Bændablaðið - 18.06.2020, Qupperneq 50

Bændablaðið | Fimmtudagur 18. júní 202050
LESENDABÁS
Í Evrópu er starfandi hópur fólks
frá nokkrum ólíkum löndum sem
hittist og fundar reglulega. Þetta
er þverfaglegur hópur, stofnaður
í nóvember 2019, sem kemur að
ræktun sauðfjár og ullarvinnslu á
ýmsan hátt og eru margir þeirra
sérfræðingar á einhverju sviði
rannsókna, vinnslu eða nýtingar
hráefnis - ekki bara ullar.
Aðaláhersla þessa hóps er að
athuga og ræða saman um hvernig
megi auka þekkingu fólks í löndum
félagsmanna á eiginleikum ullar og
nýta hana meira og betur.
Upplifun margra í hópnum er að
fólk þekki almennt ekki hversu hlý
og góð ullin er og að föt sem unnin
eru úr ull veiti meiri yl en margt
annað hráefni sem notað er í fatnað.
Virðing fyrir ull megi vera meiri
og að margir líti á hana sem verð­
lausa hliðarafurð og hirði lítið sem
ekkert um hana. Mörg lönd glíma
við að ull fæst ekki unnin í band eða
annað sem óskað er eftir að hún sé
unnin og fjöldamargir bændur henda
ullinni án þess að geta nýtt hana.
Þeim þykir jafnframt að aukins
misskilnings gæti hjá almenningi
um hvernig ullin er tekin af
kindunum og að ull sé í raun og
sannleika náttúrulegt hráefni sem
sé umhverfisvænt að nýta.
Hópurinn vinnur að því að leita
leiða til að kynna ullina og eiginleika
hennar fyrir fólki og hvetja fólk til að
nýta ullina betur, þá ekki síst bændur
sem rækta sauðfé.
Margir hafa einnig áhyggjur
af einsleitni í sauðfjárkynjum
og að fjölbreytni í litum muni til
dæmis hverfa. Sum fjárkyn hafa
jafnvel alveg týnt einhverjum af
náttúrulegum litum úr hjörðinni og
virðist ekki vera mögulegt að rækta
þá aftur þar inn.
Við Íslendingar höfum frá land­
námi búið við þannig veðurfar að
ullarfatnaður hefur verið sá eini
sem hefur haldið okkur almennilega
heitum við ólíkar aðstæður.
Frægðarsaga íslensku lopa peys­
unnar og að hún skyldi ná að verða
tískuflík aftur og aftur hefur einnig
viðhaldið þeirri þekkingu sem við
höfum á eiginleikum ullar. Við vitum
sjálf að ull og ullarfatnaður hefur
reynst best til að halda á okkur hita
í alls kyns veðrum. Við vitum það af
því við notum þessi föt. Við höfum
alltaf gert það.
Við höfum öll alist upp við að
eiga ömmu, mömmu, frænku eða
góðhjartaða vini sem hafa prjónað
ullarsokka og ullarvettlinga, lopa­
peysur og húfur og sagt að það verði
að klæða barnið í ullarföt svo því
verði ekki kalt!
Þannig að við erum ekki í sömu
sporum og þessir hópar í Evrópu. Við
þurfum ekki á þessum upplýsingum
að halda. Eða hvað?
• Hver er þekking okkar á ull
og ullarflíkum?
• Hvaða viðhorf höfum við til
ullar almennt?
• Veit almenningur hvernig ull
er tekin af fé og hvernig hún
er nýtt?
Á síðustu árum hafa sprottið upp
hópar af fólki sem prjónar eða
heklar öllum stundum, hefur lært
að spinna á rokk, hannar og gefur
út uppskriftir og eltist við margs
konar ullarráðstefnur og garnhátíðir,
bæði hérlendis og erlendis. Áhuginn
á þessu handverki er gríðarlegur.
Flugvélar með fullfermi af mann­
skap hafa farið á svona samkomur
víðs vegar um heiminn.
Á meðan einangrun kórónu­
veirunnar hamlaði samkomum var
meira að segja haldin slík garnhátíð
á netinu, svo ekki þyrfti nú að missa
af öllu slíku.
Facebook er morandi í prjóna­
hópum og til eru netsíður sem snú­
ast eingöngu um garn og uppskriftir
tengdar garni. Þetta er á heimsvísu.
Og íslenska ullin á sér marga
aðdáendur. Nokkrir erlendir hópar
á Facebook eru eingöngu að fjalla
um prjónaskap úr íslenskri ull.
Einhver talaði um í slíkum hópi
að það hefði verið svo mikið af grasi
í einni dokku sem hún var að prjóna
úr. Henni var svarað af ótal mörgum:
„Ó, það er svo yndislegt. Partur af
Íslandi með í garninu!“ „I love it!“
• Hvernig hafa
sauðfjárræktendur brugðist
við þessum áhuga?
• Erum við að rækta sauðfé með
ullina í huga?
• Er valið inn á
sauðfjársæðingarstöðina með
ullargæði að leiðarljósi?
• Hugsum við markvisst um liti
í okkar ræktun?
