Morgunblaðið - 05.12.2019, Blaðsíða 46

46 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 5. DESEMBER 2019
Þú finnur fallegar og
vandaðar jólagjafir
hjá Eirvík
Hvort sem þú leitar að litríkri og fallegri brauðrist í eldhúsið,
sterkbyggðri matvinnsluvél sem er afkastamikill hjálparkokkur
við eldamennskuna, endingargóðri ryksugu gæddri nýjustu
tækninýjungum eða glæsilegri kaffivél sem hellir upp á
nýmalað og dásamlegt kaffi, þá erum við með frábæra
valkosti fyrir þig. Vöruúrval Eirvíkur er afar fjölbreytt og ættu
allir að geta fundið eitthvað við sitt hæfi.
Eirvík Suðurlandsbraut 20, Reykjavík, sími 588 0200, eirvik.is.
Opnunartími mánudaga - föstudaga 10-18, laugardaga 11-15
Ísland er í dag ein-
hæft auðlindahagkerfi
og með uppgangi
ferðaþjónustunnar
hefur það orðið enn
meira auðlinda-
hagkerfi. Það sem
fylgir slíkum hag-
kerfum eru miklar
sveiflur og óstöðug-
leiki. Ástæðan fyrir
þessu er að auðlinda-
hagkerfi eru svo háð
utanaðkomandi stærðum eins og
heimsmarkaðsverði á olíu, alþjóð-
legum straumum í ferðaþjónustu
eða hreyfingu á fiskistofnum. Allt
eru þetta þættir sem hafa minnt á
sig undanfarið, loðnan gæti verið
að færast úr lögsögu okkar út af
kólnun sjávarstrauma, WOW féll
og minnti okkur á hversu brothætt
auðlindahagkerfið er og vaxandi
áhyggjur eru meðal alþjóðlegra
fjárfesta að við kunnum að vera að
sigla inn í alþjóðlega efnahagslægð.
Ísland kemur yfirleitt ekki vel út
úr slíkum lægðum, þeim fylgir oft
t.a.m. mikil verðbólga og vaxandi
líkur eru á að einnig gæti fylgt
töluvert atvinnuleysi en með upp-
gangi ferðaþjónustunnar hefur lág-
launa-þjónustustörfum fjölgað mik-
ið.
Er einhver von?
Það eru þó fleiri stórir þættir
sem hafa áhrif á hagkerfið okkar.
Síðastliðin ár hefur mikil gróska
verið í hátækni- og
hugvitsgeiranum, sem
er mikilvægur og
sveiflujafnandi vöxtur
fyrir íslenskan stöð-
ugleika og lífsgæði.
 Hugverka- og há-
tæknifyrirtækjum
(fyrirtæki sem byggja
starfsemi sína fyrst og
fremst á rannsóknum
og þróun) hefur fjölg-
að um 20% frá hruni.
Þessi fyrirtæki mynda
nú nýja fjórðu stoð í
hagkerfinu sem er
orðin á stærð við sjávarútveg þeg-
ar kemur að vergri landsfram-
leiðslu með um 7% hlut.
 Á sama tíma hafa rekstrar-
tekjur og framleiðsluverðmæti
þessara fyrirtækja nær tvöfaldast.
 Störf í hátækni- og hugverka-
iðnaði eru nú um 13 þúsund en
þetta eru eftirsótt hálaunastörf
sem hafa einnig eina hæstu fram-
leiðnina.
 Upplýsinga- og tæknistörf
veita t.a.m. að jafnaði 20% hærri
laun en meðallaun á Íslandi.
 Aukið R&Þ skilar sér gjarnan
í mikilli framleiðniaukningu í öðr-
um greinum, t.d. sjávarútvegi,
ferðaþjónustu og orkutengdum iðn-
aði.
En vöxturinn hefur hins vegar
ekki verið nógu hraður og þótt ís-
lensk fyrirtæki hafi verið að hlaupa
hratt í uppbyggingu þá hefur
heimurinn að mörgu leyti verið að
hlaupa hraðar. Það er hægt að
orða þetta þannig að vopnakapp-
hlaup sé í gangi í dag meðal háþró-
aðra ríkja til að tryggja að há-
tæknistoðin vaxi sem hraðast í
hverju hagkerfi vegna þess að
skilningur er á því að þetta sé lík-
legasta stoðin til að bera uppi vax-
andi útgjöld og aukna þróun í
stórum lykilkerfunum eins og heil-
brigðis- og menntakerfum. Eins og
fram kemur að ofan hefur mikill
fjöldi nýrra hátækni- og hugverka-
fyrirtækja orðið til á undanförnum
árum en ekki hefur gengið nógu
vel að koma mörgum þeirra upp úr
hinu erfiða vaxtarstigi í það að
verða stöðug langtímafyrirtæki og
burðarstoðir í íslensku atvinnulífi.
