Morgunblaðið - 20.12.2019, Síða 10

10 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. DESEMBER 2019
Gunnlaugur Snær Ólafsson
gso@mbl.is
Þ
etta er allt af flottustu gerð,“ segir
Sævar Birgisson, framkvæmda-
stjóri Skipasýnar, um nýjan Bald-
vin Njálsson GK 400 sem fyrir-
tækið hefur hannað fyrir Nesfisk
ehf. á Reykjanesi. Stefnt er að því að skipið
hefji veiðar árið 2022. Um er að ræða flaka-
og frystitogara sem er 66 metra langur og
16 metra breiður. Þá mun togarinn hafa 580
fermetra vinnsludekk, 1.720 rúmmetra lest
og togkrafturinn nema 67 tonnum.
Sævar segir talsverða vinnu hafa farið í að
hanna lestina og brettakerfi. Þá sé kerfið
svipað og í Sólbergi ÓF-001. „Það er sorter-
að og svo er allt sett á bretti uppi á dekki.
Allt er á brettum í lestinni og svo er neðri
lest,“ útskýrir hann. „Þetta er allt af full-
komnustu gerð. Mér skilst að vinnslukerfið
verði frá Optimar.“
Spurður hvort miklar breytingar hafi átt
sér stað í hönnun skipa af þessari gerð und-
anfarin ár segir hann vissulega breytingar
hafa átt sér stað en engar byltingar. „Stóra
breytingin er að bretta fiskinn á dekki og
vöruhótelið sér um að flokka eftir vörunúm-
erum og safna þeim á bretti í lestinni. Þetta
sparar alveg óskaplega vinnu og mikla pen-
inga í landi. Þetta er vinna sem er unnin
uppi á kaja þegar landað er úr eldri skip-
unum. Í Baldvini er tölvubúnaður sem sér
um að flokka þetta eftir vörunúmerum og
svo fer það niður í lest og þar er lyftari sem
staflar þessu upp. Það er mikil erfiðisvinna
sem er farin út því löndun úr svona flaka-
togara er umfangsmikið verkefni, það þarf
mikinn mannskap til þess að setja á bretti til
útflutnings. Þarna er þetta bara klárt og er
tekið beint úr skipinu, sett í gám, strika-
merkt og tilbúið.“
Sérhæfð hönnun
„Það er ekki óalgengur meðgöngutími um
eitt ár frá því að menn byrja að spá þangað
til þeir eru komnir með eitthvað í hend-
urnar, teikningar og búnir að tala við skipa-
smíðastöðvarnar. Stundum er þetta lengri
tími,“ svarar Sævar aðspurður hversu lang-
an tíma hönnunarferlið tekur.
Hann segir meðal annars áskorun í skipa-
hönnun hversu miklar reglur gilda um þessi
skip. „Það bætast stöðugt við alls konar
reglur. Það þarf fullt af sérfræðingum til
þess að sinna þessu, ég er nú eiginlega orð-
inn of gamall til að fylgjast með þessu öllu,“
segir Sævar og hlær.
„Í eðli sínu er hönnun á fiskiskipi – það
sem við köllum venjulegan togara – mjög
sérhæfð. Þetta eru skip sem er mjög vanda-
samt að hanna. Þetta er alls ekki eins og
fjöldaframleiddir bátar eða flutningaskip.
Þetta eru flókin skip með miklum búnaði.
Fraktskip þarf aðeins að flytja vörur á milli
staða en fiskiskip þarf bæði að veiða, fram-
leiða og frakta,“ útskýrir hann og bætir við
að það sé ekki einfalt að hanna þessi skip og
mörg sjónarmið sem þurfi að huga að.
Sævar segir það vissulega svo að sífellt
séu ný tæki og búnaður sem þarf að taka til-
lit til í hönnunarferlinu en það sé ekki endi-
lega þannig að það þurfi að finna upp hjólið.
