Morgunblaðið - 14.11.2019, Síða 52

52 MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. NÓVEMBER 2019
Kynni okkar
Gunnars Karlsson-
ar náðu því miður
ekki að verða löng.
Við Guðni bróðir hans, fyrrver-
andi forstöðumaður Bifreiðaeft-
irlits ríkisins, vorum góðir vinir
og ég vissi því hver Gunnar
var, en hafði lítið kynnst hon-
um. Breyting varð hins vegar
þar á árið 2014, þegar ég hóf
endurhæfingu eftir hjartaað-
gerð í þeirri stórmerku „stofn-
un“ HL-stöðinni, þar sem
starfsfólk keppist við að hjálpa
okkur, hjarta- og lungnasjúk-
lingum og fleirum sem þar leita
aðstoðar, við að öðlast aukinn
styrk og færni. Í hópnum mín-
um þar eru og hafa verið miklir
sómamenn og Gunnar sannar-
lega einn þeirra. Við urðum
klefafélagar og hófum fljótt að
ræða mál. Ég oftast þiggjandi í
þeim viðræðum, þar sem Gunn-
ar var eins og margir vita upp-
spretta fróðleiks í öllu því er
lýtur að sögu lands og þjóðar.
Ég var búinn að sitja við í
nokkur ár að skrifa það sem ég
kalla drög að Umferðarsögu Ís-
lands og leitaði oft upplýsinga
hjá Gunnari og ávallt brást
hann ljúfmannlega við. Það var
svo í tengslum við þessi skrif
mín og umræður okkar þar að
lútandi sem Gunnar sendi mér
kafla í ritsmíðina um sam-
göngutækni miðalda og þarf
ekki að orðlengja hve mikils-
vert þetta var fyrir mig og
verkefni mitt. Lýsandi var það
um hógværð sendandans, að
þegar ég þakkaði honum fyrir
og spurði hvernig skrá skyldi
heimildina kom svarið „Gunnar
Karlsson, úr óbirtu handriti að
Gunnar Karlsson
✝ Gunnar Karls-son fæddist 26.
september 1939.
Hann lést 28. októ-
ber 2019.
Útför Gunnars
fór fram 4. nóv-
ember 2019.
handbók í íslenskri
miðaldasögu“.
Doktorstitli, sem
ég hafði í drögum
sett fyrir framan
nafn hans, bað
hann mig að
sleppa. Dæmigert
fyrir þennan öð-
ling, sem heimilaði
mér góðfúslega að
nota þetta hugverk
sitt ef af útgáfu
yrði.
Að leiðarlokum er ég viss um
að ég mæli fyrir hönd okkar
allra, sem vorum samferða hon-
um í HL-stöðinni, þegar ég
þakka ljúfa samferð og segi við
Silju og fjölskyldu þeirra alla
að við söknum góðs drengs.
Blessuð sé minning Tungna-
mannsins Gunnars Karlssonar.
Óli H. Þórðarson.
Í ritröð Sagnfræðistofnunar,
sem nefnist Sagnfræðirann-
sóknir, var kandidatsritgerð
Gunnars Karlssonar fyrsta
verkið sem gefið var út, nefnist
Frá endurskoðun til valtýsku
(1972). Það sýnir álitið sem
Gunnar naut, ungur maður.
Hann skar sig úr fyrir margt,
þegar hann réðst í ný verkefni
af stærri gerðinni samdi hann
áætlun og vann svo eftir henni.
Síðan skilaði hann fyrirmynd-
arverki á tilsettum tíma. Þetta
tókst honum af því að hann var
raunsær í áætlunargerð, vinnu-
samur með afbrigðum og
glöggskyggn.
Gunnar var verksígjarn mað-
ur, teldi hann að eitthvert mik-
ilvægt efni væri vanrækt gekk
hann í verkið. Hann varð há-
skólakennari 1976 og í hlut
hans kom forysta um að end-
urskipuleggja háskólanám í
sagnfræði og hann miðaði lík-
lega ekki síst við að bæta úr
því sem honum þótti skorta
þegar hann var í sagnfræði-
námi sjálfur. Aðferðarfræði og
heimildafræði skyldu hafa
miklu meira vægi, Íslandssagan
skyldi tengd Norðurlandasögu
og ritgerðasmíð skyldi stunduð
af kappi. Gunnar var í forystu
um aðferðarfræði, söguspeki,
heimildafræði og miðlun í sagn-
fræðikennslu og kynnti sér
kennslufræði sérstaklega.
