Fréttablaðið - 21.11.2020, Page 16

Gunnar
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Björn Víglundsson RITSTJÓRI: Jón Þórisson jon@frettabladid.is, FRÉTTASTJÓRAR: Aðalheiður Ámundadóttir adalheidur@frettabladid.is
Ari Brynjólfsson arib@frettabladid.is, Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is MARKAÐURINN: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is
LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Mín skoðun Sif Sigmarsdóttir

Allt að einu
hefur nú
kviknað
ljós, vonum
fyrr.
Jón
Þórisson
jon@frettabladid.is
Það er óþarft að rekja þær raunir sem heims-byggðin hefur gengið í gegnum vegna faraldursins sem farið hefur yfir lönd og álfur undanfarna mánuði og svíður allt sem okkur er kært – afkomu, samskipti og mannlega nánd. Öllu hefur verið snúið út á
rönguna og daglegt líf er vart svipur hjá sjón.
Í upphafi vonuðu allir að ástandið yrði skammvinnt
en það reyndist öðru nær.
Um heiminn hafa á áttunda milljarð manna verið
lagðar meiri hörmungar en nokkurn óraði fyrir. Þó
ýmsir sjái sitthvað fyrir – og þá aðallega eftir á, gat eng-
inn búist við því að píslin sem þessi veira er gæti valdið
þeim hamförum sem raunin er. Mestu hamfarirnar eru
þó af þeim viðbrögðum sem gripið var til.
Rétt er að rifja upp að eftir því sem helst hermir er
uppsprettan sérkennilegur matarsmekkur í fjarlægu
landi. Og ekki í fyrsta sinn sem faraldur harðdrægra
farsótta á sér svipaðan uppruna.
Það er fullkomlega óþolandi að tilvist jarðarbúa
sé sett í uppnám fyrir mataræði hlutfallslega fremur
fámenns hóps. Þó eru af því fréttir að fátt hafi breyst í
átthögum faraldursins. Þar séu sóttkveikjur á boðstól-
um eins og áður. Vonandi reynast þær orðum auknar.
Allt að einu hefur nú kviknað ljós, vonum fyrr. Nú
bendir til að nýtt bóluefni standist ítrustu kröfur og
verði framleitt í ótölulegu magni svo bólusetja megi alla
heimsbyggðina. Margir varpa öndinni léttar.
Sú atlaga að andlegri heilsu fólks, með skelfingu,
sífelldum fréttum af talnaefni ýmiss konar og brýningu
um hversu hættulegt sé að vera til um þessar mundir,
hefur unnið á andlegu jafnvægi okkar. Tíminn mun
leiða í ljós hvort innstæða var fyrir öllu því.
Við þessar aðstæður veldur það kvíða og enn auknu
óöryggi að ekki liggi fyrir hvernig staðið verður að
bólusetningu. Hverjir verða í forgangi, hvernig bólu-
setning mun fara fram, hversu langan tíma hún mun
taka og hvort nægt bóluefni verði til. Þetta eru atriði
sem knýjandi þörf er á að fáist svör við.
Alþekkt er að bólusetning dugar ekki þeim sem tekið
hafa sótt, af hvaða sort sem hún er. Viðbúið er því að
sóttvarnir verði í gildi á meðan ásættanlegu hlutfalli
bólusettra verður náð.
Það er því áríðandi að fram komi upplýsingar um
hvert mat sóttvarnayfirvalda er á því hversu lengi við
þurfum að búa við takmarkanir þó bólusetning sé
hafin.
Hvernig sem allt hvolfist og fer eygir nú mannkyn
langt og mjótt ljós sem vonir allra standa til að geti lýst
okkur leiðina út úr hörmungum faraldursins. Dag einn
verður sem tjöld séu dregin frá og daglegt líf verður
samt á ný. Það verður dýrlegur dagur.
Faraldurinn mun þó skilja eftir sig varanleg
ummerki. Traust á ferðalögum, þátttöku í fjölmenni og
almennt samneyti fólks hefur beðið hnekki, að minnsta
kosti um hríð. Sennilega verðum við tortryggnari og
varari um okkur. Handabandið og faðmlagið er líklega
enn lengra undan. En langvinnust verða hin efnahags-
legu áhrif.
Við verðum lengi að bíta úr nálinni með þau.
Mjótt ljós
Síðasta vor mætti Michael Gove, breskur ráðherra, í venjubundið sjónvarpsviðtal. Vegna COVID-tak-markana var viðtalið tekið í gegnum fjarfunda-
búnað og sat Gove heima í stofu. Nú, hálfu ári síðar,
man enginn um hvað Gove var spurður. Allir muna
hins vegar hvaða bók sást í bókaskápnum á bak við
hann. Í þéttskipaðri hillu glitti í bókina „The War Path“
eftir umdeildan, sjálftitlaðan sagnfræðing, David
Irving, sem þekktur er fyrir að afneita helförinni.
