Fréttablaðið - 07.02.2020, Blaðsíða 18

Útgefandi: Torg ehf Veffang: frettabladid.isÁbyrgðarmaður: Go Red
Nú er ekki ein-
göngu talið að
konur sem lenda í
áhættumeðgöngu þurfi á
eftirfylgd að halda
heldur einnig barnið.
Ellefti rauði dagurinn runnin upp á Íslandi og enn á ný minnir GoRed vitundarvakn-
ing um hjartasjúkdóma kvenna á
sig. Árið 2020 hefst í móðurkviði.
Umfjöllunarefni blaðsins að þessu
sinni er áhættumeðgöngur og
eftirfylgni við mæður og börn
þeirra til framtíðar.
Það eitt að vera kona gefur
okkur forskot þegar kemur að
áhættu við að fá hjarta-og æða-
sjúkdóma, það er nokkuð sem við
getum verið mjög ánægðar með og
þurfum þá að lágmarka að utanað-
komandi áhættuþættir eyðileggi
ekki það forskot sem við fengum.
Þar erum við við stýrið með því að
vanda fæðuval, stunda hreyfingu,
reykja ekki, þekkja blóðþrýsting-
inn okkar og vera meðvitaðar um
ættarsögu, sér í lagi hvað varðar
hjarta- og æðasjúkdóma.
Áhætta á meðgöngu
og eftirfylgni
Rannveig
Ásgeirsdóttir
verkefnastjóri
GoRed
Meðgöngusykursýki , háþrýst-
ingur á meðgöngu og meðgöngu-
eitrun eru vandamál sem geta
verið þess valdandi að við missum
okkar meðfædda forskot og
þurfum að búa við þá staðreynd að
sjúkleiki geti komið upp í hjarta-
eða æðakerfi okkar síðar á lífs-
leiðinni og þurfum að hugsa enn
betur um okkur og láta fylgjast
með okkur reglubundið.
Nú er ekki eingöngu talið að
konur sem lenda í áhættumeð-
göngu þurfi á eftirfylgd að halda
heldur mögulega einnig barnið
sem fæðist eftir slíka meðgöngu og
því mikilvægt að vitneskjan gangi
áfram til þess þegar það kemst til
vits og ára. Það er forvörn falin í
því að geyma og miðla ættarsögu.
En markmiðið ætti án nokkurs
vafa að vera að lágmarka tíðni
áhættu á meðgöngu og er öllum
til hagsbóta og þá skiptir máli
að við sjálfar séum vakandi fyrir
heilsunni , líkamlegu ástandi
okkar og mögulega undirliggjandi
vandamálum sem hægt er að
fylgjast með og meðhöndla.
Munum að börnin leggja traust
sitt á okkur. Verum til staðar fyrir
þau, ábyrgar,heilar og hraustar.
Ég var kyrrsett heima á áttunda mánuði meðgöngunnar vegna of hás blóðþrýstings. Ég var
þó ekki komin með meðgöngueitr-
un heldur átti að taka því rólega
heima við og fylgjast vel með
blóðþrýstingnum,“ segir Addý sem
fann ekki fyrir neinu og eignaðist
yndislega og heilbrigða stúlku.
„Eftir fæðinguna beindist auð-
vitað öll athygli að barninu og ég
spáði ekkert meira í blóðþrýst-
inginn. Vitaskuld hefði ég átt að
fylgjast með honum sjálf og þótt ég
álasi engum finnst mér umhugs-
unarvert hvort ekki ætti að fylgjast
áfram með blóðþrýstingi mæðra í
ungbarnaeftirlitinu því það er svo
auðvelt að halda grunlaus áfram
með lífið þegar barnið er komið í
heiminn og alls ekki sjálfgefið að
meðgönguþrýstingur eða með-
göngusykursýki gangi til baka
eftir fæðingu,“ segir Addý.
Blóðþrýstingur var 180/260
Addý lét óáreitt að fylgjast með
blóðþrýstingnum fyrstu sex árin
í lífi yngstu dóttur sinnar enda
einkennalaus með öllu og vissi
ekki betur en að hún væri hreystin
uppmáluð.