Stjórnvöld hafa lagst í umfangs-
mikla vinnu og samtöl við þessi
fyrirtæki og íslenska frumkvöðla á
undanförnum tveimur árum í
tengslum við að smíða nýja ný-
sköpunarstefnu sem kynnt var í
október í fyrsta sinn í sögu lýð-
veldisins. Í þeirri vinnu kom í ljós
að helstu áskoranir sem við Íslend-
ingar stöndum frammi fyrir í þess-
um efnum eru aðgangur að vaxtar-
fjármagni og sérfræðiþekkingu og
öflugri hvatar til rannsókna og
þróunar á stórum skala líkt og
helstu samanburðarríki okkar
bjóða.
Í síðustu viku steig Þórdís Kol-
brún Reykfjörð Gylfadóttir, iðn-
aðar- og nýsköpunarráðherra, á
svið á Tækni- og hugverkaþingi
Samtaka iðnaðarins og tilkynnti
stórsókn til að bregðast við fjár-
magnsskortinum, fjárfestingarsjóð-
inn Kríu. Kría mun byggja á form-
úlu sem hefur náð miklum árangri
erlendis við að efla vísis- og vaxt-
arfjárfestingar og er markmiðið að
auka líkurnar á að fleiri fyrirtæki
eins og Össur, Marel og CCP geti
orðið til, vaxið og dafnað á íslensk-
um heimamarkaði.
Kría mun hvetja fjárfesta til að
tryggja að þetta gerist og er fram-
lag stjórnvalda að koma til móts
við fjárfesta sem uppfylla skilyrði
um framangreinda uppbyggingu.
En þetta var ekki eina skrefið sem
Þórdís tilkynnti því einnig er stefnt
að því að hækka þök lífeyrissjóða
til að geta fjárfest í svona sjóðum
úr 20% í 35%. Þetta skref er ekki
síður mikilvægt þar sem lífeyr-
issjóðirnir eru núna í vexti en það
liggur fyrir að með vaxandi aldri
Íslendinga og lækkun á fæðing-
artíðni mun verða mikið álag á líf-
eyriskerfinu og heilbrigðiskerfinu á
næstu árum og áratugum. Enginn
ber meiri ábyrgð á því að lífeyr-
issjóðirnir, sem núna eru nettó-
kaupendur að eignum, muni geta
selt þær eignir og tryggt að hægt
sé að reka þessi kerfi heldur en líf-
eyrissjóðirnir. Lífeyrissjóðirnir
bera þessa miklu ábyrgð vegna
þess að þeir stýra yfirgnæfandi
meirihluta fjármagns og fjárfest-
inga á landinu, þeir eru í raun
áttavitinn á hvernig fjárfesting-
arlandslag okkar byggist upp. Í
framangreindum efnum er vöxtur
hátækni- og hugverkageirans al-
gjör lykilbreyta og það þarf ekki
að fjárfesta fyrir nema brotabrot
af þeim næstum 5.000 milljörðum
sem lífeyrissjóðirnir bera ábyrgð á
til að margfalda líkur á að við get-
um borið uppi þau lífsgæði sem
væntingar eru til.
Við erum því að stíga stór skref
fram á við sem þjóð núna, en það
skiptir öllu máli hvernig næstu
skref verða framkvæmd. Það skipt-
ir máli að stjórnmálamenn haldi
áfram að stíga kröftug skref inn í
framtíðina alveg eins og þeir gerðu
þegar allir flokkar kusu með því að
hækka þök vegna endurgreiðslu á
rannsókna- og þróunarkostnaði,
slík þök þarf að afnema eins og
aðrar þjóðir hafa gert. Það skiptir
máli að lífeyrissjóðir fjárfesti meira
í framtíðinni og það skiptir máli að
frumkvöðlarnir okkar byggi upp al-
þjóðlega samkeppnishæf íslensk
fyrirtæki. Þeir 1.500 milljarðar af
hagvexti sem við sem þjóð þurfum
að tryggja til ársins 2050 eru lík-
lega einungis mögulegir með auk-
inni samkeppnishæfni og vexti á
sviði nýsköpunar og hugverka.
Lífsgæðin okkar eru undir.
*Tölur eru fengnar frá Hagstofu Íslands
og Samtökum iðnaðarins.
Hvernig getum við verið viss um að ekki fari
allt á hliðina í næstu óvæntu sveiflu hagkerfisins?
Eftir Tryggva
Hjaltason » Við erum því að
stíga stór skref fram
á við sem þjóð núna, en
það skiptir öllu máli
hvernig næstu skref
verða framkvæmd.
Tryggvi
Hjaltason
Höfundur er formaður Hugverkaráðs
og sat í stýrihópi stjórnvalda um mót-
un nýsköpunarstefnu fyrir Ísland.