Bændablaðið - 06.10.2016, Page 2

2 Bændablaðið | Fimmtudagur 6. október 2016
Birkifræ er vel þroskað og auð-
velt að safna því af trjám um
þessar mundir. Hekluskógar safna
birkifræi eins og undanfarin ár og
þiggja gjarnan fræ frá almenn-
ingi.
Endurvinnslan hf. tekur við
birkifræjum frá almenningi í mót-
tökustöðvum Endurvinnslunnar
hf. að Knarrarvogi 4, Dalvegi 28,
Hraunbæ 123 og kemur þeim til
Hekluskóga. Einnig má senda fræið
beint til Hekluskóga í Gunnarsholti
eða Austurvegi 3–5, Selfossi.
Síðustu árin hefur töluvert af fræi
safnast og því hefur verið sáð að vori
eða að hausti. Árangur sáninganna
er misjafn og fer eftir landgerðum.
Sums staðar sjást stök tré vaxa upp
eftir sáningar og annars staðar þéttar
breiður af birki. /VH
Skógrækt:
Fræsöfnun
Hekluskóga
Fréttir
Samkvæmt tölum Hagstofu
Íslands voru 47 einstaklingar ætt-
leiddir á Íslandi árið 2015. Þetta
eru nokkuð fleiri en árið 2014,
en þá voru ættleiðingar 37. Árið
2015 voru stjúpættleiðingar 28 en
frumættleiðingar 19.
Frumættleiðingar frá útlöndum
voru 17 árið 2015, og hélt þeim áfram
að fjölga frá því að þær fóru í einung-
is tíu árið 2013. Frumættleiðingar frá
útlöndum höfðu ekki verið svo fáar
á einu ári frá árinu 1997. Undanfarin
ár hafa flest ættleidd börn verið
frá Kína og árið 2015 voru einnig
flestar ættleiðingar þaðan, eða átta,
en einnig voru ættleidd fimm börn
frá Tékklandi.
Stjúpættleiðingar árið 2015 voru
28. Það er fjölgun frá árinu 2014,
en þá voru þær óvenjulega fáar eða
19. Í flestum tilvikum var stjúpfað-
ir kjörforeldri, en það hefur jafnan
verið algengast. Frumættleiðingar
innanlands voru tvær árið 2015, og
hafa þær einungis einu sinni verið
færri á einu ári frá 1990, það var árið
2012 þegar engin frumættleiðing átti
sér stað innanlands.
Með hugtakinu stjúpættleiðing
er átt við ættleiðingu á barni eða
kjörbarni maka umsækjanda. Með
hugtakinu frumættleiðing er átt við
ættleiðingu á barni sem ekki er barn
maka umsækjanda. /VH
Hagstofan:
Alls voru 47 ætt-
leiðingar 2015
Margra ára barátta fyrir bættum upplýsingum til neytenda ber árangur:
Reglugerð um upprunamerkingar á kjöti
væntanleg frá landbúnaðarráðuneyti
− Reiknað með að hún taki gildi um miðjan janúar 2017
Salone del Gusto Terra Madre,
hin mikla matarhátíð Slow Food-
hreyfingarinnar, var haldin í
Tórínó á Ítalíu dagana 22. til 26.
september. Hátíðin er haldin
þar annað hvort ár og er ein hin
stærsta sinnar tegundar í heimin-
um. Til marks um stærð hátíðar-
innar má nefna að talið er að yfir
220 þúsund manns hafi komið á
hátíðina fyrir tveimur árum. Þetta
er hátíð þeirra sem deila hugsjón-
um Slow Food: bænda, smáfram-
leiðenda og áhugafólks um betri
matarmenningu.
Engir íslenskir framleiðendur
kynntu vörur sínar í ár, en nokkrir
félagar úr Íslandsdeild hreyfingar-
innar voru gestir hátíðarinnar.
Saltfiskur og hangikjöt
frá Dóru
Það má segja
að Dóra Svav-
ars dótt ir, mat-
reiðslumeist-
ari og eig andi
veislu þjónust-
unn ar Culina,
hafi verið eini
fomlegi þátt takandinn af hálfu
Íslands í hátíðinni. Hún eld-
aði léttsoðinn saltfisk með
rótarmús, steiktri beðju,
gulrótum og þurrkuðu
hangikjöti, í svokölluðu
Terra Madre-eldhúsi. Í
því eldhúsi skiptust full-
trúar þjóða á um að elda
hefðbundna rétti frá sínum
löndum og rennur ágóðinn af sölu
þeirra rétta óskiptur til góðgerða-
mála hreyfingarinnar. Að þessu sinni
var ákveðið að styðja við verkefni
hreyfingarinnar sem felst í varðveislu
á líffræðilegum fjölbreytileika.
