Morgunblaðið - 14.11.2019, Page 38

38
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. NÓVEMBER 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ígær hófustloks tilraunirdemókrata
fyrir opnum tjöld-
um til að brúka
stjórnarskrána til
að bola réttkjörnum forseta
frá völdum. Þetta er í þriðja
sinn sem slík tilraun er gerð
á síðari tímum. Sú fyrsta
sneri að Richard Nixon og
þótt sú för næði ekki á enda-
punkt þá náðist tilgangurinn
með afsögn forsetans.
Demókratar trúðu því að
Watergate-hörmungar Nix-
ons og repúblikana myndu
halda þeim flokki frá völdum
um langa hríð. En sú von
brást. Gerald Ford tók við
forsetaembættinu. Honum
urðu á of mörg mistök í kosn-
ingabaráttunni haustið 1976.
Og eins má telja sennilegt að
það hafi skaðað Ford að náða
Nixon og binda þannig enda
á ofsóknir og eltingaleik við
forseta sem hrakinn hafði
verið frá embætti. En sú
ákvörðun sýndi óneitanlega
bæði hugrekki og drengskap.
En þrátt fyrir framangreind
mistök og náðunina gerði
Jimmy Carter ekki mikið
betur en að rétt hafa Ford.
Aðeins fjórum árum síðar
lagði svo Ronald Reagan
Carter og vann seinna kjör-
tímabilið sitt eftir önnur 4 ár
með óvenjulegum glæsibrag.
Reagan sigraði þá í 49 ríkjum
af 50 og munaði fáeinum at-
kvæðum að forsetinn ynni
einnig Minnesota, heimaríki
Mondale, frambjóðanda
demókrata.
Næst vann George Bush
eldri svo sínar kosningar eft-
ir 4 ár, svo að eftir pólitíska
aftöku Nixons sátu forsetar
repúblikana í 15 ár af 19 í
Hvíta húsinu. Þá náði Bill
Clinton loks að fella Bush en
það tókst vegna þess að millj-
arðamæringur úr röðum
repúblikana, Ross Perot,
tókst að verða óháður fram-
bjóðandi og taka nægjanlega
mörg atkvæði frá Bush eldri
til að tryggja kjör Clintons,
sem var auðvitað ekki mark-
miðið. Clinton var fjarri því
að fá hreinan meirihluta at-
kvæða en fékk góðan meiri-
hluta kjörmanna, en frú hans
taldi haustið 2016 að það
væri ómark að fá meirihluta
kjörmanna fengju menn ekki
líka meirihluta atkvæða.
Repúblikanar lögðu svo í
„impeach“-leiðangur gegn
Clinton, og voru óumdeilan-
lega með efnislegar for-
sendur eins og var í dæmi
Nixons. En málareksturinn
snerist í höndum repúblikana
og varð til þess að demókrat-
ar komu vel frá
kosningum til
þingsins í það
sinn.
Fyrir utan þær
ásakanir sem
lagðar voru til grundvallar í
þessum tveimur málum þá
var aðalröksemdin sú að for-
setarnir tveir væru á sínu
seinna kjörtímabili og kjós-
endur hefðu því ekki tæki-
færi til að refsa þeim fyrir
„glæpsamlega“ framgöngu í
embætti. Það kæmi því í hlut
þingsins.
Afsagnaraðförin gegn
Trump forseta getur ekki
stuðst við þá afsökun, því að
nú er tæpt ár í forsetakosn-
ingar.
Demókratar hafa nú í þrjú
ár látið eins og það mætti
bóka að þegar lyki hinni
miklu rannsókn sérstaks sak-
sóknara á samsæri Trumps
og Rússa yrði það forms-
atriðið eitt að koma honum
frá. En þeim og fjölmiðlunum
sem ráku trippin til skelf-
ingar og umheiminum sem
trúði fréttum af galdrafárinu
til undrunar, þá reyndist
ekkert loft í rússablöðrunni.
