Sjómannadagsblaðið - 11.06.2006, Blaðsíða 14

Bolvískur aflaskipstjóri eða
skagfirskur hrossakóngur
Ekki er hægt að segja annað en að útsýnið úr skrifstofu sjávarútvegsráðherra sé við hæfi. Höfnin og
hafið er það sem blasir við Einari Kristni Guðfinnssyni þegar hann situr við skrifborð sitt í ráðu-
neytinu við Skúlagötu. Hann er, eins og flestir aðrir landsmenn alinn upp í mikilli nálægð við sjóinn
og lærði fljótt að lífið er fiskur. Sjómannablaðinu lék forvitni á að vita hvernig það var að vera barn í
sjávarþorpi úti á landi.
„Eins og flestir sem alist hafa upp í
sjávarplássum eins og Bolungarvík
get ég sagt, að það voru forréttindi.
I minningunni finnst mér sem allir
dagar hafi verið góðir. Fjölskyldan
mín stóð fyrir miklum atvinnurekstri
í Bolungarvík á þessum tíma og maður
heyrði á hverjum degi rætt um lífs-
björgina sem var hafið. Ég skildi því
mjög fljótt þýðingu þess að vel fisk-
aðist og vel gengi í sjávarútveginum.
Ennfremur lærði ég líka snemma að
þeir sem stæðu fyrir atvinnurekstri á
svona stað hefðu það sem menn kalla
í dag „samfélagslegar skyldur” en í
minni fjölskyldu þótti það eðlilegur
hluti þess að reka fyrirtæki.”
Að þjóna samfélaginu
Einar segir þessar samfélagslegu
skyldur hafa verið af ýmsum toga.
„Sem dæmi má nefna að reynt var af
fremsta megni að beina viðskiptum
heim í hérað, hvort sem það voru
viðskipti við iðnaðarmenn, kaup á
varningi eða annað. Einnig var lagður
metnaður í það að neita aldrei fólki um
vinnu. Aherslan var alltaf fólgin í því
að þjóna samfélaginu sem best. Núna
tek ég eftir því að margir telja ástæðu
til þess að auglýsa slík viðhorf með
blaðamannafundum og kynningum
en á þeim tíma datt það engum í hug
enda var þetta bara þáttur í því að reka
fyrirtæki.”
Þegar Einar er inntur eftir því
hvort þetta hafi verið ríkjandi viðhorf
útgerðarmanna segir hann svo vera.
„Utgerðirnar í kringum landið eru
mikill þáttur í atvinnusköpuninni og
oft eru þessir aðilar í forystu í sínum
sveitarstjómum. Ég held að sjávarút-
vegurinn sé enn í dag mjög samgróinn
öllu mannlífinu víða um landið.
Ég horfi til þess með söknuði hversu
atvinnufyrirtækin voru opnari, það
þurfti ekkert að fara í hvítan slopp og
setja nethúfu á hausinn til að fara inn
í frystihús. Þeir sem áttu mæður sem
unnu þar fóru þangað ef þeir þurftu á
því að halda. Fyrirtækin, sjávarútveg-
urinn og fiskvinnslan stóðu opin fyrir
hverjum krakka og flest okkar unnu í
einhverjum tengslum við sjóinn þegar
við höfðum aldur til.”
Ungur í saltfiskinn
Börn og unglingar tóku fullan þátt
í atvinnulífinu á Bolungarvík þegar
Einar var að alast þar upp. „Ætli ég
hafi ekki verið 6-7 ára gamall þegar ég
fékk fyrsta starfið mitt sem fólst í því
að breiða saltfisk undir stjórn afa míns
og nafna. Næsta vinna sem ég tókst á
við var að skera skreið en það gerði
ég stundum á vorin áður en ég fór í
sveitina. Það þótti eðlilegur hlutur að
krakkar tækju þátt í atvinnulífinu og
ég held að enginn hafi haft slæmt af
því. Þvert á móti þá höfðum við gott
af þessu við lærðum að meta þýðingu
vinnunnar og við krakkarnir fengum
fyrir þetta aukapening. Ég held að
blessað Evrópusambandið hefði átt að
spyrja okkur krakka af minni kynslóð
og þá aðra eldri og yngri álits áður en
farið var að setja reglur og tilskipanir
um vinnu barna og ungmenna. Þegar
ég komst á unglingsárin var ég fyrst
og fremst að vinna í frystihúsinu, við
togaralöndun og byggingarvinnu.
