Morgunblaðið - 24.06.2020, Blaðsíða 13

13
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 24. JÚNÍ 2020
Parísarhopp Þessi glaðbeitti vegfarandi tókst á loft í áhyggjulausu hoppi á lífæð miðborgarinnar, Laugaveginum.
Kristinn Magnússon
Þjóðin fylgist þessa dagana
forviða með úlfúð og átökum milli
fólks sem á aðild að rekstri
sjúkrastöðva SÁÁ. Sérstaklega
hefur nú vakið athygli illyrða-
flaumur sem einhverjir starfs-
menn hafa hellt yfir þann mann
sem á meiri heiður en nokkur
annar af tilvist þeirrar starfsemi
sem þarna fer fram.
SÁÁ eru samtök sem hafa
starfað hér á landi í meira en 40
ár við að aðstoða áfengis- og
vímuefnafíkla við að ná kröftum
sínum og hverfa til betra lífs.
Árangurinn hefur verið stórkost-
legur og fjöldi landsmanna notið
góðs af. Mér er ekki grunlaust
um að næstum hver einasta fjöl-
skylda í landinu geti þakkað sam-
tökunum fyrir að hafa hjálpað
einum eða fleiri fjölskyldu-
meðlimum út úr þeirri ömurlegu
tilveru sem þeir lifðu við.
Öllum sem eitthvað hafa fylgst með þessari starfsemi er
ljóst að enginn einstaklingur á meiri þátt í því stórvirki sem
hér hefur verið unnið en Þórarinn Tyrfingsson sem stjórnað
hefur starfseminni lengst af og rutt henni braut í samfélaginu.
Það er þess vegna undarlegt að lesa nú og hlýða á árásir og
illyrði sem ýmsir starfsmenn samtakanna láta sér sæma að
ausa yfir þennan lykilmann í tilveru þeirra. Það skiptir engu
máli hvaða áhöld kunna að hafa komið upp í þessum rekstri.
Úr öllu slíku hljóta menn að leysa án stóryrða hver um annan.
Það er líka undarlegt að sjá starfsmenn þessara samtaka ætla
sér það hlutverk að annast yfirstjórn þeirra. Einhver hefði
haldið að þeir væru þar í vinnu við að sinna sjúklingum en
ekki við að annast yfirstjórn stofnunarinnar.
Orðbragðið sem sést hefur í fjölmiðlum undanfarna daga
um öðlinginn Þórarin Tyrfingsson er til skammar og er áreið-
anlega ekki til þess fallið að leysa úr þeim ágreiningsefnum
sem kunna að vera uppi um þennan rekstur. Réttast væri að
þetta vanstillta fólk bæðist afsökunar á þessu framferði gagn-
vart Þórarni. Það gæti síðan beitt sér fyrir því að honum yrði
reistur minnisvarði á lóð spítalans, sem þar fengi að standa
um ókomna tíð.
Eftir Jón Steinar
Gunnlaugsson
»Réttast væri
að þetta
vanstillta fólk
bæðist afsök-
unar á þessu
framferði gagn-
vart Þórarni.
Jón Steinar
Gunnlaugsson
Höfundur hefur fengið að njóta krafta SÁÁ.
Ámælisverð
framganga
starfsfólks
Fyrir Alþingi liggur
frumvarp Þórdísar
Kolbrúnar R. Gylfa-
dóttur, ferðamála-, iðn-
aðar- og nýsköpunar-
ráðherra, um breyt-
ingar á samkeppnis-
lögum. Frumvarpinu
er ekki síst ætlað að
uppfylla loforð ríkis-
stjórnarinnar sem gef-
in voru í byrjun apríl á
liðnu ári í tengslum við
lífskjarasamningana. Ríkisstjórnin
gaf fyrirheit um 45 aðgerðir til
stuðnings lífskjarasamningunum.