En þá var ferðaplaninu
breytt í hendingskasti og
ákveðið að leita fyrir sér á
næsta bæ, Úkraínu. Og þótt
magurt væri á því beini þá
var ákveðið að símtal á milli
forseta Bandaríkjanna og
Úkraínu yrði að duga. Því var
treyst að Hvíta húsið myndi
aldrei birta samtöl forseta
við starfssystkin sín um víða
veröld. Enda yrðu slík símtöl
gagnslítil eftir það. En
Trump fer lítt að forskriftum
og lét skrifa upp samtalið og
senda þingheimi. Demókrat-
ar höfðu ætlað sér að leka
innihaldsbútum, sem sagðir
væru úr samtalinu, til fjöl-
miðla sem segðust hafa áreið-
anlegar heimildir. Slíkt er al-
þekkt.
Ekki verður sagt að fyrsta
sjónvarpsútsending frá rétt-
arhöldum um brottrekstur
hafi slegið í gegn þótt hún
hafi varla verið eins mis-
heppnuð og yfirheyrslan yfir
Robert Mueller. En finni
demókratar ekki feitari kan-
ínur til að toga upp úr sínum
hatti þá er hætt við að þessi
sjónvarpssería endi ekki bet-
ur en serían um „borgar-
stjórann“ á Stöð 2.
Það meistarastykki hafði
engar afleiðingar nema
kannski fjárhagslegar, en
færi allt á versta veg í þess-
ari seríu gæti hún endað sem
ókeypis auglýsing fyrir
Trump og uppskrift að sigri
hans.
Rannsóknarleikrit
þingsins fór ekki
vel af stað}
Ferðalag hefst á floppi
É
g vissi ekki hvort ég ætti að hlæja
eða gráta þegar ég hlustaði á
Bjarna Benediktsson, fjár-
málaráðherra og formann Sjálf-
stæðisflokksins, tjá sig í fyrsta
sinn um uppljóstrun Wikileaks, Kveiks og
Stundarinnar á meintu framferði útgerðarrisans
Samherja í Afríkuríkinu Namibíu.
Formaður Sjálfstæðisflokksins hafði þetta að
segja: „Það er nú kannski líka það sem er slá-
andi og svo sem lengi vitað að spillingin í þessum
löndum – auðvitað er rót vandans í þessu til-
tekna máli veikt og spillt stjórnkerfi í landinu.
Það virðist vera einhvers konar rót alls þess sem
við erum að sjá flett ofan af.“
Með öðrum orðum er fjármálaráðherra að
segja að mögulegt mútubrot, peningaþvætti,
skattalagabrot og fleira sem fyrirsvarsmenn
Samherja eru nú grunaðir um að hafa ástundað í einu fá-
tækasta ríki heims, megi rekja til spillts stjórnkerfis þar í
landi. Að þetta sé, svo vísað sé til orða ráðherrans, ekki á
nokkurn hátt afrakstur þeirrar sjávarútvegsstefnu sem
rekin hefur verið hér á landi, aðallega í boði Sjálfstæðis-
flokksins. Ekki heldur vegna þess hvernig stórútgerðinni
hefur verið gert kleift að sölsa undir sig allar fiskveiðiheim-
ildir landsins árum saman, heldur af því að stjórnmálamenn
suður í Afríku séu bara svona spilltir.
Skoðum þetta aðeins. Miðað við þær upplýsingar sem
lesa má í Stundinni og komu fram í Kveik fór Samherji í
víking suður til Afríkuríkisins Namibíu, beint í kjölfar þess
að Íslendingar höfðu veitt þessu sama ríki þró-
unaraðstoð um árabil. Íslensk stjórnvöld að-
stoðuðu þessa fátæku þjóð við að byggja upp
fiskveiðistjórnunarkerfi, kenndu henni hvernig
best væri að nýta þessa auðlind namibísku þjóð-
arinnar svo hún sjálf gæti í framhaldinu, án ut-
anaðkomandi aðstoðar vestrænna ríkja, betur
séð sér farborða. Þetta verk stunduðu íslenskir
fræðimenn og aðrir um nokkurra ára skeið en
héldu svo á aðrar slóðir við þróunarsamvinnu.
