Morgunblaðið - 31.03.2020, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 31. MARS 2020
Bílabíó Vel var mætt þegar hin sígilda kvikmynd Nýtt líf var sýnd í bílabíói við reiðhöllina í Borgarnesi í gærkvöld. Alls voru um 80 bílar á svæðinu og viðraði ágætlega meðan á sýningu stóð.
Guðrún Vala Elísdóttir
Fréttamaður spurði
Kára Stefánsson, okk-
ar fremsta vísinda-
mann, eftirfarandi
spurningar um kór-
ónuveikina, á Stöð 2,
fimmtudagskvöldið 26
mars sl.:
„Hver heldurðu að
verði stóri lærdóm-
urinn af þessu öllu
saman, þegar upp
verður staðið?“ Kári svaraði og
sagði m.a.:
„Svo held ég að við verðum líka
að draga þá ályktun að það sé
kannski að þessi hugmynd um
fæðuöryggi sé ekki eins vitlaus og
menn hafa haldið. Ég held því fram
að menn hljóti að komast að þeirri
niðurstöðu að við verðum að verja
okkar landbúnað. Við verðum að
geta fætt okkur þó að komi krísa af
þessari gerð. Við hljótum að fara að
velta því alvarlega fyrir okkur að í
stað þess að flytja allt grænmeti frá
löndum, sem rækta
grænmeti í gróð-
urhúsum, að fara að
rækta okkar eigið
grænmeti í okkar eigin
gróðurhúsum með raf-
magni sem er bæði
vistvænt og á að geta
verið ódýrt.“
Matvæli tilheyra al-
mannavörnum
Loksins er lag að
ræða um það, hvernig
farið var með verkefni
landbúnaðarins og landbún-
aðarráðuneytið árið 2007, en þá var
landbúnaðurinn tættur í sundur.
Nú hefur kórónuveiran vakið
heiminn með andfælum. Allar þjóðir
heims spyrja sömu spurningar:
Hvernig lifum við þetta af? Hvernig
tryggjum við okkur matvæli? Allir
tóku að hamstra og draga að sér
birgðir og auðvitað sér ekki fyrir
endann á hvert heimsfaraldurinn
stefnir eða hverjar verða afleiðingar
veikinnar. Nú verðum við að treysta
því að stjórnmálamennirnir, sem oft
sveiflast með tíðarandanum, staldri
við og hugsi allt upp á nýtt.
Flugið er fallið niður um sinn,
margir ráðamenn þjóðanna loka
löndum sínum. Schengen er ekki
lengur okkar landamæri niðri í
Grikklandi og austur í Póllandi. Og
nú spyrja allir hvernig er hægt að
tryggja versluninni næg matvæli á
Íslandi? Svarið er heimaframleiðsla!
Fjölmiðlarnir eru ekki lengur
með úrtölumennina í viðtölum, sem
börðust fyrir því að sem mest af
landbúnaðarafurðum kæmi erlendis
frá. Og hækkuðu í verði í hafi. Ég
ætla ekki að telja hér upp nöfn
þeirra manna, sem hafa tröllriðið
umræðunni, með áróðri fyrir inn-
flutt matvæli. Þeir hafa skriðið í
holuna sína og sjást vonandi í al-
mannavarnaliðinu sem breyttir
menn. Þeir hafa fullan rétt á því að
verða vitrari menn í dag en þeir
voru í gær. Verslunarkeðjan, Sam-
kaup hefur skorað á landbún-
aðarráðherra, og þar með á rík-
isstjórnina, að tryggja meira
framboð á íslensku grænmeti. Við
bíðum frétta. Matvæli mannkynsins
eru að 90% framleidd úr landbún-
aði. Fiskafurðir okkar eru 99% flutt
út sem gjaldeyrir og borðum við þó
mikinn fisk. Á síðustu árum hefur
orðið gríðarleg aukning á innflutn-
ingi landbúnaðarafurða enda margt
gert til að greiða fyrir því á kosnað
íslenskra afurða. Þessu verður að
snúa við.