Flest hefur þegar komið til fram-
kvæmda eða er í undirbúningi. Um-
fangsmestu aðgerðirnar snúa að
heimilum og launafólki; tekjuskattur
hefur verið lækkaður, barnabætur
hækkaðar, óverðtryggð lán orðin að
raunverulegum valkosti og félags-
lega húsnæðiskerfið hefur verið
styrkt.
Í raun var aðeins tvennt í að-
gerðapakka ríkisstjórnarinnar, sem
ætlað er að létta undir með fyrir-
tækjum og gera þeim betur kleift að
standa undir lífskjarasamningunum:
 Úttekt á regluverki ferðaþjón-
ustu og byggingarstarfsemi í þeim
tilgangi að draga úr samkeppnis-
hindrunum og reglubyrði. OECD
vinnur að sérstöku samkeppnismati
en m.a. er „litið til þess að einfalda
framkvæmd byggingarmála með
það að leiðarljósi að stytta bygging-
artíma, draga úr kostnaði og bæta
skilyrði fyrir virka samkeppni til
hagsbóta fyrir atvinnu-
lífið og neytendur“.
 Samkeppnislögin
tekin til skoðunar með
það að markmiði að
einfalda framkvæmd
þeirra og auka skil-
virkni.
Í yfirlýsingu ríkis-
stjórnarinnar um
endurskoðun sam-
keppnislaga sagði:
„Meðal annars verði
skoðað hvort Sam-
keppniseftirlitið eigi að
veita sérstakar undan-
þágur frá bannákvæðum laganna
eða fyrirtækjum falið að meta sjálf
hvort slík skilyrði séu til staðar. Þá
verða veltumörk tilkynningar-
skyldra samruna endurskoðuð og
horft til þess að hækka þau og einnig
verða lagðar til breytingar á máls-
meðferð samrunamála sem eru til
þess fallnar að einfalda hana, m.a.
með því að einfalda styttri samruna-
tilkynningar.“
Efnahags- og viðskiptanefnd hef-
ur lokið umfjöllun um frumvarp til
breytinga á samkeppnislögum.
Meirihluti nefndarinnar leggur til
nokkrar breytingar og telur rétt að
Samkeppniseftirlitið hafi áfram
heimild til íhlutunar án brots. Að
öðru leyti er frumvarpið í samræmi
við fyrirheit um ofangreindar breyt-
ingar á samkeppnislögunum.
Þegar þetta er skrifað er óvíst um
afdrif frumvarpsins, en hluti stjórn-
arandstöðunnar leggst gegn fram-
gangi þess og vill þar með koma í
veg fyrir að staðið sé við gefin fyrir-
heit til stuðnings lífskjarasamning-
unum. Möguleikar minnihluta þings
til að standa í vegi fyrir að vilji þing-
meirihluta nái fram að ganga, eru
nýttir til hins ýtrasta í samninga-
viðræðum um þinglok.
Fyrirtækin beri ábyrgð
Samkvæmt gildandi lögum getur
Samkeppniseftirlitið veitt fyrir-
tækjum undanþágu gegn bann-
ákvæðum samkeppnislaga enda sé
stuðlað að bættri framleiðslu eða
dreifingu á vöru eða þjónustu eða
efli tæknilegar og efnahagslegar
framfarir, veiti neytendum sann-
gjarna hlutdeild í ávinningi sem af
þeim hlýst, leggi ekki höft á hlut-
aðeigandi fyrirtæki sem óþörf eru til
að settum markmiðum verði náð og
veiti fyrirtækjunum ekki færi á að
koma í veg fyrir samkeppni að því er
varðar verulegan hluta framleiðslu-
varanna eða þjónustunnar sem um
er að ræða.