Þá kom Samherji.
Frá þeim tíma virðist, ef marka má uppljóstr-
unina, sem þetta stærsta sjávarútvegsfyrirtæki
Íslands hafi með peningum, sem fyrirtækið öðl-
ast fyrir að veiða sameiginlegar auðlindir Ís-
lendinga, fengið namibíska stjórnmálamenn en
ekki þarlenda eigendur sjávarauðlindar við
Namibíu til að afhenda sér á silfurfati veiði-
heimildir í namibískri lögsögu. Hið rammíslenska fyrirtæki
ber að mati fjármálaráðherra enga ábyrgð á því að koma
svona fram við eitt fátækasta ríki veraldar. Hið ramm-
íslenska stjórnkerfi sem leyfir sjávarútvegsfyrirtækjum að
sækja sjávarauðlindir íslensks almennings í kringum Ísland
á óeðlilega lágu verði ber heldur enga ábyrgð. Það skulu
vera stjórnmálamenn í Afríkuríkinu Namibíu sem skella á
skuldinni á. Þar er spillingin, að mati fjármálaráðherra.
Má ætla að fjármálaráðherra þurfi á smá sjálfsskoðun að
halda? helgavala@althingi.is
Helga Vala
Helgadóttir
Pistill
Er spillingin þar, Bjarni?
Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Ágrundvelli vísbendingaum væntanlegan útreikn-ing veiðigjalda á næstafiskveiðiári er reiknað
með 2,1 milljarðs króna lækkun á
veiðigjöldum, m.a. vegna aukinnar
fjárfestingar og hærri afskrifta í
sjávarútvegi. Nú er áætlað að inn-
heimtan skili fimm milljörðum kr. á
næsta ári en í ár gætu veiðigjöld orð-
ið um sjö milljarðar og fram til loka
september höfðu um fimm millj-
arðar verið lagðir á í veiðigjöld.
Í nefndaráliti meirihluta fjár-
laganefndar fyrir 2. umræðu um
frumvarp til fjárlaga fyrir árið 2020.
segir að álagning veiðigjalda miðist
við rekstrarafkomu útgerðarfyrir-
tækja árið 2018 og „þá var afkoman
ekki góð í sögulegu samhengi, hagn-
aður sá minnsti síðan árið 2010. Það
skýrist að hluta til af því að auknar
fjárfestingar í sjávarútvegi leiddu til
hærri afskrifta árið 2018. Þess má
geta að ef veiðigjaldakerfið hefði
byggst á eldri lögum hefði heildar-
innheimta gjaldsins ekki numið
hærri fjárhæð en 2 milljörðum kr.,“
segir í nefndarálitinu.
Ný lög samþykkt í desember
Talsverðar umræður urðu um
veiðigjöld í fyrrahaust en í desember
var samþykkt á Alþingi frumvarp
Kristjáns Þórs Júlíussonar, sjávar-
útvegs- og landbúnaðarráðherra, til
nýrra laga um veiðigjald. Með nýj-
um lögum voru veiðigjöld gerð af-
komutengdari en áður með því að
byggt er á ársgömlum gögnum í stað
tveggja ára eins og áður. Veiðigjald
á þannig að endurspegla betur raun-
verulega afkomu í sjávarútvegi
hverju sinni og er næmara fyrir
raunverulegri afkomu fiskveiða, eins
og það var orðað.