• Flokkum við og meðhöndlum
ullina eins og best verður á
kosið?
• Höfum við leitað leiða til að
auka fjölbreytni eða framboð
á ullarvörum eða garni?
• Höfum við nýtt nýsköpun til
að auka verðmæti ullarinnar?
• Höfum við sótt okkur
þekkingu til að nýta ull eins
vel og kostur er?
Ég ætla ekki að svara þessum
spurningum, heldur eingöngu kasta
þeim fram í umræðuna, hvort sem
hún fer fram á félagsfundum bænda,
við eldhúsborðið eða á skrifstofum
þeirra sem ráða ræktunar markmiðum
okkar. Já eða hjá prjónafólkinu sem
hefur svo sannarlega skoðanir á
þessu líka.
Mig langar að vekja okkur öll til
enn frekari umhugsunar um þetta
málefni.
Ég er sauðfjárbóndi. En ég rek
einnig litla spunaverksmiðju sem
vinnur úr íslenskri ull og á þeim
árum sem ég hef nú unnið við ull
hvern einasta dag hef ég komist
að því að eiginleikar íslensku
ullarinnar eru hreint og beint
stórkostlegir og vinsældir hennar
miklar.
Hún er ekki bara hlý, vatns frá­
hrindandi, einangrandi og slitsterk.
Hún er líka til í öllum náttúrulegum
litum hjarðarinnar sem nam hér
land með víkingunum forðum daga.
Hún hefur haldið þeim eiginleikum
sem voru til staðar við landnám, en
einnig þróast með því veðurfari sem
hér ríkir og er því þykkari og hárin
lengri en ættingjar hennar á hlýrri
slóðum hafa.
Notkunarmöguleikar hennar
virðast endalausir og hún hefur
þessa tímalausu klassík að vera
alltaf við hæfi. Alltaf í tísku. Og
við sem notum ullarflíkur þekkjum
gæði hennar og yl.
Textílmiðstöðin á Blönduósi
mun bráðlega ýta af stað könnun
á viðhorfi sauðfjárbænda til
ullar innar og ræktunar hennar.
Könnunin er unnin í samstarfi
við Landssamtök sauðfjárbænda
og Félagsvísindastofnun HÍ. Hún
er styrkt af Framleiðnisjóði land­
búnaðarins og sjávarútvegs­ og
landbúnaðarráðherra. Könnunin
verður send út til svörunar á
næstu vikum og er úrtakið valið
af handahófi.
Spurt verður um ýmsa þætti sem
snúa að ræktun og notkun á ull í
dag og hvernig bændur sjái fyrir
sér framtíð ullarinnar á Íslandi,
bæði gagnvart hverjum og einum
og einnig með tilliti til heildarinnar.
Með þessari litlu grein langar
mig að tala fyrir þessari könnun
og biðja alla þá sem fá listann
sendan að taka þátt. Hvort sem
þeir hafa mikinn áhuga á ull eða
lítinn.
Breiður hópur þátttakenda gefur
betri svör og betri mynd af skoðunum
fjöldans.
Mig langar líka að biðja alla
sauðfjárbændur og þá sem hafa
með ræktunarmarkmið sauðfjár á
Íslandi að gera að líta aðeins inn á
við og meta með sjálfum sér hvar
ræktun ullar er stödd á þeirra búi,
hvar hún er stödd á Íslandi og hvert
við viljum að hún stefni.
Njótið sumarsins.
Hulda Brynjólfsdóttir,
eigandi og framkvæmdastjóri
smáspunaverksmiðjunnar
Uppspuna.
Ullin í nútíð og framtíð
– og pínulítið í þátíð
Aðalfundur ÍSTEX hf. verður haldinn fimmtudaginn
25. júní 2020, kl. 16:00 í húsnæði félagsins í
Mosfellsbæ.
Dagskrá
1. Almenn aðalfundarstörf samkvæmt 15. grein
samþykkta félagsins.
2. Heimild aðalfundar fyrir félagsstjórn til kaupa á eigin
hlutabréfum.
3. Þróunarmál og hönnun.
4. Önnur mál, löglega upp borin.
Ársreikningur mun liggja frammi á skrifstofunni í
Mosfellsbæ viku fyrir aðalfund hluthöfum til sýnis.
Ársreikningur er sendur hverjum þeim hlutahafa sem þess
óskar.
Í samræmi við fyrirmæli stjórnvalda til að stemma stigu
við útbreiðslu kórónuveiru verður fyllstu varúðar gætt.
Hægt verður að skrá sig á istex.hf@istex.is eða í 566 6300
til að fylgjast með fundinum rafrænt. Umboðsmenn þurfa
að leggja fram dagsett og skriflegt umboð.
Aðgöngumiðar og fundargögn verða afhent á skrifstofu
félagsins að Völuteig 6 í Mosfellsbæ á fundardag.
Mosfellsbæ, júní 2020.
Stjórn ÍSTEX hf.
Baldur Stefánsson og Steinar Haukur Kristbjörnsson rýja af fagmennsku og öryggi. Myndir / úr einkasafni
Þráinn Ingólfsson hughreystir lamb á leið í rúning.
Hulda með ullina.