Í fyrirliggjandi frumvarpi er lögð
til sú breyting að fyrirtækin meti
sjálf hvort skilyrði fyrir undan-
þágum séu uppfyllt. Þetta er í sam-
ræmi við reglur í öðrum ríkjum
EES. Með þessu þurfa fyrirtækin
sjálf að bera ábyrgð á að ekki sé
gengið gegn samkeppnislögum að
viðlagðri refsiábyrgð. Eftir sem áð-
ur getur Samkeppniseftirlitið gripið
til aðgerða sé þess þörf. Í umsögn
Samtaka atvinnulífsins [SA] er bent
á að með þessari breytingu minnki
álag á Samkeppniseftirlitið „sem
eykur líkur á hraðari og betri máls-
meðferð í öðrum málum. Þegar
breytingin átti sér stað í Evrópu
varð gjörbreyting á skilvirkni sam-
keppniseftirlits í flestum Evrópu-
ríkjum.“
Skilvirkni eftirlits skiptir mestu
Veltumörk fyrir tilkynningar-
skylda samruna fyrirtækja hafa ver-
ið óbreytt frá árinu 2008. Það segir
sig því sjálft að eðlilegt er að hækka
mörkin líkt gert er í frumvarpinu.
Engin skynsamleg rök standa gegn
þeirri hækkun. Þvert á móti verður
svigrúm Samkeppniseftirlitsins til
að sinna öðrum mikilvægum mála-
flokkum meira, málsmeðferðarhraði
eykst og skilvirkni eftirlitsins verður
meiri, s.s. að vinna gegn ólögmætu
samráði og samkeppnishömlum.
Það er rétt sem SA benda á í um-
sögn sinni: „Skilvirkni í samkeppnis-
eftirliti er grundvallaratriði til þess
að ábati samkeppninnar skili sér til
neytenda.“
Samkeppnislagafrumvarpið með
þeim breytingum sem lagðar hafa
verið til veikja í engu Samkeppnis-
eftirlitið. Þvert á móti gefur það
stofnuninni möguleika til að sinna
öðrum mikilvægum verkefnum af
krafti en um leið er dregið úr kostn-
aði fyrirtækja – þau verða sam-
keppnishæfari. Til að standa undir
lífskjarasamningum verður að
tryggja samkeppnishæfni atvinnu-
lífsins og þar skiptir skilvirkt stjórn-
kerfi hins opinbera, ekki síst eft-
irlitsstofnana, miklu. Að þessu leyti
er frumvarpið skref í rétta átt.
Ég hef oft áður bent á að sí-
breytileg og flóknari lög og reglur
komi í veg fyrir að framtaksmenn
geti haslað sér völl á mörkuðum þar
sem stórir aðilar sitja fyrir á fleti. Í
sinni verstu mynd kemur eftirlits-
iðnaðurinn í veg fyrir samkeppni og
verndar þá stóru. Oft finnur fá-
keppnin kjörlendi sitt hjá öflugum
eftirlitsstofnunum. Með öðrum orð-
um: Samkeppnishindranir leynast
ekki síst í flóknu regluverki.
Undir skipulagi frjálsra viðskipta
er það borgarinn – neytandinn – sem
hefur síðasta orðið. Hann verðlaunar
og refsar. Frjáls borgari beinir við-
skiptum sínum þangað sem hann
fær góða þjónustu og vöru á sann-
gjörnu verði. Kaupmaðurinn kapp-
kostar að uppfylla kröfur og vænt-
ingar viðskiptavina sinna því að
öðrum kosti snúa þeir sér annað.
Metnaðarlaus veitingamaður getur
aldrei reiknað með að gestir snúi aft-
ur ef hann nær ekki að uppfylla
væntingar og kröfur.
Á hverjum einasta degi greiða
borgararnir atkvæði og með því
veita þeir viðskiptalífinu nauðsyn-
legt aðhald. Valfrelsi er forsenda
samkeppninnar sem aftur leiðir til
betri þjónustu, meiri gæðavöru og
hagstæðara verðs. Ekkert opinbert
eftirlit, reglur og lög koma í stað
þessa aðhalds.
Eftir Óla Björn
Kárason » Oft finnur fákeppnin
kjörlendi sitt hjá
öflugum eftirlitsstofn-
unum. Með öðrum
orðum: Samkeppnis-
hindranir leynast ekki
síst í flóknu regluverki.
Óli Björn
Kárason
Höfundur er alþingismaður
Sjálfstæðisflokksins.
Skref í rétta átt