Nýr reiknistofn veiðigjalds er
byggður á afkomu skips við veiðar
hvers nytjastofns og var veiðigjald
ákveðið 33% af reiknistofni. Reikni-
stofn er skilgreindur sem aflaverð-
mæti að frádreginni hlutdeild í
breytilegum og föstum kostnaði
skipsins. Meðal fasts kostnaðar telj-
ast skattalegar fyrningar skipa og
skipsbúnaðar og áætluð vaxtagjöld
sem nema skulu sömu fjárhæð og
fyrningarnar. Reiknistofninn jafn-
gildir þannig EBITDA af veiðum, að
frádregnum skattalegum fyrningum
og áætluðum vaxtagjöldum.
Frítekjumark lækkað
Veiðigjald er nú ákveðið fyrir
almanaksár, en ekki fiskveiðiár. Frí-
tekjumark var hækkað í nýju lög-
unum, sem gagnast mest litlum og
meðalstórum útgerðum. Þá var
veiðigjaldsnefnd lögð niður og úr-
vinnsla gagna og álagning færð til
ríkisskattstjóra.
Jónas Gestur Jónasson, löggilt-
ur endurskoðandi og meðeigandi hjá
Deloitte ehf., segir að nú sé horft á
útgerðarþáttinn, en ekki vinnsluna
við álagninguna og þannig fái frysti-
togarar 10% lækkun. Hins vegar er
lagt 10% álag á uppsjávartegundir.
Fram kom hjá Jónasi á sjávar-
útvegsdeginum í haust að árið 2018
hefðu framlegðarhlutföll verið lág í
sögulegu samhengi þar sem
EBITDA framlegð greinarinnar var
sú næstlægsta frá árinu 2005.
Auknar fjárfestingar
hafa áhrif á veiðigjöld
Heiðrún Lind Marteinsdóttir, fram-
kvæmdastjóri SFS, fjallaði um
veiðigjöld í pistli 1. október undir
fyrirsögninni „Skattahækkun á
mannamáli“. Þar segir hún að bor-
ið hafi á því að staðhæft sé að
veiðigjald í sjávarútvegi hafi verið
lækkað með breytingum sem gerð-
ar voru á lögum um veiðigjald í lok
síðasta árs án þess að rök hafi
fylgt þeirri staðhæfingu. Fjárhæð
gjaldsins fari eftir afkomu fisk-
veiða hverju sinni; ef afkoman sé
léleg lækki gjaldið en ef afkoman
sé góð hækki það.
„Veiðigjald var hækkað með
breyttum lögum síðastliðinn vetur.
Tvær ástæður skýra það að mestu.
Í fyrsta lagi er veiðigjaldið sjálft
ekki lengur frádráttarbært frá
gjaldstofni. Þar sem veiðigjaldið
hefur verið 33% af hagnaði fyrir
skatt hækkar þessi breyting gjald-
stofninn til muna. Þannig verður
veiðigjaldið mun hærra hlutfall af
afkomu en verið hefur, þrátt fyrir
að prósentan sé óbreytt. Skatt-
stofninn er sem sagt stækkaður. Í
öðru lagi er bætt 10% álagi ofan á
tekjur af uppsjávarveiðum. Kostn-
aðarliðir haldast óbreyttir. Þetta
leiðir til þess að sú staða gæti
jafnvel komið upp að greiða þyrfti
veiðigjald af uppsjávarveiðum þó
að þær væru reknar með tapi, eins
fráleitt og það er.
Veiðigjaldið var hækkað með
breyttum lögum síðasta vetur
HEIÐRÚN LIND MARTEINSDÓTTIR, FRAMKVÆMDASTJÓRI SFS
Álögð veiðigjöld 2011-2020*
Milljarðar króna
12
10
8
6
4
2
0
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Heimild: Gagnagrunnur Deloitte
*Áætlun fyrir 2019 og 2020
3,7
9,8 9,7
8,1
7,5
6,4
6,8
11,3
7,0
5,0
Á
Æ
TL
U
N
Á
Æ
TL
U
N