Ljósmæðrablaðið - aug. 2019, Síða 30

30 LJÓSMÆÐRABLAÐIÐ - ÁGÚST 2019
R I T R Ý N D F R Æ Ð I G R E I N FYRIRSPURNIR: sunnaks@hi.is
ÚTDRÁTTUR:
Brjóstagjöf er bæði algeng og álitin sjálfsögð á Íslandi og flestar
mæður reyna brjóstagjöf sem fyrsta valkost. Hugmyndir okkar og
vísindaleg þekking á brjóstagjöf er nátengd hugmyndum okkar um
móðurhlutverkið, hvað felist í því að vera móðir og hvaða eigin-
leikum góðar mæður skuli búa yfir og því getur það að ná ekki að
hafa barn sitt á brjósti haft mikil áhrif á sjálfsmynd þeirra mæðra
sem það upplifa. Rannsóknir benda til þess að hin mikla áhersla
sem lögð er á farsæla brjóstagjöf geti valdið skömm, sektarkennd
og upplifun um að hafa brugðist hjá mæðrum sem gefa börnum
sínum þurrmjólk og á sérstaklega við um þær konur sem vildu hafa
börn sín á brjósti, en gátu það ekki. Tilgangur þessarar rannsóknar
er að varpa ljósi á reynslu íslenskra kvenna sem gátu ekki verið
með börn sín á brjósti eða áttu í miklum erfiðleikum með brjósta-
gjöf. Frásagnir 77 íslenskra kvenna sem höfðu þessa reynslu að
baki og vildu deila henni með rannsakanda voru orðræðugreindar.
Niðurstöður benda til þess að konur í þessari stöðu bíði eftir
„græna ljósinu“ frá heilbrigðisstarfsfólki til þess að hætta árangur-
slitlum tilraunum til brjóstagjafar. Frásagnir kvennanna sýna einnig
fram á hvernig brjóstagjöfin er oft skilgreind sem ákveðinn mæli-
kvarði á mæður þar sem samfélagið, ættingjar og vinir jafnt sem
ókunnugir geta dæmt og smánað mæður sem hafa börn sín ekki á
brjósti. Mikilvægt er að opna á umræðu um reynslu þeirra mæðra
sem eiga í erfiðleikum með brjóstagjöf, bæði til þess að auka gæði
þjónustunnar við þennan hóp mæðra og ekki síður til þess að vinna
gegn skömm og neikvæðum tilfinningum þeirra.
Lykilhugtök: Brjóstagjöf, Móðurhlutverk, Mæðravernd,
Samskipti, Þurrmjólk.
INNGANGUR
Brjóstagjöf er bæði algeng og álitin sjálfsögð á Íslandi og flestar mæður
reyna brjóstagjöf sem fyrsta valkost. Undanfarin ár og áratugi hefur
vísindaleg orðræða um brjóstamjólk færst frá því að skilgreina hana
sem ávinning fyrir barn og jafnvel móður yfir í það að skilgreina skort
á brjóstagjöf sem áhættuþátt (Kukla, 2006; Wolf, 2013). Þessi breyting
hefur margvísleg áhrif á stöðu móðurinnar þar sem hún stendur nú
frammi fyrir því að ef barnið fær ekki brjóstamjólk, í nægu magni,
nógu lengi sé það áhættuþáttur fyrir heilsu þess og velferð. Hugmyndir
okkar og vísindaleg þekking á brjóstagjöf er nátengd hugmyndum
okkar um móðurhlutverkið, hvað felist í því að vera móðir og hvaða
eiginleikum góðar mæður skuli búa yfir og því getur það að ná ekki að
hafa barn sitt á brjósti haft mikil áhrif á sjálfsmynd þeirra mæðra sem
það upplifa.
Orðræðugreining fyrsta höfundar á vinsælu upplýsinga- og fræðslu-
efni fyrir þungaðar konur og foreldra bendir til þess að á Íslandi sé
brjóstagjöf skilgreind sem burðarstoð vel heppnaðrar tengslamynd-
unar. Brjóstagjöf er sett fram sem óviðjafnanleg aðferð til samskipta
og því er einnig haldið fram að mæður sem gefi brjóst séu tengdari
börnum sínum (Símonardóttir, 2016). Brjóstagjöf er lýst sem auðveldri
og ánægjulegri fyrir flestar mæður og samtímis lýst sem fullkomlega
náttúrulegu ferli og sem lærðum hæfileika sem þarfnast undirbún-
ings og æfingar undir handleiðslu sérfræðinga. Ákvörðun móður um
að hafa barn sitt á brjósti er algjörlega gefin innan þessa orðræðu-
heims og í raun skilgreind sem svo sjálfsögð að ekki sé um eiginlega
ákvörðun að ræða (Símonardóttir, 2016). Þessi mynd sem dregin er
upp af brjóstagjöfinni á íslensku vefsíðunum vakti með fyrsta höfundi
þessarar greinar löngun til þess að skoða brjóstagjöfina betur, með það
„ÉG VAR AÐ FEILA Á ÞVÍ EINA
SEM KONA Á AÐ GETA GERT“
Orðræðugreining á frásögnum kvenna sem áttu í erfiðleikum með brjóstagjöf
Helga Gottfreðsdóttir,
prófessor í ljósmóðurfræði H.Í. og
forstöðumaður fræðasviðs á Landspítala
Sunna Símonardóttir,
aðjúnkt í félagsfræði og nýdoktor á
Menntavísindasviði Háskóla Íslands