Önnur umdeild bók komst í fréttirnar hér á Íslandi
í vikunni. Myndasagan Tinni í Kongó er komin út í
nýrri íslenskri þýðingu. Bókin sem þykir einkennast
af rasisma hefur verið fjarlægð úr hillum bókaversl-
ana og bókasafna víða um heim. Útgefandi nýju þýð-
ingarinnar ávarpar lesendur í bréfi sem fylgir bókinni
þar sem hann segir forlagið „ekki á nokkurn hátt taka
undir þá kynþáttahyggju“ sem birtist í bókinni eða
„fáfræði og fordómafull viðhorf höfundarins“.
„Réttsýni er jafnháð tískusveiflum og fegurð,“ ritaði
franski heimspekingurinn og stærðfræðingurinn
Blaise Pascal á 17. öld. Ein er sú siðferðisdáð sem
virðist alveg dottin úr tísku á 21. öldinni: Umburðar-
lyndi. Fátt þykir hallærislegra í dag en sú skoðun að
okkur beri að virða og jafnvel verja tjáningarfrelsi
þeirra sem við erum hjartanlega ósammála.
En úr bókum yfir í sjónvarp. Breska leikkonan
Emily Watson sem margir þekkja úr þáttunum
Chernobyl upplýsti um það í blaðaviðtali á dögunum
að hún hefði alist upp í sértrúarsöfnuði. Hún sagðist
hafa kynnst því hvernig það er að búa meðal fólks
sem trúir því að það hafi „séð ljósið og allir aðrir lifi
í myrkri. Ég tilheyrði samtökum sem telja sig ein-
stök og upplýst.“ Hún sagði frá óttanum við að vera
rekin úr hópnum. „Maður heldur að allir fyrir utan
séu fáfróðir og hafi rangt fyrir sér. Þannig hafa svona
samtök stjórn á fólki – í gegnum ótta ... Þegar fólk fer
að trúa á eigin sérstöðu fara vondir hlutir að gerast.“
Siðgæðisverðir samtímans
„Ég fyrirlít það sem þú hefur að segja en ég léti lífið
til að verja rétt þinn til að segja það.“ Ekki er langt
síðan þessi hugmynd Voltaire um tjáningarfrelsið
þótti augljós sannindi á Vesturlöndum. En siðferði er
jafnháð duttlungum samtímans og hárgreiðslur og
buxnasnið.
Bók í hillu er ekki lengur merki um fróðleiksfýsn
heldur innræti lesandans. Tinnabók er gefin út með
bón um syndaaf lausn. Ásetningur, samhengi, tími og
rúm virðast málinu óviðkomandi.
Pólitísk réttsýni er eins og sértrúarsöfnuður.
Tískulitir vetrartískunnar 20/21 eru svart og hvítt.
Önnur blæbrigði rúmast ekki á tískupallinum þar
sem siðgæðisverðir samtímans spranga um í hlífðar-
fötum fóðruðum með trúarhita, hælaskóm úr sjálfs-
upphafningu og með skinhelgi sem fjaðurskúf. Þeim
sem ekki passa í nýjasta sniðið er úthýst.
Trúarbragðastríð léku Evrópu grátt á 16., 17. og 18.
öld en talið er að þau hafi kostað milljónir manna
lífið. Lexía stríðanna var umburðarlyndi; mismun-
andi hópar fólks með mismunandi gildi fundu leið til
að lifa saman í sátt og samlyndi.
Umburðarlyndi er ekki samþykki. Í orðinu
umburðarlyndi felst dómur; ég er þér ósammála en
ég umber skoðanir þínar.
Þeim gengur vafalítið gott eitt til sem vilja upp-
ræta vondar skoðanir í stað þess að umbera þær.
Það hefur hins vegar alvarlegar af leiðingar að hafna
umburðarlyndinu.
Pólitískur rétttrúnaður, sama hversu vel meinandi,
er uppskrift að sundrungu. Þar er fall hans falið.
Því á sundrungu þrífast einmitt þau sjónarmið
sem pólitískum rétttrúnaði samtímans er ætlað
að sporna gegn. Popúlismi er arfi sem dafnar best
í dimmum sprungum sundurlyndis. Spyrjið bara
Donald Trump.
Tinni og sértrúarsöfnuðurinn
PREN
TU
N
.IS
mánudaga-föstudaga 7.30 -17.30
laugardaga 8.00 -16.00
sunnudaga 9.00 -16.00
Austurströnd 14 • Hringbraut 35
....................................................Sími: 561 1433
www.bjornsbakari.is
PREN
TU
N
.IS
LAUFABRAUÐ
eftir norðlenskri uppskrift
................................................
Hægtað pantasteikt ogósteikt
2 1 . N Ó V E M B E R 2 0 2 0 L A U G A R D A G U R16 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
SKOÐUN