Að sjálfsögðu rak háskóla-
kennslan Gunnar til að takast á
við ríkjandi söguskoðun frá
tímum sjálfstæðisbaráttunnar;
hún reyndist frekar pólitísk en
fræðileg. Hann kynnti sér
rækilega erlendar rannsóknir á
pólitískri þjóðernishyggju og
áhrifum hennar á söguskoðanir
þjóða.
Sem áhugamaður um
kennslu og miðlun gekk Gunn-
ar í að semja nýjar námsbækur
fyrir mismunandi skólastig. Því
mun líka hafa valdið að náms-
bækur í sögu töldust úreltar,
þegar hinni gömlu söguskoðun
hafði verið hafnað.
Ekki höfðu allir nemendur á
BA-stigi jafnmikinn áhuga á
heimildavanda og fræðilegum
álitamálum. Margir voru komn-
ir til að hlýða á vekjandi fyr-
irlestra um spennandi atriði í
sögunni. Gunnar brást við
þessu eins og góður kennari,
fylgdi eftir áhugamálum ungra
stúdenta og valdi spennandi
viðfangsefni. Af nógu var að
taka. Bók hans Ástarsaga Ís-
lendinga að fornu (2013) er
ávöxtur slíkrar viðleitni, fjallar
m.a. um kynlíf, homma, hjóna-
band, stöðu kvenna, frillulífi og
óskilgetin börn. Ekki var vikist
undan strangri heimildarýni og
að setja viðfangsefnin í sam-
hengi við rannsóknarsögu.
Gunnar gaf út bókina Goða-
menning (2004) og þar kemur
fram hvað hann taldi einna
mikilvægast í sagnfræði um
miðaldir; það er yfirlit yfir
rannsóknarsögu, að setja um-
deild atriði í stórt samhengi,
vega og meta skrif fræðimanna
og setja loks fram rökstudda
skoðun á því hvað væri senni-
legast.
Hér nutu sín rökvísi hans,
glöggskyggni og nákvæmni.
Flestir munu taka undir að
Gunnar sé sanngjarn í mati
sínu.
Gunnar gaf út til viðbótar
þrjár bækur í sama stíl, síðast
um landnámið (2016). Þótt
fræðimenn fallist kannski ekki
allir á niðurstöður Gunnars
mun samdóma álit þeirra að
bækurnar þrjár og Goðamenn-
ingin séu geysigagnlegar fræði-
mönnum og upplýsandi fyrir
aðra.
Gunnar var bæði einarður og
sanngjarn. Hann brást við
fyndist honum ranglega að
fræðum sínum vegið og af óná-
kvæmni en var um leið fús að
fallast á rökstudda gagnrýni. Í
tímaritinu Sögu, hausthefti
2019, á hann tvær greinar, önn-
ur er viðbrögð við gagnrýni og
hin dómur um bók. Gunnar var
verðmætur fyrir íslenska sagn-
fræði og það er huggun við frá-
fall hans að hann skyldi svo
lengi vera virkur í fræðum, allt
til áttræðs, í ríflega hálfa öld.
Helgi Þorláksson.
Ég kynntist Gunnari Karls-
syni fyrst þegar ég settist á
skólabekk í sagnfræði við Há-
skóla Íslands í byrjun árs 1977.
Gunnar var þá nýlega kominn
til starfa við Háskólann eftir
tveggja ára dvöl sem kennari
við University College í Lond-
on, en áður hafði hann kennt
sem stundakennari við Háskóla
Íslands í nokkur ár. Fyrsta
námskeiðið sem ég tók undir
hans leiðsögn var inngangs-
fræði sagnfræðinnar, og reynd-
ist það afar gagnleg blanda af
praktískum aðferðum við rann-
sóknir og meðferð heimilda,
sem og pælingum í söguspeki.
Byggði Gunnar þar á fjöl-
breyttri þekkingu sinni, sem
hann hafði m.a. aflað sér í
náms- og rannsóknarmisserum
í Noregi og Danmörku, og
reynslu sinni við að skrifa
sagnfræðirit byggð á viðamikl-
um skjala- og handritarann-
sóknum. Sannaðist síðar hið
fornkveðna að lengi býr að
fyrstu gerð, því að margt af því
sem ég nam í þessu fyrsta nám-
skeiði mínu í sagnfræði hefur
nýst mér ákaflega vel alla tíð
síðan – ekki síst það praktíska.
Mikil gerjun var í sagnfræð-
inni í Háskólanum á þessum ár-
um, því að námið og náms-
skipulagið tók miklum
stakkaskiptum upp úr miðjum
áttunda áratug síðustu aldar.