„Á þessum sex árum lifði ég
lífinu og fann ekki fyrir neinum
einkennum fyrr en í fyrra að ég
fór að fá mikinn hausverk sem
lýsti sér í öllum meginatriðum
eins og mígrenihausverkur. Ég
velti því svo ekkert frekar fyrir
mér, tók inn verkjatöflur og gekk
út frá því að ég væri líklegast að
fá mígreni á gamals aldri. Eftir á
hef ég stundum hugsað að hefðu
börnin mín þjáðst af álíka höfuð-
kvölum hefði ég umsvifalaust farið
með þau til læknis en mér fannst
hausverkurinn ekki koma nógu
reglulega til þess og lét mig hafa
það,“ segir Addý.
Eftir því sem leið á árið 2019 fór
Addý að finna fyrir aukinni mæði.
„Ég varð æ meira mæðin við
gang og gat á endanum ekki lagst
út af því þá náði ég ekki andanum.
Síðustu tvær næturnar áður en ég
veiktist síðastliðið haust svaf ég
upprétt í hægindastól og hugsaði
með mér að það væri ekki boðlegt.
Ég fór því á heilsugæsluna þar sem
blóðþrýstingurinn var mældur
fimm sinnum í röð til að ganga úr
skugga um að tölurnar reyndust
hreinlega réttar því blóðþrýst-
ingurinn mældist í hvínandi botni,
eða 180/260!,“ upplýsir Addý sem
var send rakleiðis af heilsugæsl-
unni á bráðamóttökuna.
Fór í andnauð á biðstofunni
Addý gekk sjálf inn um dyrnar á
bráðamóttöku Landspítala í fylgd
eiginmanns síns.
„Eftir tímana tvo á biðstofunni
var ég komin inn fyrir í nánari
skoðun og fór þar í andnauð. Þá
var allt sett í fullan gang og þurfti
að nota þrjár tegundir gass til að
hjálpa mér að ná andanum á ný.
Ég var komin í hjartabilunarfasa
og mín upplifun af því var eins
og hvirfilbylur færi um líkamann
með víðtækum skemmdum á líf-
færum. Við það stækkaði hjarta-
vöðvinn, og það gengur ekki til
baka, við tók nýrnabilun, vatn fór
inn á lungun og bjúgur og bólga
varð á sjóntaug. Það gekk til baka á
fjórum mánuðum en sjónin verður
aldrei eins góð og allt er þetta af
völdum háþrýstings,“ útskýrir
Addý sem var hætt komin en
heppin að vera á réttum stað þegar
ósköpin gengu yfir.
„Sem betur fer stóðst æðakerfið
mitt af sér þetta próf en oft leiðir
langvinnur háþrýstingur til þess
að gúlpur gefur sig í æðum sem
svo getur leitt til heilablóðfalls eða
hjartaáfalls. Of hár blóðþrýstingur
er stundum kallaður „silent killer“
því hann er svo lúmskur og ein-
kennin misvísandi; maður er í
bullandi lífshættu en hefur ekki
hugmynd um það.“
Addý kveðst ekki hafa haft tíma
til að verða hrædd þennan örlaga-
ríka dag á bráðamóttökunni.
„Þetta kvöld stóð allt tæpt og
þegar hjartalæknir var farinn að
undirbúa hjartaaðgerð leit ég á
manninn minn og sagði: „Bíddu, ég
labbaði hérna inn af sjálfsdáðum
og þremur tímum seinna er ég á
leið í hjartaaðgerð!“ Þá skildi ég
að ástandið var dauðans alvara.
Önnur hjartalokan var farin að
leka en ákveðið var að bíða með
aðgerðina til næsta dags til að
meta hvort lekinn stöðvaðist og
það gerðist sem betur fer. Ég var
sannarlega heppin og að vera á
réttum stað þegar þetta allt gerðist
með frábæra lækna í kringum
mig,“ segir Addý, þakklætið upp-
málað.
Í framhaldinu var Addý lögð inn
á gjörgæsludeild þar sem hún var
undir eftirliti í þrjá sólarhringa.
„Þegar búið er að keyra á hjarta-
og æðakerfinu af svo miklum
þrýstingi í langan tíma þarf að
trappa hann rólega niður á gjör-
gæslu. Þar var ég með allskyns lyf
í æð og fylgst var náið með mér en
við tók innlögn á hjartadeild þar
sem tók heila viku að finna rétta
lyfjaskammtinn til að stilla blóð-
þrýstinginn rétt,“ upplýsir Addý
sem mun áfram þurfa að vera í
reglubundnu eftirliti til að hafa
hemil á óstýrilátum blóðþrýstingi.
