Morgunblaðið - 21.12.2019, Qupperneq 14

BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Bjarni Benediktsson, fjármála- og
efnahagsráðherra, segir áætlað að
heildarskuldir ríkissjóðs, að frá-
dregnum innstæðum, minnki úr 682
milljörðum í 670 milljarða króna á
milli áranna 2019 og 2020. Með því
minnki skuldirnar úr 23,4% í 21,8% af
vergri landsframleiðslu.
Stöðugleikaframlög slitabúa bank-
anna hafa verið nýtt til að minnka
skuldir ríkissjóðs.
Nánar tiltekið
hefur fjármunum
á stöðugleika-
reikningi verið
ráðstafað til að
minnka skuldir.
Við uppgjör
slitabúanna fékk
ríkið eignir, svo-
nefnt stöðugleika-
framlag, en meðal
þeirra voru 13%
hlutur í Arion banka og 95% hlutur í
Íslandsbanka. Ríkið seldi hlut sinn í
Arion banka fyrir 23,4 milljarða en
hluturinn í Íslandsbanka er óseldur.
Að sögn Bjarna gera endurmetnar
áætlanir ráð fyrir að stöðugleika-
framlagið muni skila 460 milljörðum
þegar upp er staðið. Til samanburðar
bendir eiginfjárstaða Íslandsbanka í
lok þriðja fjórðungs til að verðmæti
bankans sé um 176 ma. og er verð-
mæti þess sem bankinn tók við upp í
stöðugleikaframlag 167 ma.
Tólf milljarðar eftir á reikningi
Skipting stöðugleikaframlaganna
er sýnd á grafi hér til hliðar.
Bjarni segir aðspurður að eftir-
stöðvum stöðugleikaframlagsins,
utan hlutarins í Íslandsbanka, verði
ráðstafað á næsta ári. Þannig sé gert
ráð fyrir að nýta þær til að mæta
gjalddaga ríkisskuldabréfsins RIKB
20 í febrúar nk. Afganginum verði
mætt með því að nýta almenna sjóðs-
stöðu ríkissjóðs. Eftir uppkaup í des-
ember stendur skuldabréfið RIKB 20
í 62 milljörðum króna.
Spurður hvort notkun eftirstöðva
stöðugleikareikningsins, 12 milljarða
króna, hafi áhrif á svigrúm ríkisins til
að greiða niður ríkisskuldir á næstu
árum, svarar Bjarni að niður-
greiðslan muni ekki hafa þau áhrif.
„Fjármálaáætlun gerir ráð fyrir að
skuldir ríkissjóðs minnki að nafnvirði
um 96 milljarða króna fram til árs-
loka 2024. Framundan eru stórir
gjalddagar ríkisbréfa, alls 69 millj-
arðar króna á árinu 2020. Nettó út-
gáfa ríkissjóðs er áætluð neikvæð um
29 milljarða og verður þessum gjald-
dögum fyrst og fremst mætt með því
að nýta umfram sjóðsstöðu,“ segir
Bjarni um árið framundan.
Lagt inn jafn óðum
Spurður hvernig fjármunum vegna
stöðuleikaframlagsins var ráðstafað
segir Bjarni að andvirði stöðugleika-
eigna hafi verið lagt inn á sérstakan
stöðugleikareikning ríkissjóðs í
Seðlabanka Íslands jafnóðum og þær
hafa raungerst.
„Alls hafa um 220 milljarðar króna
skilað sér þangað inn. Af þeirri fjár-
hæð hefur um 208 milljörðum króna
verið ráðstafað til niðurgreiðslu
skulda ríkissjóðs frá árinu 2016. Það
hefur haft í för með sér lækkun
vaxtakostnaðar og einnig skilað sér í
bættu lánshæfismati. Þar að auki hef-
ur rúmum 40 milljörðum króna verið
ráðstafað til niðurgreiðslu lífeyris-
skuldbindinga.“
Spurður hversu miklir fjármunir
hafi fengist með sölu eigna úr Lind-
arhvoli segir Bjarni að af þeim 384
milljörðum króna sem stöðugleika-
framlögin námu í upphafi hafi um 60
milljarðar króna af eignum farið til
umsýslu hjá Lindarhvoli ehf.
„Félagið hefur ekki haft neina
eiginlega starfsemi með höndum frá
því að samkomulagi fjármála- og
efnahagsráðuneytisins og félagsins
var sagt upp í byrjun febrúar 2018.
