líkingu við gamla
verkamannabústaðakerfið sem
hafi verið lagt niður um aldamótin.
Spurður hvort óvissa um að-
gerðina og útfærslu hennar geti
haft áhrif á fasteignamarkaðinn
segir Kjartan að aðstoðin virðist
eiga að ná til takmarkaðs hóps.
„Aðgerðirnar ættu því ekki að
hafa veruleg áhrif á markaðinn,“
segir Kjartan sem telur að þenslu-
áhrifin verði því óveruleg. Ef um-
sækjendur um lánin fari úr al-
mennum leiguíbúðum í nýju
íbúðirnar losni um leiguíbúðir. Það
geti haft einhver áhrif á leigu-
markaðinn en þó aldrei mikil.
Reynslan á Íslandi sýni að kaup-
endur vilji hafa mikið svigrúm þeg-
ar húsnæði sé annars vegar. Kaup-
endur og leigjendur húsnæðis séu
kvikir á Íslandi.
Kjartan bendir jafnframt á að
allt að 85% íbúðalán bjóðist nú á
almennum markaði. Með auknu
framboði af nýbyggingum muni
skapast kauptækifæri á markaði.
Því sé spurning hvort almenn
íbúðalán verði mögulega meira
spennandi leið fyrir kaupendur.
Síðustu 2-3 mánuðir hafi verið
mjög góðir í fasteignasölu og vís-
bendingar um að markaðurinn sé
að taka við sér. Það bendi ekki til
að óvissa um fyrirhugaðar aðgerð-
ir sé að hægja á markaðnum.
Kjartan segist hafa vonast eftir
að sjá almennari útfærslu sem
mundi henta öllum fyrstu kaup-
endum betur. Sértækar reglur fyrir
sérstaka hópa bjóði því miður allt-
af upp á misnotkun.
Telur að áhrifin verði óveruleg
FORMAÐUR FF SEGIR ÓVISSU UM ÚTFÆRSLUNA
Kjartan
Hallgeirsson
www.volkswagen.is HEKLA · Laugavegi 170-174 · Reykjavík · Sími 590 5000 · hekla.is
Höldur Akureyri · Bílasala Selfoss · Bílás Akranesi · BVA Egilsstöðum
www.hekla.is/volkswagensalur
Vertu klár fyrir veturinn
Volkswagen atvinnubílar
Volkswagen Caddy
1.2 TSI beinskiptur
Tilboðsverð 2.690.000 kr.
Verðlistaverð 2.990.000 kr.
Volkswagen Transporter
2.0 TDI Beinskiptur
Tilboðsverð 4.390.000 kr.
Verðlistaverð 4.950.000 kr.
*Búnaður á mynd getur verið frábrugðinn bílum á tilboðsverði. Sjá staðalbúnað á volkswagen.is.