Hugur og hönd


Hugur og hönd - 01.06.1986, Síða 17

Hugur og hönd - 01.06.1986, Síða 17
eftir viðtali við Margréti í því skyni að fá upplýsingar um tóvinnukennsluna í Laugarnesskólanum. Hvenær byrjaði tóvinnukennsla í Laugarnesskólan um ? Það var á skólaárinu 1973—74. Ár- ið 1974 minntust íslendingar með ýmsum hætti 1100 ára búsetu í landi sínu. I grunnskólunum leituðust menn við að leggja fram sinn skerf til hátíða- haldanna. Meðal annars var reynt að tengja hinar ýmsu kennslugreinar við reynslu löngu liðinna alda, eftir því sem efni stóðu til. Ég hygg að slík- ar hugmyndir hafi verið kveikjan að þvi að kennsla í tóvinnu var tekin upp í Laugarnesskólanum. Var það stór hópur nemenda sem fékk tækifæri til að læra tóvinnu? Nei, ekki var hann nú stór, ætli það hafi ekki verið 7 eða 8 stúlkur 11 til 12 ára sem tóku þátt í þessum vinnu- brögðum til að byrja með og fengu til þess tvær stundir á viku. Atti skólinn nauðsynleg tæki til tó- vinnu? Það voru keyptir tveir rokkar til skólans. Smíðakennari skólans smið- aði fjórar halasnældur. Einir kambar voru keyptir og tveir nemendur komu með kamba að heiman. Hvernig fór kennslan fram? Nemendum var gerð grein fyrir þýð- ingu ullarinnar fyrir íslensku þjóðina á liðnum öldum, þegar nær allur fatn- aður, sem fólkið klæddist, var unninn úr ull, allt frá nærklæðum til yfir- hafna. Auk þess var prjónles og vað- mál selt öðrum þjóðum og var mikil- væg útflutningsvara. Þá var reynt að vekja forvitni nemendanna um þessi gömlu vinnubrögð, sem tíðkuðust við tóvinnu allt fram á þessa öld er ullar- verksmiðjurnar komu til sögunnar. Ef það tókst að vekja forvitnina mátti það verða til þess að nemendur vildu læra þessi vinnubrögð svo að þau féllu ekki í gleymsku. Loks er tekið til við að skoða ullina, alla sauðarlitina, og við nánari skoðun kemur í ljós að í henni eru tvenns konar hár sem heita tog og þel. Toglagði er kippt af ullinni og sést þá að í honum eru löng, stíf og gljáandi hár, fremur gróf. Þá er tekinn þellagður og allt tog og hærur teknar úr honum. Verður þá eftir dúnmjúkur hnoðri af fínum, örlitið hrokknum hárum. Mýktin finnst best með þvi að bera hann að vanga sér. Ýmsum finnst ekki þægilegt að vera í lopapeysum eða öðrum flíkum úr íslenskri ull, finnst hárin stinga sig. Þetta er skýrt fyrir nemendum á þann veg að nú er ullin eingöngu unnin í verksmiðjum, en þær hafa engin tæki til að skilja togið frá þelinu, þess vegna er tog og þel kembt saman, en það eru toghárin sem stinga. Ekki varð betur séð en að áhugi flestra nemenda glæddist fljótt þegar þeir fóru að handfjatla ullina. Og allir vildu fá að reyna við rokkinn, hala- snælduna og kambana sem allra fyrst. En allir urðu að byrja á því að læra að taka ofan af ullinni og hæra hana síð- an. Þá er komið að því að kemba og spinna á rokk eða halasnældu. Til þess að geta spunnið hæfilega snúð- hart og áferðargott band þarf mikla æfingu. í fyrstu var spunnið úr lopa og þegar nokkurri færni var náð mátti reyna við kemburnar. Mörgum stúlkn- anna tókst að spinna úr þeim en nokkrar létu sér nægja lopann. Ein- staka stúlka reyndi lika að spinna úr togi. Sumar þessara stúlkna náðu furðu mikilli leikni við tóskapinn og iðkuðu hann eitthvað