Endurmetnar áætlanir gera ráð fyrir
að stöðugleikaframlög slitabúanna
skili í heildina tæpum 460 milljörðum
þegar þau hafa innheimst að fullu.“
Leiðir til mismunandi útkomu
Samkvæmt lögum um opinber fjár-
mál skulu reikningsskil fyrir ríkissjóð
í heild byggð á alþjóðlegum reikn-
ingsskilastaðli um opinber fjármál,
IPSAS. Hins vegar skuli framsetning
og flokkun upplýsinga um fjármál A-
hluta ríkissjóðs vera skv. alþjóðlegum
hagskýrslustaðli, svonefndum GFS-
staðli. Bjarni bendir á að GFS-
staðallinn feli í sér uppgjör á þjóð-
hagsgrunni en að í IPSAS-staðlinum
sé ríkisreikningur birtur á rekstrar-
grunni. Af því leiði að hægt sé að vera
með halla á ríkissjóði á rekstrar-
grunni, samkvæmt GFS-staðlinum,
en fá aðra niðurstöðu á rekstrar-
grunni, skv. IPSAS-staðlinum.
„Við gerum ráð fyrir uppgreiðslu
skulda á næsta ári þrátt fyrir að það
sé halli á ríkissjóði á GFS. Í fyrra var
mikill munur milli ríkisreiknings og
fjárlaga. Samkvæmt fjárlögum var
30-40 milljarða afgangur en sam-
kvæmt ríkisreikningi var 84 milljarða
afgangur. Þegar rætt er um halla á
fjárlögum [2020] er vísað til halla á
þjóðhagsgrunni en á rekstrargrunni
gerðum við ráð fyrir að afgangur á
næsta ári yrði tæpir 10 milljarðar,
þrátt fyrir að fjárlögin hafi verið núll-
fjárlög. Svo breyttist það og við fór-
um yfir í mínus eftir að það kom ný
þjóðhagsspá. Við erum ekki búin að
fá afkomuspá ríkisins á næsta ári á
rekstrargrunni en ég gæti trúað að
hún yrði í kringum núllið,“ segir
Bjarni sem telur góða hugmynd að
koma upp þjóðhagssjóði. Málið snúist
um lausafjárstýringu. „Við tekju-
færum allar arðgreiðslur frá Lands-
virkjun en gjaldfærum ekki framlög í
þjóðarsjóðinn. Þannig að jafnvel þótt
við hættum við þjóðarsjóðinn myndi
afkoma ríkisins ekki batna neitt.“
Aðrir þættir líklega ráðandi
– Myndi lánshæfismat ríkissjóðs
haldast óbreytt þótt skuldahlutfallið
yrði lækkað frekar?
„Þegar skuldahlutföllin eru komin í
þetta góða stöðu, eins og við sjáum í
dag, og lánskjör ríkisins orðin þau
bestu í sögunni, eins og tilfellið er í
dag, er líklegra að aðrir þættir verði
ráðandi um þróun lánshæfis ríkisins
frá þessum stað. Hlutir eins og trú-
verðugleiki opinberra fjármála – ekki
síst sjálfbærni opinberra fjármála,
hvernig langtímatekjuhliðin lítur út –
og hvað við gerum á útgjaldahliðinni
og hversu vel við sinnum innviða-
fjárfestingu. Og hversu vel við erum í
stakk búin að mæta áskorunum í
opinberum rekstri. Þar með talið í
heilbrigðismálum.
Annars verður að rýna lánshæfis-
matið og röksemdafærslu hvers
matsfyrirtækis fyrir sig til að komast
nær svari við þessari spurningu. Það
getur verið matskennt hjá hverjum
og einum matsaðila hvaða þættir það
væru sem myndu hreyfa við matinu.
Ástæðan fyrir því að við segjum að
þetta geti verið hæfilegt skuldahlut-
fall hefur minna með lánshæfismatið
sem slíkt að gera, vegna þess að við
njótum mjög góðra kjara á markaði,
og hefur meira með hitt að gera að
við trúum því að ríkið verði að vera
virkur útgefandi á skuldabréfamark-
aði til að styðja við eðlilega verð-
myndum á markaðnum. Það verður
að vera fyrirsjáanleiki í útgáfunum og
þess vegna erum við með lánastefnu-
na. Og án ríkisins sem virks þátttak-
anda á skuldabréfamarkaði yrði erf-
iðara að mynda traustan vaxtafót til
að miða aðra áhættu í skuldamálum á
landinu við. Að þessu leyti held ég að
ríkið sé gríðarlega mikilvægur þátt-
takandi og að það yrði skaði fyrir
lánamarkaðinn á Íslandi ef ríkið
hætti að taka þátt. Með þetta í huga
getur verið jafn mikils virði fyrir okk-
ur að hefja sjóðssöfnum en hún mun
telja í skuldahlutfallinu, í skuldaregl-
unni, skv. lögum um opinber fjármál.
Jafnframt mun lánstraust batna. Við
finnum fyrir miklum áhuga
lánshæfisfyrirtækja á þjóðarsjóðs-
hugmyndinni.“
Vaxtabyrðin er að léttast mikið
– Ríkissjóður tók sl. sumar 500
milljóna lán í evrum á 0,1% vöxtum.