Um 120 matarskammtar runnu út
úr eldhúsi Dóru og var góður rómur
gerður að hinum íslenska mat. Dóru
til aðstoðar voru Agata Alicja mat-
reiðslunemi og Axel Aage Schiöth
víninnflytjandi, sem aðstoðuðu
við skömmtun, og þær Hlédís
Sveinsdóttir og Eirný Sigurðardóttir
sem aðstoðuðu við annan undirbún-
ing. Þær Hlédís og Eirný eru kunnar
fyrir að standa að hinum vel sótta
Matarmarkaði Búrsins sem haldin
hefur verið á nokkurra mánaða fresti
í Hörpu hins síðustu ár.
Íslenskur fyrirlestur
um matarsóun
Dóra hélt einnig fyrirlestur á nor-
rænni málstofu, þar sem hún kynnti
farsælt verkefni um matarsóun,
samnorrænt verkefni sem gengur
undir nafninu Zero Waste. Þannig
hefur hún staðið fyrir nokkrum
uppákomum á Íslandi í sam-
starfi við Vakanda, Landvernd og
Kvenfélagasambandið: málþingi,
ruslamatarviðburðum og svoköll-
uðum diskósúpu-viðburði – þar
sem eldað er úr grænmetisafgöng-
um sem átti að henda. Tilgangurinn
er að benda á verðmætin sem liggja
í afgöngum og hráefni sem er um
það að lenda í ruslinu (sjá frekar á
matarsoun.is).
Hún hefur gagnrýnt matarsóun í
virðiskeðjunni – frá frumframleið-
anda til neytanda – og sagt að alltof
mikið af góðu hráefni fari til spilis,
sem sé afleitt í því ljósi að margt fólk
eigi varla til hnífs og skeiðar.
Hátíðin hefur alltaf verið haldin
innandyra, á svæði sem heitir
Lingotto og Fíatverksmiðjurnar
notuðu undir bílasmíði sína. Slow
Food-hreyfingin breytti fyrir-
komulaginu að þessu sinni, færði
hátíðina undir bert loft í stóran
almennings- og skrúðgarð – auk
þess sem viðburðum var dreift um
miðborgarhluta Torino. Um leið var
öllum hleypt ókeypis inn á hátíðina,
enda var það talið tilhlýðilegt á tutt-
ugu ára afmælisári hátíðarinnar að
gera boðskapinn þannig aðgengi-
legan. /smh
Gunnar Bragi Sveinsson, sjávar-
útvegs- og landbúnaðarráðherra,
hefur sett fram drög að reglugerð
þar sem að framleiðendum og inn-
flytjendum er skylt að uppruna-
merkja kjötafurðir af svínum,
sauðfé, geitum og alifuglum.
Er þetta gert í því augnamiði að
tryggja rétt neytenda til að vita frá
hvaða landi þær kjötvörur eru sem
þeir kaupa. Sambærilegar reglur eru
nú þegar í gildi hér á landi um upp-
runamerkingar á nautakjöti, en hafa
verið í gildi varðandi svína-, kinda-,
geita- og alifuglakjöt í ESB ríkjunum
síðan 2014.
Í kjölfar kúariðumálsins svo-
kallaða úti í Evrópu árið 2000 setti
Evrópusambandið (ESB) reglur um
upprunamerkingar sem síðan voru
innleiddar í EES regluverkið sem
Ísland er aðili að. Hægt hefur gengið
að innleiða þær hér á landi og hafa
þær reyndar tekið margvíslegum
breytingum hjá ESB síðan.
Eigum rétt á að vita hvaðan
varan kemur
„Það hefur verið mér mikið kapps-
mál að vinna að bættum uppruna-
merkingum matvæla frá því ég
kom í landbúnaðarráðuneytið. Þessi
reglugerð er liður í þeirri vinnu. Við
eigum rétt á að vita hvaðan varan
kemur sem við neytum,“ segir
Gunnar Bragi Sveinsson í fréttatil-
kynningu um málið.
Formaður Bændasamtakanna
krafðist upprunamerkingar 2014
Mikil umræða hefur verið um upp-
runamerkingar matvöru á undanförn-
um misserum og árum. Hafa neyt-
endur ítrekað m.a. kvartað yfir skorti
á slíkum upplýsingum um uppruna
á innfluttu kjöti sem framleitt er við
aðstæður sem engin leið er að vita
hverjar eru.
Í ársbyrjun 2014 krafðist Sindri
Sigurgeirsson, formaður Bænda-
samtaka Íslands, þess að reglur um
upprunamerkingar yrðu teknar upp
strax en ekki beðið með það fram í
desember eins og þá stóð til. Einnig
að þær reglur næðu til merkinga á
mjólkurvörum. Skemmst er frá að
segja að lítið gerðist í málinu nema
það sem gert var að frumkvæði fyr-
irtækja. Það var þó framkvæmt með
mjög mismunandi hætti og án þess
að það væri stutt af reglugerð.