Bændur verði hvattir
til framleiðslu
Ætli landbúnaðarráðherrann, eða
ráðuneytið í skúffunni, breyti um
hugsun og málróm? Ætli kannað
verði hvaðan matvæli hingað flutt
komi? Ætli íslenskir bændur verði
hvattir til að framleiða meiri mjólk,
meira kjöt og meira grænmeti? Ætli
allar stofnanir landbúnaðarins, nið-
urlagðar eða undir öðrum ráðu-
neytum, verði nú fluttar heim?
Ögmundur Jónasson og Styrmir
Gunnarsson, báðir svipa og sam-
viska réttlætis hvor af sínum meiði
stjórnmálanna, segja eins og und-
irritaður að landbúnaðarráðuneytið
eigi aldrei heima með sjávarútvegi í
ráðuneyti. Með því stórveldi sem
sjávarútvegurinn er verði landbún-
aðurinn sem ómálga barn eða eins
og niðursetningur. Nú eygi ég ör-
litla von um að bestu menn stjórn-
málanna vakni og hlusti á þessi
sjónarmið. Bændasamtökin verða
að gera harða hríð að ríkisstjórninni
um breytta stefnu og að átak verði
gert til að efla íslenskan landbúnað
sem aldrei fyrr, svo Ísland verði
eins sjálfbært í landbúnaðarfram-
leiðslu sinni og nokkur kostur er.
Nú ætti þetta að takast. Sá er
lærdómurinn af kórónuveirunni. Og
þangað vísar okkur skynsemin.
Eftir Guðna
Ágústsson »Nú spyrja allir
hvernig hægt sé að
tryggja versluninni næg
matvæli á Íslandi? Svar-
ið er heimaframleiðsla!
Guðni Ágústsson
Höfundur er fv. alþingismaður
og ráðherra.
Íslensk matvæli voru það heillin
Við þær erfiðu að-
stæður sem við er að
fást um þessar mundir
má ekki láta hjá líða að
rétta hlut þeirra sem
minnst hafa. Þetta á
ekki síst við um ör-
yrkja og hluta af eldri
borgurum, sem sæta
óhóflegum skerð-
ingum á greiðslum úr
almannatryggingum.
Hugvitssamlega smíð-
að kerfi heggur að þessu fólki reyni
það að bæta hag sinn með aukinni
vinnu. Lífeyristekjur og vaxta-
tekjur framkalla samsvarandi
skerðingar á greiðslum úr Trygg-
ingastofnun. Vaka þarf vel yfir hag
útigangsfólks, fólks í glímu við
fíknivanda og annarra viðkvæmra
hópa og grípa til raunhæfra að-
gerða í málefnum þeirra.
Lífskjarasamningarnir
Lífskjarasamningarnir ná ekki til
eldri borgara og öryrkja. Engar
hækkanir eða viðbótarbætur eru
boðaðar á greiðslum almannatrygg-
inga á þessu ári umfram 3,5%
hækkun frá 1. janúar 2020. Því síð-
ur er minnst á þessa hópa í björg-
unaraðgerðum rík-
isstjórnarinnar sem
virðist hafa gleymt
þessu fólki.
Óhóflegar skerð-
ingar á greiðslum
Með almannatrygg-
ingum er leitast við að
strengja öryggisnet
undir þá sem höllum
fæti standa. Allar að-
gerðir til að rétta hlut
bágstaddra þurfa að
vera markvissar svo
þær gagnist sem best. Skiljanleg er
nauðsyn á að takmarka eða skerða
greiðslur til þeirra sem ekki verða
taldir þurfa slíkra úrræða með.
Reynslan sýnir hins vegar að skerð-
ingar á bótum almannatrygginga
hafa gengið úr hófi fram.
Dæmin eru skýr. Skerðingar
bóta almannatrygginga vegna at-
vinnutekna hefjast við 100 þúsund
krónur á mánuði. Samanlögð skerð-
ing og skattlagning tekna á tekju-
bilinu 25 þús. til 570 þús. króna get-
ur numið yfir 80%. Með þessu er
fólki gert nánast ókleift að bæta
hag sinn með aukinni vinnu í krafti
sjálfsbjargarviðleitni sem hverjum
manni er eðlislæg. Hirt er af fólki
svo tekjurnar sem eftir standa
hrökkva fyrir ferðakostnaði að og
frá vinnustað en kannski ekki mikið
umfram það.