Brýnt að mæla þrýstinginn
Addý starfar hjá Icelandair og segir
vinnuveitendur sína einstaklega
skilningsríka.
„Ég var frá vinnu út árið 2019
og þurfti að fara í endurhæfingu
á Reykjalundi. Læknirinn minn
segir batann gerast hraðar en hún
bjóst við en það tekur sinn tíma
að vinna upp þrek og starfsorku,“
segir Addý sem er nýlega byrjuð að
vinna aftur, hálfan daginn.
„Mér líður almennt vel og er ekki
þjáð en finn fyrir þróttleysi af og til
og þarf að gæta þess að hafa ekki of
mikið álag í lífinu. Ég reyni að lifa
lífinu með ró því enn koma þrýst-
ingstoppar sem ég finn í þreytu og
kraftleysi. Ég er heldur ekki enn
komin á réttu lyfin fyrir hjartað
því nýrun eru ekki enn búin að
jafna sig og geta ekki höndlað það
tiltekna hjartalyf. Ég er nú á sex
mismunandi lyfjum fyrir hjarta-
og æðakerfið en þótt lyfin þjóni
frábærum tilgangi fylgja þeim
ýmsar aukaverkanir. Þannig hefur
kuldinn slæm áhrif á mig og fing-
urnir verða náhvítir sökum þess
að háræðarnar dragast of mikið
saman og blóðflæði nær ekki fram
í fingurgómana,“ útskýrir Addý.
Hún hvetur allar mæður sem
fengið hafa háþrýsting á með-
göngu að láta fylgjast með honum
eftir fæðingu.
„Þegar ég fór að finna fyrir
lúmskum einkennum blóðþrýst-
ingsins hugsaði ég: „Æ, ég er bara
farin að eldast“, rétt yfir 45 ára.
Ég leiddi aldrei hugann að því að
ég væri með of háan blóðþrýsting
né hversu víðtækar skemmdir
hann hefði á líffæri mín. Þetta
ágerðist hratt og aðeins viku áður
en ég veiktist fór ég í gönguferð
með vinkonu sem undraðist mjög
hversu fljótt ég varð móð og þurfti
oft að stoppa á göngunni. Á með-
göngunni var ég ekki heldur að
gera neitt átakamikið eða sérstakt
þegar blóðþrýstingurinn fór upp
úr öllu valdi og engin áreynsla í
gangi önnur en að lifa lífinu með
fjölskyldunni,“ segir Addý sem
á fjögur börn á aldrinum sjö til
fimmtán ára.
„Það er vissulega staðreynd
að hefði ég verið í reglubundnu
eftirliti eftir meðgönguna hefði
verið hægt að koma í veg fyrir
þessa þróun. Hjartalæknirinn
segir vandamálið ná sjö ár aftur
í tímann, eða síðan ég gekk með
dóttur mína. Því er ekki nóg að
útskrifa hvítvoðung frá sænginni
ef mamman hefur átt við kvilla og
gott heilræði út í lífið eftir með-
göngu og fæðingu að láta fylgjast
með blóðþrýstingnum áfram og
kaupa sér blóðþrýstingsmæli.
Númer eitt er að mæla blóðþrýst-
inginn reglulega, heima, í apóteki
eða heilsugæslunni og númer tvö
að fara til læknis ef eitthvað amar
að, alveg sama hvað það er,“ segir
Addý.
Addý Ólafsdóttir var á réttum stað á réttum tíma. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON
Á heilsugæslunni
var blóðþrýsting-
urinn mældur fimm
sinnum í röð til að ganga
úr skugga um að tölurn-
ar reyndust hreinlega
réttar því blóðþrýsting-
urinn mældist í hvínandi
botni, eða 180/260!
Framhald af forsíðu ➛
Helga Margrét
Skúladóttir
formaður.
Níunda GoRed árið er gengið í garð með öllu litrófi veðurs-ins. Febrúar hefur verið
þekktur sem hjartamánuðurinn
um jafnlangt skeið. Litróf er
býsna gott orð fyrir áminningu
okkar þetta árið, því staðreynd
er að hjartasjúkdómar eru ekki
aldurstengdir, eru ekki eingöngu
sjúkdómur gamla fólksins eins og
menn vilja gjarnan halda heldur
ná þeir yfir allt litróf mannlífsins.