Allt frá stofnun Háskólans
hafði sagnfræðin myndað eitt
svið innan náms í íslenskum
eða norrænum fræðum, en var
varla til sem sérstök fræði-
grein. Nú varð hún aftur á móti
sjálfstæð námsgrein, kennd á
sínum eigin forsendum og án
sérstakrar tengingar við nám í
íslensku.
Á sama tíma komu til starfa
við greinina nýir kennarar með
ferskar hugmyndir um sögu-
rannsóknir og kennslu, og var
Gunnar þar á meðal. Ég á því
hlýjar minningar frá námsárun-
um við Háskóla Íslands, ekki
síst frá árunum í meistaranám-
inu – eða kandídatsnáminu eins
og það hét þá. Er mér þar sér-
lega minnisstætt námskeið sem
ég tók á lokamisserinu hjá
Gunnari og Gísla Gunnarssyni,
sem þá hafði nýlokið doktors-
prófi frá Svíþjóð, um þjóðarbú-
skap Íslendinga á 18. öld. Var
Gunnarshluti námskeiðsins
kenndur inni á skrifstofu hans í
Árnagarði, eins og ætlast hafði
verið til við hönnun hússins, og
fólst það í uppbyggilegum sam-
ræðum hans og lítils hóps
áhugasamra nemenda. Fékk ég
þar gott veganesti fyrir dokt-
orsnámið í Bandaríkjunum.
Haustið 1991 endurnýjaði ég
kynnin við Gunnar, þegar ég
fékk lektorsstarf í sagnfræði
við Háskóla Íslands. Unnum
við saman við deildina það sem
eftir var af starfsferli hans, og
reyndar nokkru lengur því að
hann ritstýrði mér, og öðrum
höfundum, við ritun aldarsögu
Háskóla Íslands sem kom út
árið 2011. Var samstarf okkar
þá sem endranær hið ánægju-
legasta.
Við vorum vissulega ekki
alltaf sammála um framvindu
Íslandssögunnar og hef ég
grun um að honum hafi þótt ég
nokkuð galgopalegur á stund-
um í kenningum mínum um
sögu sjálfstæðisbaráttunnar.
Það var þó lengst af þegjandi
samkomulag okkar á milli að
vera sammála um að vera
ósammála, enda vorum við báð-
ir fastir á okkar skoðunum.
Missir íslenskra sagnfræð-
inga er mikill af fráfalli Gunn-
ars Karlssonar, en auðvitað er
missir fjölskyldunnar mestur.
Við Þórunn sendum Silju og
fjölskyldunni allri hugheilustu
samúðarkveðjur.
Guðmundur Hálfdanarson.
Margt maklegt var skrifað
um Gunnar Karlsson í minning-
argreinum af vinum, samherj-
um og samverkamönnum. Hér
er svipmynd úr svolítið ólíkri
átt og sýnir hversu vænlega
hann gat verkað á glögga
ókunnuga.
Þorleifur Hauksson minntist
á Mímisferð sem farin var vest-
ur í Dali vorið 1966. Eftir að
hafa heimsótt höfuðbólið Skarð
datt mér í hug að sýna þeim
hina bráðlifandi þjóðsagnaper-
sónu Steinólf í Fagradal. Þá
voru ekki farsímar til að gera
boð á undan sér svo rútan stað-
næmdist við túngarðinn og
hópurinn rölti heimreiðina.
Steinólfur kom út á hlað, leist
greinilega vel á hópinn og
heimtaði að fá alla inn í export-
soð, en það var hans heiti á
kaffi.
Fólk tregðaðist við, þóttist
ekki vilja veita bændum ágang.
Þá breiddi Steinólfur út sína
stóru hramma og rak lýðinn
eins og lömb á undan sér inn í
eldhúsið á neðri hæð.
Meðan Hrefna lagaði export-
soðið var margt spjallað við
borðið bæði spaklegt og gáska-
fullt.
Eitt sinn hallaði Steinólfur
sér að mér, kinkaði kolli í átt
að Gunnari og sagði í hálfum
hljóðum: „Hann er nokkuð
greindur þessi.“
Árni Björnsson.
Elsku pabbi!
Ekki finnst mér
réttlátt að þurfa að
kveðja þig svona
fljótt, ekki strax. Þinn tími var
einfaldlega ekki kominn, langt í
frá. Það er stórt skarðið í fjöl-
skyldunni sem þú skilur eftir
þig sem verður aldrei fyllt.
Enginn pabbi til að hringja í og
spyrja ráða um allt og ekkert.
Alltaf tilbúinn fyrir alla, alltaf, í
hvað sem var. Spjall, bíltúr eða
bara eitthvað að vesenast. Allt-
af var endalaus vilji hjá þér til
að vera til staðar fyrir okkur.