Allir skertir sem til næst
Félagsmálaráðherra hefur ný-
lega svarað skriflegri fyrirspurn frá
höfundi um skerðingar sem eldra
fólki og öryrkjum er gert að þola á
greiðslum almannatrygginga. Svar
ráðherra sem aðgengilegt er á vef
Alþingis ber með sér að nánast allir
sem til næst eru skertir. Til dæmis
mega 93% aldraðra þola skerðingu
vegna greiðslna úr lífeyrissjóðum.
Hafa forsvarsmenn sjóðanna lýst
áhyggjum af þessu og óskað eftir
breytingum enda rýri þetta traust á
sjóðunum. Lágtekjufólk fær ekki
ellilífeyri umfram fólk sem borgað
hefur lítil sem engin iðgjöld í lífeyr-
issjóð. Iðgjöld í lífeyrissjóð gagn-
vart þessu launafólki birtast eins og
hver annar viðbótarskattur sem
ekkert fæst fyrir.
Svar ráðherra gefur til kynna að
aldraðir og öryrkjar veigri sér við
að sækja vinnu í ljósi þess að fólk
heldur ekki nema litlu eftir af
tekjum sínum. Gróft reiknað eru
það kannski nálægt 20% þegar
greiddur hefur verið tekjuskattur
og útsvar og búið er að skerða
greiðslur almannatrygginga um
45%. Fólk í þessari aðstöðu býr í
þessu tilliti við skattprósentu eins
og sumum kynni að þykja við hæfi
að leggja á hæstu ofurlaun á vinnu-
markaði. Í svari ráðherra kemur
fram að á árinu 2018 sættu aðeins
1.442 einstaklingar skerðingu
vegna atvinnutekna. Þetta bendir
til að fólk á lífeyrisaldri sem fær
greiðslur úr almannatryggingum og
teljast vera 35.849 í svari ráðherra,
telji naumast ómaksins virði að afla
tekna með atvinnu gagnvart svo
harkalegri skattlagningu. Skerð-
ingar vegna atvinnutekna ganga
gegn sjónarmiðum um lýðheilsu þar
sem aukin lífsgæði fylgi virkri þátt-
töku í atvinnulífi og samfélagi.
Ríkissjóður hefur nærst á þess-
um skerðingum. Góð staða rík-
issjóðs, sem gumað hefir verið af, er
að stórum hluta í boði þessa fólks
svo hleypur á tugum milljarða, eins
og sést af svari ráðherra. Fólks sem
ekkert á að fá og virðist hafa
gleymst.
Raunhæfar tillögur til úrbóta
Miðflokkurinn vill bæta hag líf-
eyrisfólks og hverfa frá hinum hóf-
lausu skerðingum, sem þeir búa við.
Lagði flokkurinn fram raunhæfar
og fullfjármagnaðar tillögur í þessu
efni við afgreiðslu fjárlaga. Þær
hefði þess vegna mátt framkvæma
þegar í stað og rétt væri að hafa
þær með í aðgerðum ríkisstjórn-
arinnar við þessar aðstæður.
Hverfa má frá skerðingum
greiðslna almannatrygginga vegna
atvinnutekna upp að hæfilegum
tekjumörkum án þess það kosti rík-
issjóð sem nyti viðbótarskatttekna,
eins og sýnt hefur verið fram á.
Draga ber úr skerðingum greiðslna
almannatrygginga vegna lífeyris-
og fjármagnstekna. Ákveða ber að
greiðslur almannatrygginga fylgi
ákvæðum lífskjarasamninganna svo
þeir sem minnst hafa verði ekki
skildir eftir í þessu tilliti.
Eftir Ólaf Ísleifsson » Ákveða ber að
greiðslur almanna-
trygginga fylgi ákvæð-
um lífskjarasamning-
anna svo þeir sem
minnst hafa verði ekki
skildir eftir í þessu til-
liti.
Ólafur Ísleifsson
Höfundur er þingmaður Miðflokksins
í Reykjavíkurkjördæmi norður.
olafurisl@althingi.is
Rétta ber hlut þeirra sem minnst hafa