Og þó að tilurð átaksins sé hjarta-
sjúkdómar kvenna og þetta árið
sérstaklega gefinn gaumur að ungu
fólki og hjartasjúkdómum, þá er
áminning okkar ávallt til allra
landsmanna að vera vakandi fyrir
hjartaheilsu sinni – þekkja tölur
líkamans og fylgjast með þeim
reglulega; blóðþrýstingi, blóðfitum,
blóðsykri og síðast en ekki síst að
þekkja ættarsögu sína. Í vaxandi
hraða og kröfuhörðu nútímasam-
félagi viljum við sérstaklega vekja
ungar konur til vitundar um hjarta-
heilsu sína þar sem næring, hvíld,
hreyfing og streita leika stórt hlut-
verk og enn fremur hvetja þær til
að hlusta á líkamann og bregðast
við verði þær varar við einkenni
sem þær ekki þekkja. Það er
staðreynd að konur geta fengið ein-
kenni með hjartasjúkdómum sem
eru ódæmigerðari en hjá körlum og
því full ástæða til að vera meðvit-
aður um skilaboðin sem líkaminn
gefur frá sér. Heilbrigt hjarta er ein
af forsendum góðs lífs – hlúum að
hjartaheilsunni allan ársins hring.
Hjarta
ljósalistaverk
Hörpu
Þetta árið var GoRed í samstarfi við Vetrar-hátíð í Reykjavík,
Hörpu, N1 og Stafla.
Blásið var til fyrstu hjarta-
göngunnar og boðið upp
á gagnvirkt ljósalista-
verk á ljósahjúp Hörpu
sem fékk einfaldlega
nafnið Hjarta. Höfundar
þess eru Þórður Hans
Baldursson og Halldór
Eldjárn. Enn fremur eru
nokkrar lykilbyggingar
á höfuðborgarsvæðinu
lýstar rauðu ljósi í tilefni
mánaðarins.
Útg 365 miðlar Ve fang: fr l id.isÁ r: GoRed 2018
GoR d 2018
Sænsk rannsókn leiddi í ljós að onur fá síður meðferð
við hjartaáfalli í samræmi við m ðferðarleiðbeiningar og
horfur kvenna með hjartasjú dóm eru lak ri en karla.
Þórdís Jóna Hrafnkelsdóttir hjartalæknir
Það er til dæmis
vitað að konu eru
hlutfallslega eldri en
karlar þegar þær fá
hjartaáfall og að þær lýsa
oftar óljósum einkennum
sem við síður tengjum
kransæðasjúkdómi.
jafnvel þótt algengasta
einkennið við hjartaáfall
hjá báðum kynjum sé
brjóstverkur af einhverju
tagi.
Við erum sífellt að læra meira um það hvernig kransæða-sjúkdómur hagar sér hjá
konum og reyndar líka körlum ef
út í það er farið. Það er til dæmis
vitað að konur eru hlutfalls-
lega eldri en karlar þegar þær fá
hjartaáfall og að þær lýsa oftar
óljósum einkennum sem við síður
tengjum kransæðasjúkdómi,
jafnvel þótt algengasta einkennið
við hjartaáfall hjá báðum kynju
sé brjóstverkur af einhverju
tagi. Samtök hjartalækna beggja
vegna Atlantshafsins hafa sett
fram meðferðarleiðbeiningar við
bráðum ransæðasjúkdómi og
er ráðlögð meðferð sú sam fyrir
konur og karla. Á það bæði við um
fyrirbyggjandi meðferð, meðferð
í bráðafasanum sem og endur-
hæfingu og eftirmeðferð.
Horfur kvenna mun lakari
Það v kti því nokkra thygli hér
á dögunu þegar niðurstöður
stórrar sænskrar rannsóknar á
afdrifum þeirra sem fá hjartadrep
voru bir ar. Rannsóknin náði til
all a þeirra 180 þúsund sjúklinga
(u.þ.b. 35% konur), sem vistuðust á
sjú rahúsi í Svíþjóð veg a bráðra
kransæðastíflu á árunum 2003-
2013. Það kom sem sagt í ljós að
ho fur kve na sem fengu hjarta-
drep voru mun lakari n karl sem
lentu í því sama.
Konurnar lifðu vissulega jafn
lengi og karlarnir ef ir hjarta-
drepið, en vísindamennirnir
reiknuðu út hv u lengi konu nar
og karlarnir hefðu átt að lifa ef þau
hefðu ekki fengið hjartaáfal . Þar
sem konur li a almennt lengur en
karlar þá l ddi sá samanburður í
ljós a líf kvennanna styttist mun
meira en karlanna. Við enn n
útreikning va tekið tillit til þess
að konurnar voru almennt eldri
og með fleiri sjúkdóma fyrir en
karlarnir.
