Fréttablaðið - 03.09.2020, Blaðsíða 13

Ríkisstjórnin hefur ákveðið að ríkissjóður ábyrgist lán ríkis-bankanna til Icelandair, sem
nemur allt að 108 milljónum Banda-
ríkjadala. Ríkisstjórnin lítur svo á að
íslenska krónan sé ónothæf í þessu
skyni.
Rökin fyrir ábyrgðinni eru tvenns
konar: Annars vegar er tilvísun í þjóð-
hagslegt og kerfislegt mikilvægi fyrir-
tækisins, en hins vegar í tekjutap vegna
heimsfaraldurs.
Raunsætt pólitískt mat
WOW var líka kerfislega mikilvægt og
fall þess hafði veruleg efnahagsleg og
félagsleg áhrif. Ríkisstjórnin taldi samt
ekki ástæðu til að bjarga því og færði
fyrir því hagfræðileg rök.
Af röksemdum ríkisstjórnarinnar
nú má ráða að heimsfaraldurinn
ráði mismunandi afstöðu til björg-
unar þessara félaga. Það er raunsætt
pólitískt mat. Enginn stjórnmála-
f lokkur virðist andmæla því. Álita-
málin snúa fremur að aðferðarfræði
og leikreglum.
Fyrir tveimur árum sagði forstjóri
Icelandair af sér vegna mistaka í
rekstri. Kórónaveirufaraldurinn hefur
svo leitt til þess að fjárhagsleg endur-
reisn er nauðsynleg fyrr en ella hefði
orðið.
Helmingur hlutafjár í Icelandair
hefur verið félagslegt fjármagn líf-
eyrissjóða. En ríkisstjórnina virðist
skorta skilning á því að henni ber að
standa vörð um þann hluta lögbundna
velferðarkerfisins rétt eins og hinn
hlutann, sem fer um ríkissjóð.
Sumir fjárfestar í skrúfstykki
en aðrir ekki
Hlutafjárútboð í félaginu fer fram
þegar lífeyrissjóðirnir einir eru í skrúf-
stykki hafta. Annar sparnaður, eins og
einokunarhagnaður vegna nýtingar
náttúruauðlinda, er hins vegar frjáls.
Vel er hugsanlegt að þátttaka í hluta-
fjárútboðinu geti skilað arði. Kynning
félagsins lítur ekki illa út. Fram hjá
hinu verður þó ekki litið að áhættan er
mjög mikil og hefur ekki verið metin
eins og Ríkisendurskoðun bendir á.
En hver er besta leiðsögnin um
hlutföllin milli arðsemismöguleika og
áhættu? Svarið er einfalt: Áhugi þeirra
einkafjárfesta, sem eru frjálsir.
Verði mikil eftirspurn frá frjálsum
einkafjárfestum er það vísbending
um að áhættan sé eðlileg. Verði hún
af skornum skammti þurfa stjórnir
lífeyrissjóðanna aftur á móti miklu
sterkari rökstuðning en ella. Að auki
yrðu þeir að axla beina ábyrgð á stjórn
og rekstri félagsins í framtíðinni.
Með höftunum eru stjórnvöld að
þvinga lífeyrisþega til að taka meiri
áhættu en aðrir fjárfestar. Þeir eiga
fárra annarra kosta völ. Að þessu leyti
eru leikreglurnar siðferðilega óverj-
andi. Og reyndar einnig þjóðhagslega
óhagkvæmar.
Þeir lakast settu taka mesta áhættu
Í reynd er Icelandair félagslegt hluta-
félag fremur en einkafyrirtæki. Enginn
eðlismunur er á félagslegu fjármagni
lífeyrissjóða og ríkissjóðs. Ríkisbank-
arnir hafa nú ákveðið að sölutryggja
hlutafjárútboðið. Þar með verður félag-
ið beint ríkisflugfélag að hluta.
Í þessu ljósi og með tilliti til þess að
leikreglurnar, sem lífeyrissjóðunum
eru settar, eru siðferðilega óverjandi,
er spurning hvort ekki væri betra ráð
að einfalda málið með beinni aðkomu
ríkissjóðs.
Lífeyrissjóðirnir gætu í því falli tekið
jákvæða afstöðu með því að lána ríkis-
sjóði til hlutabréfakaupa. Áhættunni
yrði þá dreift á alla skattborgara en
ekki hluta launafólks eins og stefnir í.
Málið er að fari illa er spurningin hvort
skerða á lífeyri eða hækka skatta.
Ríkisstjórnin fer í kringum þetta
óhjákvæmilega pólitíska val eins og
köttur í kringum heitan graut. En að
öllu óbreyttu er hún að koma því svo
fyrir að þeir lakast settu í samfélaginu
taki mesta áhættu í pólitískri endur-
reisn félagsins.
Afnám mismununar
er lágmarkskrafa
Vegna kreppunnar í þjóðarbúskapnum
er til mikils að vinna að fjárhagsleg
endurreisn Icelandair takist. En
umfram allt þurfa stjórnvöld að vanda
aðkomu sína að málinu.
Heiðarleg hagstjórn kallar á afnám
einhliða hafta á lífeyrissjóði áður en
þeir taka ákvörðun um þessa áhættu
lífeyrisþega. Sjóðirnir yrðu þá í sömu
stöðu og aðrir fjárfestar. Það ætti að
vera lágmarkskrafa.
Trúlega er óhjákvæmilegt að krónan
sé í höftum, ein allra gjaldmiðla í okkar
heimshluta. Þau mega hins vegar ekki
byggjast á svo siðferðilega grófri og
efnahagslega skaðlegri mismunun.
Siðferðilega óverjandi leikreglur
AF KÖGUNARHÓLI
Þorsteinn
Pálsson
RANGE ROVER SPORT SE P400e
Nýskr. 4/2020, ekinn 4 þús. km,
bensín, sjálfskiptur.
Verð 13.690.000 kr.
Rnr. 420473.
LAND ROVER Defender 110
Nýskr. 3/2015, ekinn 101 þús. km,
dísil, beinskiptur.
Verð 4.990.000 kr.
Rnr. 146551.
JAGUAR F-PACE R-Sport
Nýskr. 3/2018, ekinn 27 þús. km,
dísil, sjálfskiptur.
Verð 7.780.000 kr.
Rnr. 420475.
MINI John Cooper Works
Nýskr. 6/2018, ekinn 31 þús. km,
bensín, sjálfskiptur.
Verð 4.590.000 kr.
Rnr. 147173.
RANGE ROVER Autobiography P400e
Nýskr. 11/2018, ekinn 30 þús. km,
bensín/rafmagn, sjálfskiptur.
Verð 17.990.000 kr.
Rnr. 420471.
NISSAN ARMADA Platinum
Nýskr. 8/2018, ekinn 31 þús. km,
bensín, sjálfskiptur.
Verð 9.990.000 kr.
Rnr. 420366.
JAGUAR - LAND ROVER
Hesthálsi 6-8 / 110 Reykjavík
525 6500 / jaguarlandrover.is
Allir bílar sem merktir eru APPROVED hafa farið í gegnum
gæðaferli notaðra Jaguar og Land Rover bíla.
Sjón er sögu ríkari – komdu í reynsluakstur strax í dag.
NOTAÐIR LÚXUSBÍLAR
E
N
N
E
M
M
/
S
ÍA
/

N
M
0
0
2
3
4
6
J
a
g
u
a
r
n
o
t
a
ð
ir
5
x
2
0
3
s
e
p
t
SÝNINGARSALUR - HESTHÁLSI 6
S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð 13F I M M T U D A G U R 3 . S E P T E M B E R 2 0 2 0