Aldrei get ég þakkað nóg
fyrir þann tíma sem við áttum
saman, bæði í vinnu og utan.
Þú kenndir mér svo margt sem
ég mun búa að alla ævi. Allt frá
því ég var polli þvældist ég
með þér um byggingarsvæðin,
hvort sem var úti á landi eða í
bænum, alltaf var ég með þér.
Ég hef stundum sagt að ég hafi
verið alinn upp í vinnuskúr.
Þú hafði mikið gaman af því
að ferðast og keyra um landið.
Ófáar ferðirnar um landið með
fjölskyldunni í breyttum
Bronco eru minnisstæðar.
Tjaldað bara einhvers staðar og
haft gaman. Hún er minnisstæð
Magnús
Guðbjartsson
✝ Magnús Guð-bjartsson fædd-
ist 24. maí 1950.
Hann lést 1. nóv-
ember 2019.
Útför hans fór
fram 13. nóvember
2019.
ferðin sem við fór-
um í Þórsmörk eitt
árið þegar þú
baðst um grilluð
bjúgu. Við fjöl-
skyldan viljum
meina að hafir ver-
ið fyrsti maðurinn
á landinu sem
borðaði grilluð
bjúgu. Þessu hafðir
þú mikið gaman af.
Þú varst ekki
bara stoð og stytta fjölskyld-
unnar heldur líka vinna þinna.
Þær eru óteljandi helgarnar
sem fóru í að hjálpa ættingjum,
vinum og kunningjum með alls
konar verkefni og vandamál.
Duglegur er orð sem nær
varla að lýsa þér nógu vel. Best
leið þér þegar þú hafðir eitt-
hvað að gera, aldrei neitt
hangs, fulla ferð áfram og drífa
verkefnin af. Það var gott að
koma til þín að spjalla. Alltaf
gátum við fundið út eða leyst
vandamál og verkefnin saman,
oftast varst það samt þú sem
lást andvaka og hugsaðir upp
leiðir til að leysa erfiðustu mál-
in. Svona varstu, alltaf með
hugann við það sem þú varst að
gera og vildir gera það vel.
„Slepptu því frekar að gera
þetta Baddi minn ef þú ætlar
ekki að gera þetta almenni-
lega,“ fékk ég að heyra. Nokk-
uð sem ég hef alltaf haft á bak
við eyrað síðan. Þú varst ekk-
ert að vandræðast mikið yfir
smáatriðum. Aðalatriði var að
byrja og leysa svo verkefnin
eitt af öðru, þannig klárast
verkefnið.
Það var gaman að vera í
kringum þig og ekki síst í
vinnunni. Alltaf stutt í stríðni
og grín og gerðir óspart grín að
sjálfum þér og öðrum. Alltaf
var hugurinn samt við verk-
efnið. Ef vel gekk færðist þú
allur í aukana til að gera enn
betur og meira. Það kom fyrir
að ég og þeir sem voru að vinna
með þér fengjum hrós, hóflega
mikið samt. „Þetta er flott hjá
þér, þú færð þrjá!“ Hærra varð
ekki komist á Magnúsar-skal-
anum. Við vinnufélagarnir
hlógum oft að þessu og öðru
gríni sem fylgdi þér alla tíð.
Ómetanlegar minningar um
minn besta vin, lærimeistara og
pabba.
Takk pabbi fyrir allt!
Þú færð fjóra.
Guðbjartur Magnússon.
Elsku besti pabbi minn, stoð
mín og stytta með risastóra
hjartað þitt. Það er ógjörningur
að sætta sig við það að þú sért
farinn frá okkur öllum án nokk-
urs fyrirvara og að lífið geti
verið svo ósanngjarnt að það
hrifsi frá manni þá sem maður
elskar mest.
Það er erfitt að ímynda sér
lífið án þín, minnar helstu stoð-
ar, sem nú hefur verið kippt
undan mér. Þú ert og hefur
alltaf verið mín helsta fyrir-
mynd í svo mörgu. Sterkari,
traustari og lausnamiðaðri
mann hef ég ekki hitt. Aldrei
léstu neitt stoppa þig og hélst
ótrauður áfram þar til þú
varðst sáttur.
„Jæja, drífum þetta af!“
sagðir þú og gekkst í öll verk.
Fyrir mér virtust engin verk-
efni of stór eða flókin fyrir þig.
Fyrir mér gastu allt! Það eru
svo sannarlega ekki allir svo
heppnir að eiga slíka fyrir-
mynd. Þess vegna, elsku pabbi
minn, mun ég með tíð og tíma
rétta úr mér og standa keik,
fyrir þig.