Skuldirnar eru því að verða miklu
viðráðanlegri. Er útlit fyrir að vaxta-
kostnaður ríkisins í framtíðinni verði
lægri en áður var áætlað?
„Það mun hjálpa okkur gríðarlega
en það er dálítið dapurleg staðreynd
að jafnvel þótt við höfum létt af okkur
mörgum tugum milljarða af vaxta-
byrði á undanförnum árum er vaxta-
byrðin á Íslandi enn alltof þung
miðað við lánshæfi landsins og
skuldahlutföll. Alþjóðagjaldeyrissjóð-
urinn vaxti athygli á því í nýlegri
heimsókn hingað hversu mikil vaxta-
byrðin væri. Ef metnaður stæði til
þess væri hægt að gera mjög stóra
hluti fyrir mismuninn – milli þess sem
væri eðlileg vaxtagjöld og þess sem
við erum að greiða í reynd í dag –
lækka skatta enn frekar og vera með-
al þeirra þjóða sem hvað mest leggja
af landsframleiðslu til þróunarmála.
Við ættum möguleika á að stórauka
framlög til menntamála. Við gætum
farið í risaátaksverkefni, byggt
sjúkrahús á fimm ára fresti. En
ástæðan fyrir því að við erum föst í
þessari stöðu í augnablikinu varðar
ekki erlendu lánin – þar höfum við
fengið ný kjör – heldur eldri útgáfur
af innlendum lánum. Við erum að
borga vexti sem eru í engu samhengi
við vaxtakjör ríkisins á nýjum út-
gáfum í dag. Við sitjum þannig læst
inni í eldri útgáfum og verðum með
þær í nokkur ár. Þá mun, að öðru
óbreyttu, vaxtakostnaður ríkisins
hins vegar falla mjög hratt.“
– Eru uppgreiðsluákvæðin dýr?
„Já, við myndum þurfa að borga
markaðsvirði á þessum bréfum og
gjaldfæra það í dag. Það er auðvitað
mikið inngrip í markaðinn að fara í
slíka aðgerð, jafnvel þótt við hefðum
efni á því. Það er álitamál hvort það
væri gott fyrir ríkið til lengri tíma
sem útgefanda að leyfa ekki útgáfum
að lifa almennt [út gildistímann],
nema þá eingöngu ef við hefðum ein-
hver skipti að bjóða eða eitthvað slíkt.
Vaxtakostnaður mun halda áfram að
lækka eftir því sem eldri útgáfur í
krónum munu klárast. Ég var orðinn
sáttur við þann mikla árangur sem
hafði náðst svo þetta var ágætis
áminning frá Alþjóðagjaldeyris-
sjóðnum um að við séum að borga
alltof háa vexti,“ segir Bjarni.
Skuldir munu áfram minnka
 Fjármálaráðherra boðar áframhaldandi minnkun ríkisskulda  12 milljarðar króna eru eftir á stöðug-
leikareikningi sem er nýttur til afborgana skulda  Vaxtakostnaður mun lækka mikið á næstu árum
Stöðugleikaframlög slitabúanna
Sundurliðun
í milljörðum
króna
Heildarfjárhæð í upphafi
384
Ráðstöfun þessara fjármuna
Lindarhvoll ehf.
60
Aðrar eignir
36
Framlag vegna viðskiptabanka
288
Niðurgreiðsla
skulda
208
Lífeyrisskuld-
bindingar
40
Laust fé á
reikningi
12
Óráðstafaðar eignir
■ 100% hlutur í
Íslandsbanka er óseldur
■ Aðrar óseldar eignir
Endurmetnar áætlanir gera ráð fyrir að framlögin nemi tæpum 460 milljörðum króna
(þ.e. að Íslandsbanki og aðrar eignir séu að verðmæti 200 milljarða króna)
Morgunblaðið/Golli
Hagsmunir Ríkissjóður hefur greitt hundruð milljarða í vexti síðustu ár.
Bjarni
Benediktsson
14 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. DESEMBER 2019
m.
Öflugur Milwaukee mótor skilar
14000 til 24000 strokum á mínútu.
REDLINK™ yfirálagsvörn
REDLITHIUM-ION™ rafhlaða.
Sveigjanlegt rafhlöðukerfi sem virkar
með öllum Milwaukee® M18™ rafhlöðu
Verð 29.900 kr. (með rafhlöðu)
M18 FCOT
Alvöru hjámiðja
fráMilwaukee
vfs.is
VERKFÆRASALAN • SÍÐUMÚLA 9, REYKJAVÍK • DALSHRAUNI 13, HAFNARFIRÐI • DALSBRAUT 1, AKUREYRI • S: 560 8888