„Kúnstin er nú kannski stundum að kunna
að nýta gamlar lausnir rétt. Nýjustu bátarn-
ir sem við hönnum eru Páll Pálsson ÍS-102
og Breki VE-61. Það hefur mikið verið talað
um skrúfuna á þeim skipum. Bara það að
stækka skrúfuna um einn metra getur spar-
að 20 til 30% af orkunni. Það er ekkert nýtt
í því, það er hundgömul þekking. Annars eru
svona skip ein allsherjar málefni. Eintómar
málamiðlanir að flétta saman lausnir svo vel
fari.“ Ljóst er að ef bætt er við á einum stað
þarf að draga úr á öðrum. „Það er ekkert
ókeypis í þessu. Allar ýkjur geta verið
hættulegar, það hafa allir lent í því.“
Það er margt að gerast í þróun á fram-
drifskerfum fyrir skip svipað og er að gerast
í bílaflotanum, að sögn Sævars. Þá sé orku-
þörf um borð í fiskiskipum mun meiri og
mikilvægt að skera niður útblástur frá jarð-
eldsneyti. „Tvinn vélar og umhverfisvænna
eldsneyti er í mikilli þróun og vélaframleið-
endur eru að keppast við að bjóða umhverf-
isvænni búnað. Ausus ehf. er að smíða bát
eftir okkar hönnun sem verður knúinn
áfram af rafmagnsmótor, með svokölluðu
diesel-electric framdrifskerfi, tilbúið fyrir
rafhlöður þegar þróun á þeim hefur náð því
stigi að þau séu nothæf til fiskveiða.“
Skipasmíðastöðvar uppspretta tæknimanna
Framkvæmdastjórinn það hugsnlega tæki-
færi í skipahönnun hér á landi, en að það sé
verulegur skortur á nýliðun og mikil þekk-
ing hefur glatast í gegnum árin. „Það eru
nokkur fyrirtæki eftir á Íslandi en það eru
ekki margir í þessu. Við misstum út mikla
uppsprettu tæknimanna í skipasmíðum þeg-
ar skipasmíðastöðvarnar þurrkuðust út. Það
eru engar skipasmíðastöðvar nema þessar
sem fjöldaframleiða þessa smábáta úr trefja-
plasti. Það er örugglega teljandi á fingrum
annarar handar sá fjöldi skipatæknifræðinga
sem hafa útskrifast á síðustu tíu árum. Þeg-
ar ég hóf störf við þetta voru þetta fjórir á
hverju ári sem komu nýjir inn í þetta. Þess-
ar skipasmíðastöðvar eins og Stálvík, Þor-
geir og Ellert á Akranesi og Slippstöðin á
Ísafirði, Stykkishólmi, það þurfti mikið af
tæknimönnum í þessar stöðvar.
Þetta eru örfáar hræður sem eftir eru og
við höfum ekki mannafla til þess að taka að
okkur allsherjar teiknipakka. Það þarf að
klára nokkur hundruð skjöl á nokkrum mán-
uðum og til þess þarftu tugi tæknimanna.
Þetta hefur þróast þannig á undanförnum
áratugum að þessi frumhönnun á skipunum
og gerð klassateikninga hefur færst frá
skipasmíðastöðvunum yfir í ráðgjafarfyr-
irtæki. Aðallega í þessi norsku stóru fyrir-
tæki, Skipsteknisk og Kongsberg, þeir selja
allan pakkann. Eflaust eru tækifæri fyrir
einhverja innan greinarinnar, en til þess þarf
þá mannaflann,“ segir Sævar.
„Hins vegar þekkjum við fiskiskipin og er-
um góðir í að hanna togara, ferskfisktogara
sérstaklega og kunnum aðeins á frystitog-
ara, vinnsluskip og uppsjávarskip. Þetta
kunnum við og við getum hannað þessi skip
og skilað gögnum sem eru nægjanleg fyrir
skipasmíðastöðvar til þess að gefa verð í
skipin.“
Láta íslensk verkefni duga
„Við höfum verið heppin hér hjá Skipasýn að
menn hafa treyst okkur. Við höfum verið að
hanna tæknilega báta hér heima en svo er
alltaf eitt og eitt verkefni fyrir Rússa. Fyrir
nokkrum árum vorum við með stórt verkefni
fyrir félag í Bangladess. Það voru smíðaðir
fimm togarar í samstarfi við Dani og Íslend-
inga. Við látum okkur alveg duga okkur
ágætu kúnna á Íslandi og höfum nóg að gera
þó við séum ekki stöðugt að teikna ný skip
þó það sé gaman,“ útskýrir framkvæmda-
stjórinn sem bendir á að hér á landi sé að-
eins lítill kjarni starfsmanna hjá fyrirtækinu.
Um aldamótin stofnaði Skipasýn félagið
Shipcon í Póllandi, en aðeins fimm til tíu
prósent af starfsemi þess félags tengist
verkefnum Skipasýnar, að sögn Sævars. „Við
stofnuðum þetta gagngert vegna þess að við
sáum fram á það að yrðu engir skipa-
tæknimenn á Íslandi.“ Hjá félaginu í Pól-
landi starfa um 70 starfsmenn og sinna þeir
verkefnum um alla Evrópu. „Þeir starfa al-
veg sjálfstætt og hafa sín eigin verkefni og
bjarga sér alveg án þess að við séum að
mata þeim verkefni. […] En þeir geta verið
mikilvægur stuðningur við starfsemina okk-
ar hér með því að vinna stærri teikn-
ingapakka sem fylgir því að klára hönnun á
skipi, undir okkar eftirliti.“
Fjallað er nánar um nýsmíði fiskiskipa ís-
lenskra útgerða á síðunum »28 og 29.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Framkvæmdastjóri Skipasýnar
segir mikla sérhæfingu felast
hönnun fiskiskipa. Um er að
ræða flókin skip sem hlaðin
eru miklum búnaði enda þurfa
þau að vera fjölhæf og geta
veitt, framleitt og fraktað.
„Kúnstin að kunna að
nýta gamlar lausnir rétt“
Sævar Birgisson hjá Skipasýn segir
mikla þróun á sviði framdrifskerfi
skipa. Er lagt kapp á að hámarka
orkunýtingu og draga úr útblæstri.