ESB reglugerðin virðist taka af
öll tvímæli en er ekki virt
Samkvæmt lið 2.a í 26. grein reglu-
gerðar ESB nr. 1169/2011, sem inn-
leidd var innan ESB með reglugerð
nr. 1294/2014, skal merkja matvæli
með upplýsingum um rétt uppruna-
land eða upprunastað ef skortur á
slíkum upplýsingum gæti villt um
fyrir neytendum hvað varðar upp-
runa matvælanna. Þar segir:
„Þetta á einkum við ef upplýs-
ingar sem fylgja matvælunum eða
merkingin í heild gefur í skyn að
matvælin séu upprunnin í öðru landi
eða á öðrum stað. Þá skal taka fram
á umbúðum þegar upprunaland eða
upprunastaður matvæla er gefinn
upp, en uppruni megininnihaldsefn-
isins er ekki sá sami. Þá skal einnig
gefa upp upprunaland eða uppruna-
stað megininnihaldsefnisins eða gefa
upp að uppruni þess sé annar.“
Eins og margoft hefur komið
fram í fréttum virðist verulegur
mis brestur á þessu á umbúðum
vöru sem flutt hefur verið til Íslands.
Hefur kjúklingakjöt sem pakkað er í
Danmörku sérstaklega verið nefnt í
því sambandi. Miklir kjötflutningar
þvert á landamæri Evrópu hafa líka
valdið tortryggni vegna ítrekaðra
frétta af misferli og blekkingum þar
sem t.d. hrossakjöt hefur verið selt
sem nautakjöt í tilbúnum réttum.
Þá birti Matvælastofnun m.a.
á vef sínum í nóvember 2013 að
fram hafi komið fullyrðingar um
að innflutt kjúklingakjöt væri selt
sem ferskt og í umbúðum íslenskra
framleiðenda í verslunum hér á
landi. Bent var á í máli MAST að
heiti og staðsetning fyrirtækja sem
eru ábyrg fyrir vörunni segði ekki til
um uppruna hennar.
Reglur um lyfjaleifar í matvöru í
undirbúningi
„Neytendur verða betur upplýstir en
það vilja þeir ef marka má könnun
sem gerð var 2014 en þar sögðu
83% að það skipti þá máli að vita
upprunalandið. Þá setti ég einnig af
stað vinnu um hvernig upplýsa megi
neytendur um lyfjaleifar í matvöru,
vonandi koma fram tillögur um
það fljótlega,“ segir Gunnar Bragi
Sveinsson um reglugerðardrögin.
Samkvæmt ákvæðum EES samn-
ingsins ber að tilkynna reglugerðina
til Eftirlitsstofnunar EFTA (ESA).
Berist ekki neikvæð umsögn innan
þriggja mánaða getur Ísland látið
reglugerðina taka gildi. Miðað við
þessar forsendur er reiknað með að
reglugerðin taki gildi um miðjan jan-
úarmánuð 2017. Matvælafyrirtæki fá
þannig tíma til að gera nauðsynlegar
ráðstafanir til að uppfylla kröfur
reglugerðarinnar.
Skýr krafa neytenda
Í könnun sem Capacent Gallup gerði
fyrir SA, SI, SVÞ, SAF, BÍ og NS í
júlí 2014 kom fram að rúmlega tveir
þriðju landsmanna telja að það sé
óásættanlegt að upprunalands hrá-
efnis sé ekki getið á umbúðum unn-
inna matvæla. Dæmi um slíkar afurð-
ir eru innfluttar svínasíður, reyktar
og sneiddar niður, t.d. í beikon.
Samkvæmt gildandi reglum telst
land vera upprunaland ef umtals-
verð umbreyting vörunnar hefur þar
átt sér stað. Tæpur helmingur telur
slíkar merkingar algerlega óásætt-
anlegar og fjórðungur telur þær að
litlu leyti ásættanlegar. Aðeins tíundi
hver telur skort á upplýsingum vera
að mestu eða öllu leyti í lagi.
Í skoðanakönnun meðal kjósenda
sem birt var í Bændablaðinu í sumar
koma fram að 88,3% þeirra töldu
að það skipti öllu, mjög miklu eða
frekar miklu máli að upplýsingar
um uppruna séu á umbúðunum. Þá
vilja 82,3% kjósenda fremur íslenskt
kjöt en erlent. Einungis 1,2% vildi
frekar erlent kjöt. Vandi kjósenda
hefur þó verið mikill misbrestur á
upprunamerkingum matvælanna. Ný
reglugerð mun vonandi taka af öll
tvímæli í þessum efnum. /HKr.
Gunnar Bragi Sveinsson. Sindri Sigurgeirsson.
Salone del Gusto Terra Madre 2016:
Slow Food-hugsjóninni hampað í Tórínó
– Dóra Svavarsdóttir bauð upp á saltfisk og hangikjöt í Terra Madre-eldhúsinu
Agata og Dóra í Terra Madre-eldhú-
sinu. Mynd / Guðjón Gunnarsson
Birki með reklum.