Íslenskar landbúnaðarrannsóknir - 01.09.1982, Side 65

SPRING GRAZING 63
lands fæst með því að sleppa búpeningi
á landið á réttum tíma,
3. að frekari rannsóknirþessara þátta ættu
að njóta forgangs til að fá áreiðanleg
svör varðandi umrædd atriði.
Það liggur nokkurn veginn ljóst fyrir, að
vöxtur og viðgangur tiltekinnar plöntu í
tilteknu umhverfi er háður, fjórum grund-
vallarþáttum, sem raunar hafa innbyrðis-
áhrif hver á annan:
1. hæfni plöntunnar til að framleiða og
geyma orku til viðhalds lífsstarfsemi
sinni,
2. hæfni til að endurnýja vöxt stönguls og
blaða,
3. hæfni til að viðhalda hraustu rótarkerfi,
4. hæfni til endurnýjunar.
Þættir þessir eru hver öðrum háðir
innbyrðis svo og því atriði, að plantan hafi
nægilega mikið afgrænum blöðum til þess
að safna þeirri orku, sem nauðsynleg er
plöntunni til vaxtar og viðgangs.
Vegna þess að plöntur þola mjög mis-
jafnlega, að þær séu rændar hinum grænu
blöðum, er nauðsynlegt að kanna efnaferli
tiltekinna mikilvægra beitarplantna til
þess að öðlast þekkingu á skynsamlegri
nýtingu haglendis. En þekkingarskortur á
þessum vettvangi torveldar mönnum að
segja fyrir um framleiðslugetu beitilanda
eða beitarþol.
Beit búpenings raskar eðlilegum vexti og
viðgangi gróðurs. Minnkandi blaðflötur
vegna beitar dregur úr getu plöntunnar til
að framleiða næringu sem er nauðsynleg
lífsstarfsemi og framleiðslu fræja eða forða-
næringar til viðhalds plöntunni. í fjölærum
gróðri getur svo farið, að uppsöfnuð forða-
næring eyðist tiltölulega fljótt, á meðan
plantan er að ná sér eftir áhrif beitar. Slíkt
dregur úr þroska og kann að seinka þeim
líffræðilegu efnaferlum, er sinna viðhaldi
gróðurs. Á þennan hátt getur bei t haft áhrif
á grósku og framleiðni plöntunnar. Plönt-
ur, sem misst hafa blöð vegna beitar,
breyta innri starfsemi í því skyni að
endurnýja blöðin, sem búfé fjarlægði, en
slík endurnýjun verður oftast á kostnað
rótarkerfisins. Minnkandi rótarvöxtur og
rótarstarfsemi dregur úr hæfni plöntunnar
til að taka til sín vatn og næringarefni úr
jarðvegi, og þar sem skortur er á slíkum
næringarefnum, getur skert rótarkerfi
valdið meiri skaða en skertur flötur grænna
blaða.
Líkur plantna til að þola beit eru háðar
hæfni þeirra til að framleiða fæðu með
tillífun (photosynthesis) og til að afla vatns
og næringarefna jarðvegs gegnum rótar-
kerfið. Heildarblaðflötur, er nýtur ljóss, er
sá þáttur, sem mestu veldur um fæðufram-
leiðslu (tillífun), enda sá þáttur, sem beit
hefur megináhrif á. Beit snemma vors,
áður en plantan hefur öðlast lágmarks-
blaðflöt, getur auðveldlega tafið og
minnkað fæðuframleiðsluna það, sem af er
sumars, og þannig dregið úr beitarþoli og
afrakstri hlutaðeigandi lands.
ÁHRIF KOLVETNAFORÐA Á ÞRIF PLANTNA
Sú fæða, sem blöð plantna framleiða, kann
að verða nýtt samstundis til vaxtar og
öndunar ellegar geymd til nýtingar síðar.
Fjölærar plöntur geyma fæðuframleiðslu
tillífunar aðallega sem kolvetni. Er slíkur
kolvetnaforði geymdur í rótum og stöngl-