Fá síður eðferð í amræmi
við leiðbeiningar
Til að leita skýringa á hvernig þessi
munur var tilkominn var skoð ð
vort konur og karlar hefðu fengið
sambærilega meðferð í tengslum
við hjartaáfallið. Þá var sérstaklega
horft til þess vort lyfjameðferð og
kra sæðamyndatöku (þræðingu)
hefði verið beitt til jafns í hóp-
unum. Kom þá í ljós að konurnar
feng síður en karlarnir meðferð
í samræmi við meðferðarleið-
b iningar og enn fremur ð þeim
konum sem fengu bestu meðferð-
ina vegnaði til jafns við karlana.
Því miður getur þessi rannsókn
ekki svarað því hvernig stendur á
því að leiðbeiningum um meðferð
við hjartadrepi var ekki beitt til
jafns hjá konum og körlum, heldur
er einungis hægt að spekúlera í því.
Það er hins vegar vitað að líkurnar
á aukaverkunum af t.d. hjarta-
lyfjum (eins og t.d. hjartamagnyl)
og fylgikvillar við aðgerðir eins
og kransæðavíkkun eru heldur
algengari hjá konum en körlum
sem gæti náttúrulega ýtt undir
ákveðna varkárni og tilhneigingu
til að beita henni síður.
Mi nka þ f líkur á kyn-
bundnum mun meðferðar
Nú er rétt að taka fram að við
höfum ekki áreiðanlegar tölur hér
á Íslandi til að sty jast við þannig
að við get m ekki dregið ályktanir
um það hvort þessar iðurstöður
myndu eiga við hér. Lærdómurinn
sem ég held að við getum dregið af
þessu er að það er alveg nauðsyn-
l gt að halda áfram að skoða sér-
staklega tilur og meðf rð hjarta-
sjúkdóms hjá konum og beita
skilvirkum aðfer um til að minnka
líkurnar á kynbundnum mun í
meðfe ð hjartasjúkdóms. Þannig
getum við bætt horfur kven a með
hjart sjúkdóm.
Tilvísun: Alabas OA o.fl. Sex Diffe-
rences in Treatments, Relative
Survival, and Excess Mortality
Following Acute Myocardial Infarc-
tion: National Cohort Study Using
the SWEDEHEART Registry. J Am
Heart Assoc. 2017;6: e007123. DOI:
10.1161/JAHA.117.007123.
Hlúum að
hjartaheilsunni
Þekktu tölurnar
1. Blóðþrýstingur
2. Blóðfita
3. Blóðsykur
4. Þyngdarstuðull
F Ö S T U DAG U R 1 6 . f e b r úa r
2 0 1 8
hjartamánuður 2018
Hjarta itt
hjartamánuður 2018
Hjartað í fyrsta sæti
Gored – samtök um vitundarvakningu
um hjartasjúkdóma kvenna vekja
athygli á þessu brýna málefni í febrúar á
r hvert og hvetja landsmenn alla til
að setja hjartað í fyrsta sæti og hugsa ve
l um heilsuna. Hjartasjúkdómar eru
nefnilega ekki bara sjúkdómar eldra fól
ks eins og sjá má í blaðinu okkar.

Þórdís Jóna
Hrafnkelsdóttir,
formaður GoRed
Rannveig Ásgeirs-
dóttir, verkefna-
stjóri GoRed
2 HJaRTað ÞiTT 1 6 . F e b R Úa R 2 0 1 8 F Ö S T U DAG U R
Rannveig Ásgeirsdóttir og Alma
Möller landlæknir. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON
Í dag verður árlega átakinu GoRed
hleypt af stokkunum. Aðstand-
endur þess hvetja landsmenn til
að klæðast einhverju rauðu í dag
af því tilefni. GoRed-átakið miðar
að því að fræða konur um áhættu-
þætti og einkenni hjarta- og æða-
sjúkdóma og hvernig draga megi
úr líkum á slíkum sjúkdómum.
Um alheimsátak er að ræða sem
á upptök sín í Bandaríkjunum og
víða um Evrópu.
Klæðist rauðu í dag.
2 7 . F E B R ÚA R 2 0 2 0 F Ö S T U DAG U RHJARTAÐ ÞITT