Einu sinni var reynt að nota mig í
búð, það gekk mjög illa. Ég gafst upp
þegar ég var fenginn til að taka þátt í
vörutalningu og látinn telja varaliti. I
morgunkaffinu fékk ég mér vinnu útí
frystihúsi.”
Enginn þrýstingur var þó á Ein-
ari að starfa við fjölskyldufyrirtækið.
„Foreldrar mínir lögðu einfaldlega á
það áherslu að koma mér til þroska
með jákvæðu en ákveðnu uppeldi og
það var alltaf lögð á það áhersla að
ég finndi mér þá slóð sjálfur sem ég
vildi feta í lífinu. Eins var lögð mikil
áhersla á að það við okkur systkinin að
þótt faðir minn, afi og frændur stæðu
í atvinnurekstri skapaði það okkur
enga sérstöðu. Til min voru gerðar ná-
kvæmlega sömu kröfur og til annarra
stráka á svæðinu og ég fór að vinna
með nákvæmlega sama hætti og þeir.
En auðvitað var sjórinn stór hluti
af daglegu lífi manns. Þegar maður
fór í skólann og hitti syni sjómann-
anna var umræðuefnið alltaf hvernig
fiskaðist daginn áður. Var pabbi minn
að fiska meira en pabbi þinn? Sam-
keppnin snérist ekki síður um hvað
bátarnir höfðu verið að fiska en það
hvernig fótboltaliðunum hefði geng-
ið í íslenska eða enska boltanum. Ég
ólst þvi upp í aðdáun á sjómönnum
og skipstjórar voru fyrirmyndir okkar
strákanna á þessum tíma. Þeir voru
fáir sem ekki ætluðu að verða fengsæl-
ir skipstjórar þegar þeir urðu stórir.
Ég var svo heppin að eiga móð-
urætt norður í Skagafirði. Ég dvaldi í
skjóli afa og ömmu á Sauðárkóki með
systkinum mínum og foreldrum þar
sem pabbi rak á þessum síldarplan á
Siglufirði og um sjö ára aldurinn fór
ég í sveit á Syðra Skörðugili í Skaga-
firði og var því lítið í Bolungarvíkyfir
sumarið fram yfir fermingu. Á vorin
eftir skóla áður en ég fór norður og
á haustin áður en skólinn hófst vann
ég síðan algenga vinnu eins og aðrir
krakkar fyrir vestan, mest við að skera
af skreið og hengja upp fisk. Það er
þess vegna kannski ekld að undra að
dagdraumarnir mínir um framtíðina
hafi verið svolítið misjafnir á þessum
árum. Stundum þegar ég hugsa til
baka átta ég mig á því að það togaðist
á í mér að vera bolvískur aflaskipstjóri
eða skagfirskur hrossakóngur. “
í læri hjá Jóni Baldvin
En það átti ekki fyrir honum að
liggja því árið 1971 hóf hann nám
við Menntaskólann á Isafirði sem
beindi honum aðra leið. „Það var
mjög skemmtilegur tími, þetta voru
frumbýlisár menntaskólans en ég var
i öðrum árgangi skólans. Þarna var
öflugur skólameistari, Jón Baldvin
Hannibalsson. Hann hafði haft lag á
því að ráða til sín tiltölulega marga,
unga kennara. Ég átta mig á því núna
að i mörgum tilvikum var um að ræða
fólk innan við þrítugt og úr þessu varð
mjög skemmtilegt samfélag. Ég lagði
nú enga ofuráherslu á námið en tók
þeim mun ,eiri þátt í félagsstarfi.
Skólinn var afrakstur baráttu ýmissa
Vestfirðinga fyrir menntaskóla. Það er
mjög athyglisvert að við nemendurnir
vorum þess meðvitaðir að skólinn var
að gefa okkur tækifæri sem enginn
annar hafði fengið, þ.e. menntun í
nágrenni heimabyggðar. Okkur fannst
við því hafa skuld að gjalda og félags-
starfið miðaði ekki síst að því af okkar
hálfu að miðla einhverju, til dæmis á
menningarsviðinu til íbúa ísafjarðar
og nágrannabyggðarlaganna.”
Einar var alla tíð mjög áhugasamur
um sögu og segir það hafa verið kveikj-
una að þjóðfélagslegum áhuga sínum.
Pólitíkin hafi síðan komið í kjölfarið,
ekki síst í Menntaskólanum. „ Heima
var pólitík ekki rædd mjög mikið.
