Íslenskar landbúnaðarrannsóknir - 01.09.1981, Side 22

20 ÍSLENZKAR LANDBÚNAÐARRANNSÓKNIR
á fjósbás, því allar kýr í sömu röð verða að
bíða á meðan. Eitt atriði, sem að lokum
mætti minnast á mjaltabásum til fram-
dráttar, er það, að auðveldara er að virkja
unglinga og óvanan vinnukraft til að ann-
ast mjaltir á mjaltabás en á fjósbás.
Umrœður og ályktanir
Við skipulag útihúsa ráða oft ýmsir
byggingartæknilegir þættir fyrirkomulagi
bygginga fremur en menn hugleiði alvar-
lega, hvað tiltekið skipulag hafi í för með
sér varðandi vinnumagn og vinnuaðstöðu.
Oft er þetta vegna þess að hefð er orðin í
vinnuaðferðum og menn því ekki gjarnir
til breytinga eða ekki eru tiltækar nægar
upplýsingar um þær vinnuaðferðir aðrar,
sem til greina koma við að leysa einstök
verkefni.
í þeirri athugun, sem hér er til umræðu,
er reynt að varpa nokkru ljósi á tvær að-
ferðir við mjaltir. A kúabúum skiptir
vinnuaðstaða við mjaltir mjög miklu máli,
vegna þess að vinnumagn við mjöltun er
mjög snar þáttur í heildarvinnu á búinu.
Sem dæmi um það má nefna, að vinna við
mjaltir, þar sem 30 kýr eru að jafnaði
mjólkaðar dag hvern, svarar til um 80% af
venjulegu ársstarfi í dagvinnu. Ber því
sterklega að taka til athugunar aðgerðir,
sem miða að því að bæta vinnuaðstöðu, þó
að þeim fylgi nokkur aukakostnaður.
Mjaltavinna á fjósbásum er hið alda-
gamla fyrirkomulag, en hefur að ýmsu
leyti breyst til verri vegar, að því er vinnu-
álag varðar. Að vísu hafa menn að mestu
losað sig við haldmjaltirnar sjálfar með
tilkomu mjaltavéla, en þess í stað hefur
komið bogurvinna og aukið álag á fætur.
Þegar mjólkað er á fjósbásum, þarf að
ganga þrefalt lengra að jafnaði en þegar
mjólkað er á mjaltabásum. Þetta aukna
álag við mjaltir á fjósbásum kemur
greinilega fram, þegar tíðni hjartsláttar er
látin túlka vinnuálagið, en hún fellur úr
um 110 sl/mínútur í um 85, þegar mjólkað
er á mjaltabás.
Af því, sem fram hefur komið í þessari
ritsmíð, er ljóst, að mjaltabás er það, sem
hentar, leggi menn áherslu á að búa sér
góða vinnuaðstöðu við mjaltir og gott
vinnuumhverfi. Að því er varðar vinnu-
magn, er hinn eiginlegi mjaltatími (nettó)
minni, þegar mjaltabás er notaður, en
honum fylgir aftur meiri vinna við
hreinsun og þvotta. Sá munur jafnast þó
út, þegar kýr eru um og yfir 40.
Það er því líklegt, þegar staðið er
frammi fyrir því að velja eða hafna mjalta-
bás í hefðbundin básafjós, að valið fari í
stórum dráttum eftir mati á vinnuaðstöðu
annars vegar og hins vegar þeim auka-
kostnaði, sem mjaltabás hefur í för með
sér. Erfitt er um beinan samanburð
þessara tveggja þátta, þ. e. að meta vinnu-
aðstöðu í krónum og öfugt. Hér er því
valin sú leið að meta kostnað við bætta
vinnuaðstöðu á þann hátt, að honum er
jafnað á unnar klukkustundir. Þannig má
hugsa sér, að unnið sé fyrir lægra tíma-
kaupi við góða vinnuaðstöðu og að kostn-
aður við framkvæmd vinnunnar verði þá
hinn sami í báðum dæmum. Með þetta í
huga kemur í ljós, að munur á tímakaupi
er 24—28%, sé vinnumagn sem svarar 20
mjólkandi kúm, við 40 mjólkandi kýr
11—14% og 6—8 % við 60 kýr.
Áður hefur komið fram í þessari grein,
að mjöltun í mjaltabásum fylgja ýmsir
ókostir. Má þar nefna aukakostnað við bás-
lokur og milligerðir, en aftur á móti gætu
þær hindrað spenastig frá nágrannakúm.
Gönguferðum kúnna fram í mjaltabás
fylgir nokkur hætta, ef stéttar eru hálar, en