Hugur og hönd - 01.06.1967, Blaðsíða 22

JARNKOLA
Erfitt er fyrir nútíðarfólk að skilja,
hvernig-fyrri tíðar menn komust af með
þau ljósfæri, sem þeir höfðu yfir að
ráða. Fyrir daga olíulampanna, sem
komu ekki til sögu fyrr en seint á 19.
öld, voru öll ljós í húsum manna sann-
kallaðar saltvíkurtírur, nema þá helzt
tólgarkertaljós, en kerti voru hins vegar
of dýr til að nota þau hversdagslega.
Eitt afbrigði af gömlu lýsislömpunum
var járnkolan (stundum kölluð panna),
eins og sú, sem hér er sýnd. Hún er
smíðuð úr járni,' 27 sm að lengd með
tanganum, sem var til þess að halda í,
þegar kolan var borin, en annars til
að stinga honum í vegg eða gat á stoð.
Kolan er með fastmótuðu lagi slíkra
Ijósfæra, talsvert rennileg, lítið eitt
hvelfd að neðan, bogadregin til hliða,
en teygist fram á við í mjóa totu fremst
fyrir fífukveikinn. Jochum Eggertsson
rithöfundur fann þessa kolu í jörðu á
Húsavík í Þingeyj arsýslu árið 1926 og
gaf hana Þjóðminjasafninu. Hún getur
verið frá miðöldum, en ógerningur er
að tímasetja hana glöggt.
Kristján Eldjárn.
PRJÓNAÐIR INNISKÓR
Stærð: 42^14.
Efni: Um 1 Ví> hespa af koksgráu Grettisgarni frá Gefjunni. Prjónar: nr. 2% og tveir kúptir
hnappar.
Munstur: Garðaprjón, sem prjónað er slétt bæði frá réttu og röngu.
Klukkuprjón: 1. umf.: + 11. sl., takið 1 1. óprj. fram af prjóninum með því að bregða prjóninum
bak við þráðinn og fara aftan í lykkjuna. Liggur þá þráðurinn samhliða lykkjunni yfir prjóninn.
Endurtakið frá + og endið með 1 1. sl.
2. umf.: + Takið nú óprj. 1., sem prj. var sl. í fyrri umf. og látið þráðinn liggja samhliða henni
yfir prjóninn eins og áður og prj. ópr. lykkjuna og bandið saman, sem 1 1. sl.+Endurt. frá +.
Endurtakið síðan 2. umf. og myndið með því heildarmunstrið.
Prjónið þétt, svo skórnir togni síður eða svo 11 garðaprjónaðar 1. mæli 5 sm.
Fitjið upp 2 1., prjónið garöaprjón og aukið út í enda prjóns í hverri umf. þar til 11 sm mæl-
ast frá uppfitjun og eru þá um 50 1. á prjóninum. Fitjið upp 6 1. í umferðarlok (hæll) og prjónið
síðan án aukninga þeim megin, en aukið út eins og áður hinum megin. Prjónið áfram þar til
13 sm mælast frá uppfitjun og prjónið þá klukkuprjón án aukninga um 7 sm. Prjónið þá aftur
garðaprjún eins og áður en gagnstætt, og fellið því af og takið úr, í stað aukninga áður.
Brjótið nú stykkið saman um miðjan klukkuprjúnsbekkinn, réttur saman, látið oddana mæt-
ast og mælið um 8 sm niöur þá hlið þeirra, er vísar að tánni og saumið með þynntum garnþræð-
inum og varpspori alla leið niður og út tána.
Saumið þvert fyrir hælinn hinum megin á sama hátt.
Framhald á bls. 23.
18 HUGUR OG HÖND