Fjölrit RALA - 20.05.1997, Side 74

Möðruvellir 1996
64
Fóðuröflun og ástand túna á nokkrum bæjum í Eyjafirði
Vorið 1996 var efnt til námskeiðs í fóðuröflun á vegum Búnaðarsambands Eyjafjarðar (BSE)
og Rala á Möðruvöllum. Markmiðið var að leiðbeina eyfirskum bændum um ræktun og
heyverkun og ræða þá valkosti sem þeir hefðu til að bæta og auka eigin fóðuröflun. í
framhaldi af þessu námsskeiði var ákveðið að starfsmenn Rala (Þóroddur Sveinsson og Bjarni
E. Guðleifsson) og ráðunautar BSE (Alfhildur Olafsdóttir og Olafur Vagnsson) heimsæktu
þátttakendur snemmsumars (fyrir slátt) til að skoða betur ástand valinna túna hjá hverjum og
einum. Einnig var þátttakendum gefinn kostur á því að fá vigtaðar rúllur sem flestir þáðu. Þá
tóku flestir hirðingarsýni úr þessum túnum og efnagreindu. Hér á eftir er samantekt úr þessum
athugunum.
Ástand túna
Alls voru skoðuð 58 tún, samtals um 157 ha, á 14 bæjum í Eyjafirði. Um 20% túnanna voru 5
ára eða yngri en 39% voru eldri en 20 ára. Flest túnin voru í móum (71%) og/eða mýrum
(43%) en 12% voru á melum eða áreyrum. í sumum túnum var fleiri en ein jarðvegsgerð eða
jarðvegsraki var breytilegur og féllu þau þá í fleiri en einn flokk. Jarðvegsraki í túnunum var
að mati bónda yfirleitt hæfilegur (81%) en þó var að finna bletti eða tún sem voru of þurr
(33%) eða of blaut (24%). Rakastig og frjósemi er oft afar breytileg í sama túninu, sérstaklega
í móatúnum. Um 59% túnanna voru tvíslegin og 64% þeirra fengu tilbúinn áburð milli slátta.
Tæplega helmingur túnanna eða 45% hefur fengið búfjáráburð árlega en 19% aldrei.
Dreifingartími búfjáráburðar skiptist nokkuð jafnt á vor (35%), haust (33%) og ýmsa tíma
(32%). Kal er aldrei eða sjaldan vandamál í 81% túnanna, en 19% þeirra hafa oft skemmst af
kali. Beitt er á meira en helming túnanna eða um 57% en 17% þeirra hafa aldrei verið beitt.
Ástand túnanna var ákaflega misjafnt. Mikið beitt tún voru gisnari og gróðurfarslega rýrari en
önnur tún. Heimatún eða elstu túnin fengu yfirleitt hæstu heildareinkunn.
Gróðursamsetning
Alls greindust 34 tegundir jurta í túnunum, þar af voru 10 tegundir grasa. Að jafnaði voru
skráðar 9 tegundir í hverju túni, en nokkuð víst er að ekki tókst að skrá þær allar. Ríkjandi eru
5 tegundir grasa með um 80% af heildarþekju túnanna. Það eru vallarsveifgras, vallarfoxgras,
háliðagras, snarrót og túnvingull. Þá fannst língresi í um 20% túnanna, en þekjan var yfirleitt
mjög lítil (<10%) nema í tveimur túnum þar sem það var ríkjandi. Húsapuntur fannst í
tveimur túnum og var hann ríkjandi í öðru þeirra ásamt umfeðmingi. Samkvæmt þessari
úttekt ráða aldur og jarðvegsgerð mestu um tegundasamsetningu túna, og beit í minna mæli.
Sjálfsagt ráða einnig aðrir þættir miklu eins og t.d. langtímaáburðarsaga og veðursæld sem er
talsvert mismunandi þrátt fyrir litlar fjarlægðir, en því ná þessi gögn ekki að lýsa. í
meðfylgjandi töflu má sjá hvaða áhrif jarðvegsgerðin hafði á hlutdeild og tíðni helstu tegunda.