heima fyrir. Einn nemandinn var fenginn til að sýna tóvinnu í verslun Heimilisiðnað- arfélags íslands öðru hverju eitthvert sumarið. Vegna þess hve seinlegt verk það er og vandasamt að spinna band úr kembum var meira band spunnið úr lopa. Þá var það líka fyrr tilbúið til notkunar. Flestar stúlkurnar prjón- uðu svo illeppa með röndum úr band- inu sem þær höfðu spunnið sjálfar og tvinnað. Nokkrar prjónuðu rósa- leppa. Örfáar stúlkur prjónuðu eitt- hvað úr þelbandi. Þar á meðal var ein sem prjónaði lítinn, útprjónaðan dúk úr þelbandi sem hún hafði unnið. Önnur heklaði sjal úr bandi sem hún hafði spunnið úr lopa og ýmislegt fleira var búið til úr þess konar bandi. Fyrsta árið voru sömu nemendurnir allan veturinn. Þeir sýndu svo tóvinnu um vorið á sýningu sem efnt var til í Laugarnesskólanum vegna 1100 ára afmælis íslandsbyggðar. Vakti sú sýn- ing nokkra athygli, ekki síst hjá nem- endum skólans, og jafnframt áhuga sumra þeirra fyrir að læra þessi vinnu- brögð. Var þá ákveðið að halda þessari kennslu áfram. Skólastjórinn, Jón Freyr Þórarinsson, sýndi þessu máli mikinn áhuga og studdi allt það starf með ráðum og dáð. Er nú ekki að orð- lengja það að tóvinnan var síðan kennd i skólanum þar til ég lét af störf- um snemma vetrar 1984. Var tóvinnukennslan með svipuð- um hætti næstu arin? Kennslan var alla tið með líkum hætti og fyrsta árið. Þó varð bráðlega að taka fleiri en einn hóp nemenda hvern vetur, svo að fleiri kæmust að. Var þá tóvinnan valgrein fyrir 11 til 12 ára nemendur. Nokkrar stúlkur völdu hana tvö ár í röð. Áhugi fyrir tóvinnu var mikill alla tíð. Vissi ég til þess að nokkrar stúlkur höfðu svo mikinn áhuga að þær eignuðust nýja rokka. Trúlega hafa þær fengið þá að gjöf frá foreldrum eða öðrum vandamönnum. Þessi tóvinnukennsla í Laugarnes- skólanum vakti mikla athygli d ýms- um sýningum á undanförnum árum. Getur þd sagt okkur eitthvað fráþess- um þætti? Ég var búin að segja frá skólasýn- ingunni 1974. Sumarið 1976 var þing handavinnukennara á Norðurlöndum haldið í Reykjavík. í tengslum við þetta þing sýndu nokkrir nemendur úr Laugarnesskólanum tóvinnu. Á ári barnsins 1978 var mikil sýning frá grunnskólunum í Reykjavík haldin að Kjarvalsstöðum. Nokkrir nemend- ur sátu þar að tóskap á sýningartím- anum og vakti vinna þeirra verðskuld- aða athygli. Svo sýndu nemendur líka tóvinnu á skólasýningum sem haldnar voru í tengslum við foreldradaga í Laugarnesskólanum. Vöktu þær sýn- ingar ætíð athygli. Af þessum upplýsingum má sjá að þarna hefur býsna merkileg starfsemi farið fram. Til þess að hægt sé að gefa nemendum grunnskólanna kost á því að kynnast gömlum þjóðlegum vinnu- brögðum þarf ýmislegt að koma til. Það er þá ekki síst áhugi kennara og skólastjóra. Kostnaðarhliðin er við- ráðanleg í flestum tilfellum. Marg- þætt gildi náms sem þessa er óumdeil- anlegt. Vonandi er að sem flestir grunnskólar gefi nemendum sínum tækifæri til sambærilegs náms. Þórir Sigurðsson 1. Stúlkur í Laugarnesskóla við tóvinnu. Ljósmynd: Jón Freyr Þórarinsson. HUGUR OG HÖND 17

x

Hugur og hönd

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur og hönd
https://timarit.is/publication/1414

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.