Faðir minn stóð fyrir umsvifamiklum
atvinnurekstri og hann átti hug hans
allan. Móðir mín var hins vegar þá sem
„Þegar ég komst á ung-
lingsárin var ég fyrst og
fremst að vinna í frysti-
húsinu, við togaralöndun
og byggingarvinnu. “
nú ofurpólitísk og smitaði mig örugg-
lega af þeirri bakteríu sem ég hef ekki
losnað við síðan, enda eru þau Einar
Olgeirsson bræðrabörn! En það var
þó fyrst og fremst í menntaskólanum
sem ég ánetjaðist þessum ósköpum
fyrir alvöru. Þar lærði ég hluti sem á
margan hátt opnuðu augu mín og þar
fór fram mikil pólitísk umræða. Kenn-
aramir voru margir hverjir vinstri
menn, við vorum hins vegar all nokkr-
ir mjög harðskeyttir hægri menn í
hópi nemendanna og mættum kenn-
urunum og pólitískum andstæðing-
um eins og jafningjum okkar. I þessu
umhverfi hætti maður að óttast að
taka umræðuna og þama steig ég mín
fyrstu skref í ræðumennsku og hafði
ekki ómerkari leiðbeinanda en sjálfan
Jón Baldvin. Ég hef stundum strítt
honum á því að hafa verið ráðinn til
þess af skattborunum að kenna mér
pólitísk fræði og árangurinn þekki svo
allir.”
Úr MÍ á Vísi
Nokkur skólaleiði hafði gert vart við
sig eftir menntaskólanámið og þvi
réð Einar sig sem blaðamann hjá Vísi
haustið 1975 undir stjórn Þorsteins
Pálssonar. „Ég hafði ráðgert að starfa
við blaðið í eitt ár og fara þá í háskóla
en svo fór að ég vann þar í tvö ár. Ég
lærði gífurlega mikið á því starfi og
hefur sú reynsla komið mér að mikl-
um notum. Þennan tíma nýtti ég
einnig til að taka ákvörðun um frekara
nám, enda ýmsar leiðir til. Niðurstað-
an varð sú að ég ákvað að fara til Bret-
lands í háskóla og nema þar hagfræði
og stjómmálafræði og útskrifðaist svo
með gráðu í hinu síðarnefnda,” segir
Einar en neitar því að þá hafi stefnan
verið tekin á pólitíkina þó áhuginn
hafi verið ódrepandi þá sem nú.
„Ég var svo sem ekki búinn að
ákveða það á þessum árum hvað ég
endanlega yrði. Þessi fög voru mitt
áhugasvið og ég vildi að læra það sem
hugur minn stæði til, burtséð frá því
hvert það myndi leiða mig. Óbilandi
áhugi minn á stjórnmálum hafði að
sjálfsögðu sitt að segja en hugur minn
stóð alltaf til þess að vera fyrir vestan,
rætur mínar vom þar. Þó var ég bæði
búinn að búa í Reykjavík og í útlönd-
um. Síðan þróast mál þannig þegar ég
var búinn að vera fyrir vestan í 1-2 ár
að útgerðastjóri fyrirtækisins ákvað
að draga sig í hlé og ég var fenginn til
að taka að mér starfið. Ég sinnti því
svo þar til ég fór á þing árið 1991 enda
hafði pólitíkin verið hobbíið mitt og ég
var virkur í starfi Sjálfstæðisflokksins
öll þau ár sem ég var fyrir vestan”
Þrátt fyrir að vera alinn upp í sjáv-
arplássi æxlaðist það aldrei svo að
Einar legði sjómennskuna fyrir sig
sem lífsstarf. “Ég tel mig búa að því
alla ævi að hafa alist upp í Bolungarvík
og kynnst í návígi þeirri atvinnugrein
sem heyrir undir ráðuneyti mitt. Ég
hefði alls ekki viljað hafa verið án
þeirrar reynslu sem uppvöxturinn og
starf að sjávarútvegi hefur veitt mér.
Ekki síst núna. ‘Eg finn það á degi
hverjum hvernig það er að nýtast mér
og ég er viss um að það ræður mestu
um þær góðu viðtökur sem ég hef
fengið hjá starfandi fólki í sjávarútvegi
í núverandi starfi mínu og fyrir það er
ég afskaplega þakklátur,” segir Einar
K. Guðfinnsson í lokin.