Það er vont að hugsa til þess
að ekki verði fleiri símtöl til þín
frá mér, ráðþrota dóttur, varð-
andi bílamál, framkvæmdir og
önnur lífsnauðsynleg praktísk
atriði sem þú hafðir alltaf svör
við. Oftast hnussaðir þú yfir fá-
fræði minni en alltaf fylgdi
hlátur á eftir. Ég á sko eftir
sakna hnussins en mest mun ég
sakna hlátursins og allra góðu
ráðanna.
Þú varst ekki aðeins úrræða-
góður maður. Þú varst ein-
hvern veginn góður í öllu, nema
kannski að elda.
Þú varst heimsins besti
pabbi, góður tengdapabbi, afi,
vinur og eiginmaður, en mér
fannst alltaf svo fallegt að sjá
hvað þú elskaðir mömmu mikið.
Þú vildir allt fyrir alla gera,
sérstaklega fyrir þá sem þér
þótti vænt um. Alltaf reiðubú-
inn í alls konar stúss.
Ó, pabbi, ég held að þú gætir
aldrei ímyndað þér hversu sárt
ég mun sakna þín.
Þú varst svo stórkostlegur
maður og skilur eftir djúpt sár
í hjarta mínu og eflaust allra
sem þig þekktu. Það mun taka
langan tíma að gróa og skilja
eftir stórt ör. Ég mun sakna
þín að eilífu!
Takk fyrir allt sem þú gafst
mér pabbi!
Ég trúi því að þú sért á góð-
um stað og að við hittumst þar
síðar.
Þín skotta,
Hulda.
Kæra Guðrún.
Takk fyrir allt
sem þú varst. Takk
fyrir að þú varst þú.
Þú varst ein af stór-
kostlegustu manneskjum sem ég
hef kynnst. Þú varst óhrædd og
tókst á við áskoranir af hugrekki.
Takk fyrir öll innilegu samtölin
sem við áttum, kvöldin sem ég
sótti þig eftir vinnu og keyrði þig
heim. Ég gat alltaf talað við þig
um allt og við deildum svo mörgu
– tárum, reiði, faðmlögum, hlátri
og gleði. Þú hlakkaðir til að verða
búin með skólann, við töldum nið-
ur dagana, svo þú gætir komið að
vinna í fullu starfi á Klæbuveien.
Þú sagðir að vinnan væri áhuga-
málið þitt, en að það væri ekki
gott að hafa vinnu sem áhugamál.
Ég sagði að þú mættir ekki taka
of mikla vinnu að þér, þó svo að
Guðrún María
Gunnarsdóttir
✝ Guðrún MaríaGunnarsdóttir
fæddist 17. maí
1992. Hún lést 29.
október 2019.
Útförin fór fram
13. nóvember 2019.
þú elskaðir vinnu-
staðinn þinn. Mér
leið eins og ég bæri
smá ábyrgð á þér
þar sem ég var
starfsstuðningurinn
þinn þegar þú byrj-
aðir fyrst á Klæbu-
veien. Reyndi að
passa að þér liði vel í
vinnunni og að þú
hefðir það gott í
skólanum, ég reyndi
að hjálpa þér með námið eins og
ég gat. Góða skapið þitt, hlátur-
inn og húmorinn var smitandi. Þú
elskaðir að fíflast. Ég gat aldrei
verið í vondu skapi þegar ég var
nálægt þér. Ég heyri ennþá rödd-
ina þína og hláturinn. Þú varst
hávær og talaðir hratt. Þér lá
alltaf eitthvað á hjarta og það
stóð ekki á svörum. Þú hlakkaðir
alltaf mikið til þegar þú varst að
fara til Íslands og þegar þú varst
að fá systursyni þína í heimsókn.
Talaðir alltaf hlýlega um fjöl-
skyldu þína og að þau skiptu þig
svo miklu máli. Kæra Guðrún, ég
mun alltaf hafa þig í hjarta mínu.
Monica Vangstad, Noregi.
Morgunblaðið birtir minningargreinar endurgjaldslaust alla
útgáfudaga.
Skil | Þeir sem vilja senda Morgunblaðinu greinar eru vinsamlega
beðnir að nota innsendikerfi blaðsins. Smellt á Morgunblaðslógóið í
hægra horninu efst og viðeigandi liður, „Senda inn minningargrein,“
valinn úr felliglugganum. Einnig er hægt að slá inn slóðina
www.mbl.is/sendagrein
Minningargreinar