Samtökin '78 - 40 ára afmælisrit Samtakanna '78 - 01.06.2020, Qupperneq 47

ÞJOÐ VERÐUR AFTUR TIL
47
„Það er mjög greinilegt hverjir
eru þjóðin ápessari sýningu. Það
eru eiginlega bara hvítir karlar.
Agnes Jónasdóttir
gay fána á færibandinu," bætir Lana við. Regnbogafáninn
á færibandinu er eini gripurinn á Þjóðminjasafninu sem
vísar beint til sögu hinsegin fólks á Islandi og það er alls
ekki langt síðan honum var komið fyrir til að minna á
stofnun Samtakanna '78 á áttunda áratugnum, en það var
gert í kjölfar umræðunnar um sýnileika á safninu.
Lana bendir á þörfina fyrir sérstakt hinsegin safn á
íslandi sem heldur utan um sögu hinsegin fólks: „Það er
til safn eins og kvennasögusafnið sem er að tína saman
sögu og skjöl úr fórum kvenna.“
„í því samhengi er líka ofboðslega áhugaverð þessi
spurning um það hvað gerir hlut að hinsegin sýningargrip,
hvað á heima á hinsegin sýningu. Við höfum svolítið
rætt það,“ segir Ásta Kristín. „Eins og þessi blessaði
smjörhnífur sem alltaf barst í tal,“ bætir Agnes hlæjandi
við. „Einmitt. Þetta var svona dæmi um hversdagslegan
hlut sem á sér einhverja hinsegin sögu. Bara einhver
smjörhnífur sem var notaður á fundum Félagsins, sem var
félag samkynhneigðra og tvíkynhneigðra.“
„Félagið með stóru F-i. Það var bara til í eitthvað um
tvö ár,“ útskýrir Lana, en Félagið, félag samkynhneigðra
og tvíkynhneigðra, starfaði frá árinu 1993 til 1995 þegar
það sameinaðist Samtökunum '78.
„Gripur getur náttúrulega alveg verið saga ef það fylgja
honum einhverjar upplýsingar," segir Lana og Ásta Kristín
samsinnir því. „Eg held að einu hlutirnir sem okkur
dettur fyrst í hug séu regnbogafánar og glimmerskikkjur
og eitthvað sem maður notar á Hinsegin dögum, en
hversdagshlutirnir gleymast."
Hucrs vegna erum við alltaf að tala
um Jón Sigurðsson?
í samtali okkar í litla fundarherberginu hefur Jón
Sigurðsson komið upp með beinum eða óbeinum hætti
alloft. Enda áhrif hans á íslenskt samfélag óumdeilanleg
eins og kemur fram í orðum Lönu: „Þá komum við aftur
að þessu með gripina. Það varðveitist bara sumt og ekki
annað. Það varðveitist eitthvað sem ríka fólkið átti eða
það varðveitist eitthvað sem kirkjan átti. Þú ert ekki með
nema mjög takmarkaða alþýðusögu. Þú ert bara með
einhverja útskorna biskupsstóla og skrifborðið hans Jóns
Sigurðssonar og annað slíkt.“
„Jón er mjög miðlægur í þessu viðtali," skýtur hin
guðlega rödd viðtalsins inn í og Agnes svarar að bragði;
„Það er af því að hann er það á sýningunni." „Hann er það
bara. Punktur. Einhvern veginn," segir Lana alvörugefin.
„Island er náttúrulega í helgreipum gullaldarmýtunnar
um bókmenntir, Jón Sigurðsson og sjálfstæða þjóð. Það
er bara þessi upprunagoðsögn okkar sem allt síðustu tvær
aldirnar einhvern veginn kórónast í því að við verðum
sjálfstæð þjóð,“ heldur Lana áfram. „Þjóðernisrómantík,"
skýtur Agnes inn í og Lana jánkar: „Það einhvern veginn
yfirskyggir allt annað að sagan er ekki sögð á nógu
fjölbreytilegan hátt, því þá týnist allt annað sem hefur
verið í kring.“
Ásta Kristín samsinnir þessu að einhverju leyti en
bendir á að það sé ekki með öllu slæmt. „Mér finnst líka
að við megum alveg tala um það upphátt að þannig er
þessi sýning uppbyggð. I henni er lögð mikil áhersla á
sjálfstæðisbaráttuna og Jón Sigurðsson, en þetta er bara
ein nálgun á söguna af mörgum.“
„Það hefur náttúrulega svo margt breyst líka í
safnafræði, í því hvernig öllu er miðlað og maður getur
borið saman til dæmis við Sjóminjasafnið, þar sem er
verið að reyna að finna önnur sjónarhorn, tala til dæmis
um konur í sjávarútvegi," segir Lana. Ásta Kristín bendir
þó á að sýningar á borð við þessa, með frekar afmarkað
sjónarhorn, bjóði engu að síður upp á tækifæri til þess að
draga það fram sem ekki er sagt.
Um þetta geta allir verið sammála. Þögnin og eyðurnar
í sögunni ættu alltaf að vekja upp spurningar. Dálítið
eins og foreldrar ungra barna vita best, að þegar ekkert
heyrist í barninu er það sennilega að gera eitthvað af sér
og ástæða er til að líta eftir því.